Презентация на тему по музыке на тему Қазақтың тұрмыс салт әндері мен лирикалық әндері (9 класс)

жиын-тойларда, жанұялық мейрамдарда, ойын-сауық кештерде орындалады.
ЛИРИКАЛЫҚ ӘНДЕР
Лирика-(грек.аударғанда лира

аспабының сүйемелдеуімен айтылатын сезімтал, лиралы)
Ақынның жанды не жансызға білдірген жеке сезімі мен көңіл-күйі. Уайым мен көңіл-күйдегі сезім, эмоцияның нәзіктігі мен шеберлігінің бастауы.

жиын-тойларда, жанұялық мейрамдарда, ойын-сауық кештерде орындалады.

айтыс
Бөкет өлең.

Айтыс- екі ақынның бір-бірімен өлең-сөз арқылы жарысуы.

түзетесің кәмшат бөркің.
Бұлаңдап ұжмақтың хор қызындай,
Бітпеген еш пендеге сенің

көркің.

Қыз: Атымды шешем сүйіп қойған Еркін,
Той болса түзетемін кәмшат бөркім.
Келе сап сипатымды баяндадың,
Есіңді аудырды ма менің көркім?!

Үлкендеу бала
Нала

Киімі ала
...ала Жүргені дала
...ала Арманы қала
...ала
...ала

Үлкендеу Ғазиз деген бала болды,
Киімі үстіндегі ала болды,
Жүргені әп-әдемі дала болды ,
Арманы ол баланың қала болды.

Айтыс өлеңдері көбінесе 11 буыннан құралады

сұрақтың жауабын дұрыс тауып қана қоймай, оны қызықты, күлдіргі

сөзбен жеткізуі керек. Жеңілгені қарсыласының кез келген талабын орындаған

Өтірік айтыс

Қатысушылар өлең түрде қызықты әңгіме айтып, онысына бір де бір шындық қоспауы керек.

өлең
Қатысушылар берілген бір тақырыптың шеңберінде кезектесіп өлең шығарып, өзінің

тапқырлығы мен сөз өткірлігін көрсетуге тырысқан.

мысалы ол «Не жаман», «Өмір туралы» әндерінде айқын көрінеді.

«Не жаман» әнінде дәстүрлі қоғамның жағымсыз жақтары айтылады: ұрлық, ерке өскен қыз, жесір қалу, жетім қалған бала, кәрілік, жау шапқыншылығы, күйеуінен қайтқан қыз т.б. Қызықтысы, осы 13 «жаманның» ішіндегі ең жаманы- кедейшілік («жоқ жаман»)
«Өмір туралы» әнде адамның бір жастан тоқсан жасына дейінгі өмірі суреттеледі, кей кезде ол әзіл-ысқақ түрінде орындалады

«Төрт түлік мал», «Әлди-әлди»). Бұндай тәрбиелік мәні бар әндердің

кейбіреулері баланы бұрыс және анық сөйлеуге үйретсе, басқалары малдың түрлерімен, олардың мінез- құлықтарымен таныстырады.
Балалар әндерін балалардың өздері орындайды, олардың көбісі ойын кезінде айтылады, мазмұны да сол ойынмен байланысты.

Тұрмыс-салт әндерінің ішінде

көңіл-күйіне, ішкі дүниесіне арналған. Лирикалық әндерінің мазмұны ауқымды, терең

мағыналы.

әндерді айтамыз. «Қара» деген сөз екі түрлі мағынаны білдіреді:

оның бірі «қарапайым», яғни «жеңіл», «оңай», деген болса, екіншісі халық поэзиясында қолданылатын 11 буындық өлең құрылымының аталу.
Қара өлеңдерде махабаттық,ғашЫқтық сезім басым. Оларда қыздың сұлулығы, сүйікті жарына деген сағыныш, табиғаттың көріністері орын алған.
Назқоңыр

Қара өлең

мен аңыздың, музыка мен мәтіннің біртұастығы. Бұндай күйлер мен

аңыздар жеке-дара болып орындалмайды, өздерінің құрылымы мен мазмұны жағынан олар бірін бірі толықтырып тұрады. Аңызсыз жеке орындалған күй мән-мағынасын айырылады. Көне заманнан келе жатқан аңыз күйлерде музыканың бейнелеу мүмкіндігі кеңінен қолданылған , мысалы, аттың шабысы, құландардың жосуы, қасқырдың ұлуы, аққудың саңқылы.

Аңыз күйлер

тұлғаларға арналған.
Халық әні «Елімай» жоңғар шапқыншылығы кезіндегі «зар заманды»

бейнелесе, «Ел айырылған» күйі қазақтар мен ноғай руының бөлінуін сипаттайды. . Ғасырлар бойы бірге өмір сүріп келген қарапайым халықтың екіге бөлініп, жақын-туыстарынан айрылуы, туған жерін тастап жат жерлерге көшуі осы күйде суреттеледі.

Тарихи әндер мен күйлер