Презентация на тему Нагъыш ве гырджвалар

Советский район Ильичево умумтасиль мектебининъ 10 сыныф талебеси Аблякимова Фадме Наримановна

Оджа :
Къырымтатар тили ве
эдебият оджасы
Бальчаева Э.С

2012с

Мен, Аблякимова Фадме,
Советский район Ильичево

умумтасиль мектебининъ
10 сыныфында окъуйым.
«Аиле дегерликлери» ярышында
биринджи кере иштирак этем.
Мен къартанамнынъ нагъышлы
диварбези акъкъында икяе этмек истейим.

ве муаббет. Мен озюмни бахтлы инсан саям, чюнки меним

къартбаба ве къартаналарым бар. Бабамнынъ анасы-бабасы – Махфуре къартанам ве Мустафа дедем бизнен берабер яшай. Оларнынъ одасы чешит эвджыяларнен безетильген. Олар эписи къартанамнынъ эллеринен ишленген. Къартанамнынъ эвджыярлары бизим къорантамызнынъ дегерлиги,тарихымызнынъ бир парчасыдыр.

Махфуре къартанам 1937 сенеси Судакъ районнынъ Къутлакъ коюнде, Ибраим

агъа ве Ваде-шерфенинъ къорантасында догъды.Къартанамлар бир огълан ве дёрт къыз эдилер. Дешетли 1944 сенеси бутюн халкъымызнен берабер сюргюнликке огърадылар. Олар Озьбекистаннынъ Андижан виляетине тюшти. Башларындан хорлукълар,ёкъсузлыкъ,ачлыкъ кечти.
Лякин олар яшадылар,Ватангъа къайтмакъ умютинен яшадылар Ниает, 1972 сенеси Къырымгъа кочип кельдилер.Ондан берли , Ички районнынъ Учь Къую коюнде яшайлар.

севе эди.Нагъышларнынъ кенарларыны да гырджвалар орип яраштыра тургъан.Биринджи юзьбезлерини

о,15 яшында экенде ишледи. 22 яшынадже 15 эвджыяр, пешкирлер ,100 зияде явлучыкълар нагъышлады . Чюнки эвель къырымтатарларда ойле адет олгъан. Келин азырлагъан нишан богъчасында озь къолунен нагъышлагъан юзьбезлер, учкъур, кисе, киев явлукълары олмакъ керек.
Той куню къартанамнынъ одасы шу эвджыярларнен безетильди.Явлучыкълар исе, тойнынъ сабасына кельген мусафир къадынларгъа дагъытылды.

джельп этмек истейим.Орьнекли безлернинъ бир чешити сайылгъан эвджыярлар- къырымтатар

орьнекли токъумаджылыгъы ве ишлемелернинъ парлакъ нумюнеси. Эвджыярлар савут-саба рафларыны, мусафир одасынынъ, я да ятакъ одасынынъ диварларыны яраштыра эди. Къырымтатарларда безетме ролюни ойнагъан ве куньделик яшайышта къулланылгъан безлернинъ чешитлери пек чокътыр:
юзьбезлер, тизбезлер. диварбезлер.

башталары эвде токъулгъан басма узеринде сонъра исе

къадифе,атлас узеринде йипек, юнь йиплернен, кимерде алтын, я да кумюш теллернен, эм де фабрикада япылгъан алтын шнурларнен япыла тургъан.

Учкъур XIX асыр

чешити олгъан: «татар ишлемеси», «эсап

ишлемеси», «телли ишлеме», «мыкълама», «букме», «къаснакъ», «аппликация», «пуллу ишлеме», «инджилернен», «къыйметли ташларнен ишлеме».Ишлемелернинъ бутюн бу чешитлери XX асырнынъ башларына къадар сакъланып къалгъан эдилер. Басмагъа орьнек чекюв технологиясы асырлар девамында денъишмеди. Эр бир койде, эр бир шеэрде орьнек ресими япкъан къадынлар чалышкъан ве олар кенди ресимлеринен этрафтаки бутюн койлерни теминлей эдилер.



Учкъур
XIX асыр

картон кягъыттан ресим къалыбы япыла, сонъра исе бу къалып

басманынъ орьнек чекиледжек ерине къоюла ве этрафы къарандашнен сызыла, сонъ орьнек нагъышлана эди.





Эвджыяр
XIX асыр

расткеле: геометрик орьнеклер,айван ресимлери, осюмлюк орьнеклери (ляле, къаранфиль, замбакъ,нюлюферге,

яни Къырымда энъ чокъ расткелинген чечеклерге бенъзетмелер),мейва ве себзе (кирез,къабакъ,бадем,согъан).

Эски Къырым ве Багъчасарай районларында ишленип чыкъарыла экен. Осюмликлерден

усталар йиплерни боямакъ ичюн боялар азырлай эдилер. Къаверенки ренк ичюн джевиз къабугъындан, сары ренк ичюн согъан къабугъындан файдалангъанлар. Акация ве къадын тузлыгъы (барбарис) тамырлары исе ачыкъ-сарыдандан портакъал тюсюнедже чешит ренклер бере экен. Орьнеклернинъ ренки ишлеме не вакъыт япылгъаныны тасдыкълай. Мавы, сары, беяз ренклер бирикмеси- XVIII асыргъа; мавы, сары, къырмызы – XVIII-XIX асырларгъа; къырмызы, сары, къара -XIX асырнынъ сонъуна аиттир.

яшагъан ерининъ
табиат чизгилерини косьтермеге арекет эткен.
Ялы боюндаки нагъышларда денъиз,осюмликлер;
шималь

беттеки нагъышларда исе -чель,отларнынъ
ресимлерини корьмек мумкюн.

саде йиплернен ишленген ве зенгин, аэнкли осюмлик орьнеги иле

безетильген. Эки кенарында
геометрик орьнекли гырджвалар. Олар пакълава,яни ромб шеклинде.Ромб ер,берекетнинъ темсили олып, тертип ве акъикъатны ифаде эте.
Орьнекнинъ аньаневий къырмызы, мавы, ешиль тюслери сейирджиде миллий ислер уята.Мен беллесем, бу диварбезнинъ орьнеклери кучь-къувет, генчлик дюльберлик ве тынчлыкъ темсилидир.
.