Презентация на тему Атомның құрылысы. Резерфорд тәжірибесі

қалыптасты. Алайда, ХІХ ғасырдың аяғы ХХ ғасырдың басында физика

саласында ашылған радиоактивтілік құбылыс, рентген сәулелері тәрізді жаңалықтар атомның өте күрделі бөлшек екенін дәлелдеді.

гамма сәулелері. Альфа – сәулелер гелий иондарының ағымы, бетта

– сәулелер электрондар ағымы, гамма – сәулелер толқын ұзындығы 10-11 – 10-13 м шамасындағы электромагниттік сәулелер кванттарының ағыны.

химиялық элемент атомдарына айналады.

үшін 1906 жылы Э.Резерфорд атомды альфа – бөлшекпен атқылауды

ұсынды. 1911 жылы ағылшын физигі Резерфорд атомның ядролық моделін ұсынды. Резерфорд өзінің шәкірттері Г.Гейгер және Э. Марсденмен бірге альфа-бөлшектер шоғын өте жұқа алтын фольгадан өткізіп, бірнеше тәжірибелер жасады. Осы тәжірибелерді зерделеу нәтижесінде атомның ядролық, басқаша айтсақ, планетарлық моделі өмірге келді.

энергиясы 7,68 МэВ жылдам альфа бөлшектермен атқылаған. Қорғасын контейнердің

түбінде орналасқан 21484 Ро радиоактивті элементтен шыққан альфа-бөлшектердің жіңішке шоғы алтын фольгадан өткенде шашырайды, яғни алғашқы бағытынан ауытқиды. Ол кезде альфа-бөлшектердің оң заряды (2е) гелий иондары екені белгілі болатын. Фольгадан шашыраған альфа-бөлшектердің қаншасы қандай бұрышқа ауытқығанын есептей отырып, осы ауытқуларды тудырған нысана-атомдардың құрылымы анықталады. Фольганың қалыңдығы өте аз болғандықтан, одан өткенде әрбір альфа-бөлшек тек бір атоммен ғана әсерлеседі, яғни бір-ақ рет шашырауға ұшырайды деп есептеуге болады. Шашыраған альфа-бөлшектер күкіртті цинкпен (ZnS) қапталған экранға келіп соғылады. Күкіртті цинк молекулаларының альфа-бөлшекпен соқтығысқанда сәуле шығаратын қасиеті бар. Сондықтан экранның альфа-бөлшек соғылған жерлерінде сцинтилляция, яғни өте әлсіз жарқыл байқалады. Тәжірибенің мақсаты берілген уақыт аралығында байқалатын жарқылдардың φ ауытқу бұрышына тәуелділігін анықтау.

бағыттан ауытқымайтыны (φ≈1 – 2°) анықталды. Бұл нәтиже, негізінен,

Томсон моделіне сүйеніп жасалған есептеулермен дәл келді. Бірақ, альфа-бөлшектердің мардымсыз аз бөлігі 90°-тан артық бұрышқа ауытқитыны, яғни олар фольгаға соғылып, кері бағытта ұшатыны таңдандырды. Сегіз мыңға жуық бөлшектердің біреуі ғана осындай үлкен бұрышқа ауытқиды екен! Мұны Томсон моделі негізінде түсіндіру тіпті мүмкін болмады.

ұсынды. Ол атомның оң заряды оның ортасында орналасқан радиусы

шамамен 10-15 м өте аз көлемге жинақталған деген қорытындыға келді. Бірақ орталық бөлшекті Резерфорд ядро деп атады. Атомның массасын түгел дерлік ядрода шоғырланған. Ядроны айнала әр түрлі орбиталармен электрондар қозғалып жүреді. Бұл үлгі Күн жүйесінің құрылымына ұқсайтын болғандықтан, оны атомның планетарлық моделі деп те атайды. Модель бойынша атом көлемінің басым көпшілік бөлігі «бос» болып шығады, ядроның радиусы атомның радиусынан 100000 есе кіші. Орбиталардағы электрондардың теріс зарядтарының қосындысы ядроның оң зарядына тең, атом электрлік бейтарап.

фольга арқылы өткенде альфа-бөлшектерінің көбі ядродан алыс өтеді де,

шашырамайды. Электрондар альфа-бөлшектен 8 мың еседей жеңіл болғандықтан, оның қозғалыс траекториясын өзгерте алмайды. Тек ядроға тікелей қарсы келіп қалған альфа-бөлшектер ғана онымен әсерлесіп, кері ұшады. Мұндай бөлшектер саны ядро радиусының атом радиусына қатынасымен анықталады.

реттік саны, протон саны;

Ядроның өлшемі, заряды
Ядроның диаметрі 10-12 -

10-13 см,
атомның диаметрі 10-8 см

qэ = - Z • e

- әрбір электронның немесе протонның заряды бір элемен-тар зарядқа (е =-1,6 • 10 -19Кл) тең;
- кез келген элемент атомының ядросындағы протондар са-ны сол элементтің Менделеев кестесіндегі Z реттік санына тең.
Z =1 Z=92

ғалымы Джеймес Чедвик ядроның құрамына кіретін жаңа бөлшек –

нейтронды ашты.

Z
Сутегі ядросы zНА
Уран ядросы zUA

Нақты бір элеменнтің ядроларындағы протондар саны (Z) өзгермейді, нейтрондар саны әртүрлі болып кездеседі. Осыған сәйкес химиялық элементтің ядролардағы нук-лондар саны (А) өзгеріп отырады.

Массалық сан

Заряд саны

Нейтрон саны

Химиялық элемент zХА
Z - рет саны, протон саны

А - нуклон саны

заряд саны Z=92

Ядроның заряды (qЯ= +Z · е) анықталады. Z санын заряд сыны деп атайды.

Бор теориясы

Сабақтың мақсаты: Бор постулаттарының мәнін, энергетикалық деңгейлер ұғымын

түсіндіру.

байқалады.
Осы қайшылықтыан шығу үшін Н.Бор 1913 жылы өзінің

әйгілі постулаттарын ұсынды, олар классикалық теорияда қалыптасқан теорияға қарсы келеді.

орбиталар бар. Стационар орбитадағы электрондар сәуле шығармайды.

ІІ постулат:

Электрон энергиясы станионар орбитадан энеригиясы станионар орбитаға ауысқанда, энергия кванты жұтылады не шығарылады. Ол энергия мына түрде жазылады: