Слайд 2
Шоқан Уәлиханов
(1835-1865жж.)
«Шоқан қазақ ішінен оқырман
қауымын тапқан болса,
ол өз
халқының шын мәніндегі асқан
данышпаны болар еді»
Г.И. Потанин
Слайд 3
Шоқан (шын есімі Мұхамедқанафия) Шыңғысұлы Уәлиханов – қазақтың
ұлы ғалымы, ағартушы-демократ, шығыстанушы
Тарихшы,
Этнограф,
Саяхатшы,
Фольклоршы,
Суретші.
Слайд 4
Шоқан қазіргі Қостанай
облысының Құсмұрын
бекетінде дүниеге келген
Сырымбеттегі
Шоқан тұрған үйі
Шоқанның әжесі
Айғанымның үйі
Слайд 5
Шоқанның
әкесі
Шынғыс -
ағасұлтан
Әжесі Айғаным
Слайд 6
Ш.Уәлихановтың ұлы бабасы – Абылай хан
Слайд 7
Балалық шағы Көкшетау елінде өткен
Слайд 9
Мұсылманша хат тануы.
Сібірдегі
ең таңдаулы оқу орны саналған Омбының кадет корпусында (1847-1853)
оқуы.
Слайд 11
Шоқанның өсіп,жетілуіне ғалым болып қалыптасуына әсер
еткен ұстаздары:
Н. Ф. Костылецкий,
И.И. Веселовский,
И. Н. Березин.
Слайд 12
Шоқанның орыс достары:
Г.
Н. Потанин, П. П. Семёнов-Тяньшанский, Ф. М. Достоевский,
С. Ф. Дуров, т. б.
Слайд 13
Ф.М.Достоевский мен Ш.Уәлиханов.
Слайд 14
1854 жылдан бастап Жетісу жерің, Шығыс,Орталық Қазақстан
өлкесін аралады. Осы сапарлар нәтижесінде қазақ халқының әдет-ғұрпы, діни
наным-сенімдері, жер-су аттарына қатысты «Тәңірі», «Қазақтардағы шамандықтың қалдығы» еңбегінің жарық көруі.
Слайд 15
1856 жылдың мамыр айында қырғыз еліне -
Ыстықкөл аймағына саяхатқа шығуы. Бұл сапарда «Қырғыздар туралы жазбалар»,
«Қазақ халық поэзиясының түрлері туралы», «Ыстықкөл сапарының күнделіктері» еңбектерін жазуы және «Манас» жырының нұсқаларын, оның «Көкетай ханның асы» тарауын жазып алуы.
Слайд 16
Шоқаннан қалған асыл мұралардың бірі-бейнелеу өнері саласындағы еңбектері
оның қазақтың тұңғыш профессионал суретшісі екенін танытады
Слайд 21
1858-1859 жылдар аралағында Қашқарияға саяхат жасауы.
Генерал-губернатор Г.Х. Гасфорттың пікірі. Бұл сапардан жазған «Қытай империясының
батыс провинциясы және Құлжа қаласы», «Жоңғария очерктері» атты еңбектері.
Слайд 23
Ш. Уәлихановтың қазақ ауыз әдебиеті үлгілерін
жинауы (Орынбай, Шөже, Жанақ, Арыстанбай, Нұрымбай секілді жыршы, жырау-ақындардан
халықтық әдебиет мұраларын жазып алып, пікір айтуы, жариялатуы).
Слайд 24
Қырғыздың «Манас» эпосын жазып алушы және
тұңғыш насихаттаушы екендігі, өз пікірі, жариялатуы.
Слайд 25
1858 жылы 27 ақпанда Орыс география
қоғамының толық мүшелігіне сайланауы.
Слайд 27
1859 жылдың соңында Ресей мемлекетінің сол кездегі
астанасы Санкт-Петербургте барып, 1861 жылға дейін тұруы. Бұл кезең
ғылыми –зерттеу жұмыстарымен айналысудың ең жемісті кезеңі болғандығы.
Слайд 29
Петербург қаласы. Шоқанның тұрған үйі
Слайд 30
1861 жылы көктемде Көкшетау, Сырымбет жеріне қайта
оралуы. Атбасар уезіне аға сұлтан болып сайлануы, «Мұндағы мақсатым
- өз халқымды зорлықшыл бай қазақтардан қорғау еді» деп жазуы.
Слайд 31
1863 жылы Омбыға барып сот реформасы мәселесін
зерттеуі, очерк жазуы, әскери экспидиция жұмысында, Ұлы жүз қазақтары
аңызын, дүнгендер көтерілісің зерттеуі.
Слайд 32
1864 жылы Әулиетада генерал Черняев отрятында болуы.
Генералдың халыққа көрсеткен қиянатына шыдамаған Шоқанның Верныйға (Алматы) қайтып
келуі. Одан кейін Жетісу қазақтарының бір бөлігің билеушісі Тезек төренің аулына барып, оның қарындасына үйленуі.
Слайд 33
1864 – 1865 жылдары Шоқан денсаулығының күрт
нашарлап, 1865 ж. 10 сәуірде отызға қараған шағында дүние
салуы. Сүйегі Алматы облысы, Алтынемел тауының баурайындағы Көшен-Тоған деген жерге қойылуы. Орыс достарының 1881 жылы Шоқан басына мәрмәрдан құлпытас қоюы, 1979 жылы кейінгі ұрпақтың Шоқан басына сәулетті ескерткіш-мүсін орнатуы.
Слайд 36
Қазақтың аса көрнекті ғалымы және ағартушысы Ш.Уәлихановтан мол
әдеби мұра қалды. Өзінің қысқа өмірінің ішінде ол Орта
Азия мен Қазақстан халықтарының тарихы, географиясы мен этнографиясына арналған бірсыпыра еңбектері мен қоғамдық –саяси тақырыптағы толып жатқан шығармаларын жазып үлгіреді