Слайд 2
Мақсаты:
Білімділік: Ұлттық қадір-қасиеттер –ұлттық сана сезімнің өзегі, адамгершіліктің
бірегейі, халқымыздың ғасырлар бойы қалыптасқан қоғамдық санасының жемісі, кісілік
қасиеттердің жиынтығы. Қазақ халқы өз ұрпағын адамгершілікке, ізгілікке, инабаттылыққа тәрбиелеуді ежелден –ақ өзінің басты мақсаты етіп қойғандығы туралы түсіндіру.
Тәрбиелік: Оқушыларға имандылық, адамгершілік асыл қасиеттерді бойына сіңіре білу. Ата –бабаларымыз ұлттық ізгілікті, елдің мерейін көтерген рухани мұраны кейінгі ұрпаққа жеткізгендігін көрсету.
Дамытушылық: Ойлау дағдыларын, зейінін жетілдіру.
Пәнаралық байланыс: Қазақ әдебиеті
Сабақтың түрі: Жаңа сабақ
Сабақ барысы
1. Ұйымдастыру кезеңі
2. Өткен тақырыпты қайталау
3. Жаңа сабақ
4. Қорытындылау, бекіті
5. Бағалау
6. Үй тапсырмасы
Слайд 4
Айгөлек, Санамақ, Айдапсал,
Жаяу жарыс, Қассың ба? Доссың
ба?, Бұқатартыс
Слайд 9
Қазақтардың денсаулығы.
18 ғасырдағы орыс зерттушісі Андреев: «Қазақтардың арасында
көптеген адамдар 100 жасқа дейін, тіпті одан да көп
жасаған»
Немістің зерттеуші ғалымы Ф. Фон Шварц қазақтардың денсаулығы жөнінде:
«Орталық Азиядағы барлық халықтардың арасында денсаулығы мықты өте күшті халық. « Қырғыздай қайратты» деген сөз тегіннен-тегін айтыла салмаған».
Слайд 11
Атақты қазақ спортшылары
Нұрмағанбет Баймырзаұлы – Балуан Шолақ (1864-1919)
Қажымұқан
Мұңайтпасұлы (1886-1948)
Слайд 12
1. Наурыз көжеге қосатын 7 түрлі өнімді атаңдар.
2.
Қазақтар қандай шипалы шөптерді ем үшін қолданған?
3. Қазақтарда психикалық
дерттерді кімдер емдеген?
4. Орта Азияда өмір сүрген аса көрнекті әмбебап ғалым (философ, географ, медик және ақын). Еуропада ол Авиценна деген атпен кеңінен белгілі.
Слайд 13
Жануарлардың қандай өнімдерін емдік мақсатта қолданған?
Арасан дегеніміз
не?
Қазақтар буын ауруларына, жел –құздан, сыртқы және ішкі дерттен
айығу үшін қандай ем-дом қолданған?
Қажымұқанның қандай бүркеншік аттары бар?
Бұл күнде қырық тоғызда менің жасым,
Ардақты ел ішінде менің басым.
Қалтамнан 75 сом залог салып,
Сындырдым Карон балуан қабырғасын.
2. Адам денсаулығына байланысты мақал – мәтелдер
3. Ол ұлы отан соғысы жылдарында өз атынан көшпелі цирк ұйымдастырды. 1944 жылы өз қаржысынан қорғаныс қорына 100мың сом ақша тапсырып, оны әскери ұшақ жасауға жұмсауды өтінді
4. «Дегенмен де, бұл халық қарапайым ішіп жемді қанағат тұтады. Ашы, қышқыл және тұзды тағам түрлерін пайдаланбайды. Олар көздерінің көру қабілетін ғанам емес, сонымен қатар ақыл-есі мен тісін де толық сақтай біледі, ат үстінде емін –еркін әрі мықты отыру қасиетін жоғалтпайды.»
Слайд 15
Қазақ халқының әдет – ғұрпы мен салт –
дәстүрлері.
Слайд 16
Қонақжайлық және көмек көрсету әдет – ғұрыптары
Виктор фон
Герн: «Жалпы алғанда, қазақтар осы уақытқа дейін жылы жүзділігімен,
қайырымды ақкөңілділігімен және қонақжайлық қасиетімен таңғалдырады. Мұның өзі олардың сүйегіне ежелден сіңіп кеткен керкмет асыл қасиет».
Неміс зерттеушісі Ф. Фон Хелльвальд : «Қырғыз –қайсақтар барынша қонақжай мейірімді болып келеді. Олардың киіз үйіне кіріп жайғасқан кез –келген жат жерлік адамның өзімді біреулер тонап немесе өлтіріп кетеді –ау деп қауіптенбей, алаңсыз ұйықтай беруіне әбден болады».
Слайд 17
Егер үй иесі қонаққа құрмет көрсетудің дәстүрлі әдет
–ғұрпынан бас тартса, жолаушы үй иесінің үстінен биге барып
шағым айтатын болған. Би қонақжайлық дәстүрді бұзғаны үшін үй иесіне ат-тон айып салғызатын.
Слайд 20
Әдептілік пен сыпайылық әдет –ғұрпы
«Әдептілік -
әдемілік»
Дала тұрғындарына тән әдептілік пен сыпайылық, кішіпейілділіктің бір көрінісі
– үлкен кісінің есіміне -әке , -еке жұрнақ сөз қосып айтқан.
Мысалы.: Қазбек- Қазеке
Диқан - Дәке
Бауыржан - Бауке
Орыс ғалымы Л. Баллюзек: «Қазақтардың сыпайлығы, кішіпейілділігі мен әдептілігінің бір көрінісі – жасы үлкен кісілердің есіміне еке (әке) сөзін қосып айтқан»
Қазақ әйелдері қайны – қайны сіңілерін шырақ, жарқын, айнаш, гүлім, бауырым, «Ақ жігіт», «Сал жігіт», «Еркежан» деп атаған
Слайд 21
Базарлық
Байғазы
Сарқыт
Сүйінші
Ажырасу аяқ
Слайд 22
Жасы үлкендергет құрмет көрсету
Неміс ғалымы Ф. Фон Шварц:
«Қырғыз- қайсақтарда сұлтан, батырлармен қатар барлық жасы үлкен, қартайған
ер азаматтардың бәрі де кім екеніне, қандай тектен шыққанына қарамай, ерекше сый-құрметке бөленеді».
«Ел жұртыңды сыйлай білсең, сыйлы боласың»
«Өзі жақсы кісіге, бір кісілік орын бар»
«Кішіпейілділік кішілік емес, кісілік, кішіпейілділік кісілік көркі»
«Ұлық болсаң кішік бол»
Слайд 23
Тамырлық әдет ғұрпы
Тамыр болу
Қоныс таңдау әдет ғұрпы
Слайд 24
Отбасы және неке саласындағы әдет ғұрыптар мен салт
– дәстүрлер
Азан шақырып ат қою
Сундетке отырғызу
Атастыру
Слайд 25
Баланы үйлендіруге қатысты әдет-ғұрыптардың реті.
құда түсуге алдын ала
келісу
ата-ананың құда түсуі
күйеудің қалыңдыққа ұрын баруы
келін түсіру тойы
неке қию
рәсімі
Әменгерлік
Енші алу
Слайд 27
Бала тәрбиесі
Балаларға жақсы тәрбие, үлгі өнеге беруде мақал
мәтелдердің атқаратын рөлі зор.
Халық даналығы балаларды еңбексүйгіштікке, алды-артын аңдып
сөйлейтін сақтыққа, адамгершілік асыл қасиеттерге баулиды.
Мысалы:
«Аққа құдай жақ»
«Батырдың күші айласында»
«Еңбек етсең ерінбей, тояды қарның тіленбей»
«Бірлік бар жерде тірлік бар»
«Қолы қимылдағанның ауызы қимылдамайды»
«Жақсыда жаттық жоқ»
«Жаман үйді қонағы билейді»
«Жақсы жігітке жеті өнерде аз»
Слайд 28
Сабақты бекіту
Қонақасы
Қалау
қонақжайлық әдет ғұрыптар
Дәм ауыз тию
Ерулік беру
Жылу жинау
Жұртшылық өзара көмек көрсету әдет-ғұрыптар
Асар
Слайд 29
Халықтар арасындағы достықтың кең қанат жаюына, бір-бірінің тілін
үйренуге, мәдениетін құрметтеуге ықпалын тигізетін әдет-ғұрыптың түрі
Дос –тамыр ғұрпы
«7 жарғы » заңында некеге тұру жөнінде қандай шарт қойылған?
Жеті атаға дейін толмаған туыстар арасында некеге тұруға қатаң тиым салынған
Слайд 30
Тиым салынатын іс-әрекеттер
1 Оттан аттама
2 Нанды аяққа баспа
3
Кісіге қарай керілме
4 Табалдырықты басып тұрма
5 Үлкеннің сөзін бөлме
6
Құдыққа түкірме
7 Кем-кетікке күлме
8 Сыпырғышты жоғары қаратып қойма
9 Бүйіріңді таянба
10 Шашыңды жайма
