Слайд 2
1. Этнічныя групы на беларускіх землях
Слайд 3
Этнічная гісторыя Беларусі
1. Даіндаеўрапейскі перыяд (да к. ІІ
тыс. да н.э)
2. Індаеўрапейскі перыяд (з пач. І тыс.
да н.э)
Балты
Славяне (з V-VII ст.)
Беларускі этнас (кан. XIІІ-XVI ст.)
Беларуская нацыя (2 пал. ХІХ ст.)
Слайд 4
Этнас
вялікая група людзей, што склалася гістарычна, якую аб’ядноўвае
пражыванне на пэўнай тэрыторыі, агульныя культура, мова, асаблівасці паводзін
(менталітэт, нацыянальны характар), самасвядомасць
Слайд 5
Нацыянальны склад насельніцтва Беларусі
па перапісу 2009 г.
Слайд 6
Этнічныя меншасці
этнічныя групы, якія існуюць у іншым культурным
і этнічным асяроддзі, што патрабуе ад іх сацыяльных адаптацыйных
стратэгій (асіміліяцыя, ізаляцыя, акультурацыя)
Слайд 7
Перыядызацыя гісторыі этнічных меншасцяў на беларускіх землях
1. XIV
– XVIII ст. – рассяленне на тэрыторыі Беларусі, складванне
традыцый этнічнай талерантнасці
2. к. XVIII – ХІХ ст. – рэпрэсіўная этнічная палітыка расійскага урада
3. пач. ХХ – 20-я гг. ХХ ст. – спрыяльныя умовы для развіцця нацыянальных культур
4. 30-80-я гг. ХХ ст. – нацыянальная палітыка савецкай улады
5. к. 80-х – наш час – нацыянальная палітыка РБ
Слайд 8
Рускія
Шляхі рассялення рускіх на беларускіх землях
міждынастычныя шлюбы эліты
ВКЛ і рускіх княстваў
захопы палонных
гандлёвыя сувязі
Слайд 9
Стараабрадцы (стараверы)
з XVII ст. – шукалі прытулку на
беларускіх землях, заснавалі цэнтры вакол Браслава (беспапоўцы) і вакол
Веткі (папоўцы)
да 1914 г. каля 100 тыс. чал.
Слайд 10
ХІХ-ХХ ст.ст
расійскае дваранства, якое займала адміністрацыйныя пасады
салдаты Першай
сусветнай вайны, бальшавікі
кадры для аднаўлення гаспадаркі пасля ВАВ
Слайд 11
Палякі
з 2 пал. XIV ст. – палонныя, каталіцкае
духавенства (1385 г.)
з 1569 г. – узмацненне польскага уплыву,
паланізацыя беларускай шляхты
ХІХ ст. – зніжэнне колькасці палякаў праз паўстанні і палітыку царызму
20-30 гг. ХХ ст. – міграцыя палякаў у Заходнюю Беларусь
з 1939 г. – высылкі ў Сібір, выезды ў Польшчу (к.40-х, пач.60-х)
Слайд 12
Украінцы
крыніцы XVI-XVIII ст. атаясамляюць беларускае і украінскае насельніцтва
пад тэрмінам “русіны”
к.ХІХ-п.ХХ – найбольшы прыток (Гродзенская губерня)
к. ХХ
ст. – рэгіянальны рух на Палессі, рост украінскай ідэнтычнасці
Слайд 13
Яўрэі
2 п. XIV – п. XV ст. –
міграцыя на тэрыторыю ВКЛ з Заходняй Еўропы
Сістэма абшчыннага самакіравання
– кагал
Талерантнае стаўленне да яўрэяў у ВКЛ і РП
З ХІХ ст. – мяжа яўрейскай аседласці, дыскрымінаванае становішча ў РІ
Пач. ХХ ст. – 1 млн. чал., 60% насельніцтва гарадоў.
Слайд 14
Адмена мяжы аседласці ў пач. ХХ ст
20-я гг.
– ідыш – адна з дзяржаўных моў у БССР
Захаванне
рэлігійнай (іудаізм) і абрадавай адметнасці да сяр. ХХ ст.
Змяншэнне абшчыны ў выніку Халакосту і пасляваеннай эміграцыі
Высокі адукацыйны цэнз
Слайд 15
Татары
2 п. XIV – п. XV ст. –
міграцыя на тэрыторыю ВКЛ з Залатой Арды (веннапалонныя, ваяры
па запрашэнні князёў ВКЛ)
Сацыяльная неаднароднасць
Гаспадарчыя – ваяры на службе ў князёў ВКЛ, прыраўняныя да шляхты
Татары-казакі
Татары-рамеснікі
XVII-XVIII ст. – знікненне адрозненняў
Слайд 16
Страцілі мову, але захавалі пісьменства – Кітабы –
зборнікі абрадаў напісаныя на беларускай ці польскай мове арабскай
вяззю.
Слайд 17
Цыганы
К. XV ст. – міграцыя на землі ВКЛ
Вялі
качавы ці паўкачавы лад жыцця
Займаліся рамяством, кавальствам, каняводствам, знахарствам,
дрэсурай звяроў
XVІІ ст. складванне сістэмы самакіравання – “цыганскія бароны”
Слайд 18
ХХ ст. – барацьба з качавым ладам жыцця
Вылучаюць
некалькі груп
беларускія рома, бежанцы рома, ліпенцы, гомельцы, пінчукі,
Вызнавалі
праваслаўе і каталіцтва
Генацыд падчас Другой сусветнай вайны
Слайд 19
2. Рэлігіі і канфесіі на беларускіх землях
Слайд 20
Рэлігія
(ад лац. religare — звязваць, злучаць) — сістэма поглядаў, абумоўленая верай
у звышнатуральнае, якая уключае звод маральных норм, тыпаў паводзін, абрадаў, рытуалаў,
культавых дзеянняў
Слайд 21
Канфесія
(ад лац. сonfessio – веравызнанне) – асаблівасці веравызнання
ў межах пэўнай рэлігіі, а таксама аб’яднанне веруючых у
межах гэтага веравызнання
Хрысціянства (рэлігія) дзеліцца на канфесіі:
Праваслаўе
Каталіцызм
Уніяцтва
Пратэстантызм (лютэранства, калівінізм, баптызм, інш.)
Слайд 22
Беларусь характэрызуецца гістарычна склаўшайся поліканфесійнай структурай
Прычыны:
Міграцыйныя працэсы сярэднявечча
(пранікненне этнаканфесійных груп – татары, яўрэі)
Перасячэнне арэлаў распаўсюджвання заходняга
і ўсходняга абраду хрысціянства (цывілізацый)
Вынік
Фарміраванне талерантнасці (верацярпімасці) беларускага грамадства
Слайд 24
Канфесійная гісторыя Беларусі
1. Дахрысціянскі перыяд (да Х ст.)
2.
Хрысціянізацыі і сітуацыя двухвер’я (Х-XIV ст.)
3. Афармленне хрысціянскіх і
нехрысціянскіх канфесій, складванне традыцый поліканфесійнасці ў ВКЛ і РП (XV- XVIII ст.)
4. Канфесійная палітыка РІ (к. XVIII-п. ХХ ст.)
5. Антырэлігійная палітыка савецкай улады (1917- к. 1980-х гг.)
6. Поліканфесійнасць РБ (п. 1990-х – наш час)
Слайд 25
Язычніцтва (паганства)
старадаўнія вераванні і культы, якія існавалі да
распаўсюджвання монатэістычных рэлігій
узнікла як вынік залежнасці чалавека ад
прыроды, дае адказы на важнейшыя светапоглядныя пытанні
характэрна абагаўленне сілаў прыроды і стварэнне абрадава-рытуальных формаў узаемадзеяння з імі
Слайд 26
Хрысціянства
(ад грэч. Christos – памазанік) – адна з
самых распаўсюджаных монатэістычных рэлігій, паслядоўнікі якой пакланяюцца Ісусу Хрысту.
Прызнае адзінага Бога як вышэйшы абсалют, што стварыў свет і чалавека «па вобразе і падабенству свайму».
Узнікла ў 1 п. I ст. ва ўсходніх правінцыях Рымскай імперыі сярод іўдзейскага сектанцтва.
Бог адзіны ў трох асобах: Айцец, Сын і Дух Святы
Хрыстос – памазанік Бога, які сваёй смерцю адкупіў грахі чалавека перад Богам і даў магчымасць вечнага жыцця для душы
Слайд 27
Праваслаўе
Х ст. распаўсюджванне хрысціянства ўсходняга абраду (“грэчаская вера”)
сярод усходніх славян
992 г. – заснаванне Полацкай епархіі
Прыняцце хрысціянства
“зверху” і сінтэз з язычніцтвам пры хрышчэнні насельніцтва
Да к. XVI ст. – дамінуючая канфесія на беларускіх землях.
1416 г. стварэнне Літоўскай мітраполіі
Новыя элементы культуры – культавае мураванае дойлідства, кнігапісанне, іканапіс і фрэскавы роспіс
Слайд 28
1385 г. – Крэўская унія – паступовы пераход
шляхты ВКЛ у каталіцтва і абмежаванне палітычных правоў праваслаўнай
шляхты.
1563 г. ураўнянне ў правах з католікамі, дзейнасць брацтваў
К. XVI ст. – заняпад праваслаўя, закрыццё праваслаўных цэркваў, перавод праваслаўных ва ўніяцтва
1686 г. – падпарадкаванне беларускіх і украінскіх епархій Маскоўскаму патрыярхату
К. XVIII ст. – далучэнне беларускіх земляў да РІ, праваслаўная царква атрымлівае поўную дзяржаўную падтрымку
Слайд 29
1839 г. – перавод уніятаў у праваслаўе, забарона
пераходзіць з праваслаўя ў іншыя канфесіі, перадача маёмасці уніяцкай
і каталіцкай цэркваў
ХІХ ст. – праваслаўная царква – інструмент дэнацыяналізацыі і русіфікацыі краю
20-30 гг. ХХ ст. – БССР – рэпрэсіі супраць духавенства, закрыццё цэркваў, атэістычная прапаганда; Заходняя Беларусь – апалячванне праваслаўнага насельніцтва
2 п. ХХ ст. – антырэлігійная палітыка
На сучасным этапе 83% вернікаў (77% ад агульнай колькасці насельніцтва) - праваслаўныя
Слайд 30
Каталіцызм
ХІ ст. пранікненне каталіцкіх місіянераў
на беларускія землі
ХІІІ-XIV ст. –
распаўсюджванне і ўмаца- ванне каталіцызму ў грамадстве, дзейнасць манаскіх і рыцарскіх ордэнаў, акаталічванне шляхты
1387 г. – заснаванне Віленскага біскупства
XVI ст. – аслабленне пазіцый каталіцкай царквы ў сувязі з Рэфармацыяй
1573 г. – Варшаўская канфедэрацыя – замацавана рэлігійная талерантнасць
Слайд 31
XVI- XVII ст. – правядзенне Контррэфармацыі (ордэн Езуітаў)
1569
г. – Люблінская унія, акаталічванне пачынае суправаджацца паланізацыяй (1697)
Пашырэнне
адукацыйных устаноў (Віленская акадэмія, 1579) і шырокае будаўніцтва храмаў
1668 г. – забарона пераходзіць з каталіцтва ў іншыя канфесіі
ХІХ ст. – палітыка РІ па змяншэнню каталіцкага ўплыву (закрыццё манастыроў, канфіскацыя маёмасці, забарона будаваць храмы)
На сучасным этапе 10% вернікаў - католікі
Слайд 32
Пратэстантызм
Узнікае ў ходзе руху Рэфармацыі ў 20-30 гг.
XVI ст. ў Заходняй Еўропе
Распаўсюджваецца ў ВКЛ сярод магнатаў
і гарадскога насельніцтва
Накірункі – лютэранства, кальвінізм, антытрынітарызм
Адсутнасць царкоўнай іерархіі, багаслужэнне на мясцовых мовах, пашырэнне адукацыі
1553 г. – першая друкарня на тэр. Беларусі (Бярэсце)
Слайд 33
У выніку Контррэфармацыі колькасць пратэстантаў і іх уплыў
к к. XVIII ст. значна зменшылася
У к. ХІХ –
п. ХХ ст. – пранікненне пратэстанцкіх рухаў другой плыні – баптызм, евангельскае хрысціянства (пяцідзесятніцтва), адвентызм сёмага дня
Найбольш пераследаваліся ў савецкія часы
У к. 80 – 90 гг. ХХ ст. – пранікненне пратэстанцкіх рухаў трэцяй плыні – хрысціяне поўнага Евангелля і інш.
Слайд 34
Уніяцтва
1596 г. - Брэсцкая царкоўная унія, утварэнне уніяцкай
царквы
Уніяцтва – ідэя сінтэзу усходняга і заходняга абраду –
праваслаўная абраднасць і падпарадкаванне папе рымскаму
XVII ст. – насаджэнне уніі сярод праваслаўных
XVIIІ ст. – паланізацыя уніяцтва
ХІХ ст. – пераважная большась насельніцтва Беларусі – уніяты