Слайд 2
Мазмұны
1. Оқытуәдістеріментәсілдері
2. Оқытуәдістерініңжіктеумәселесі
3.Танымдық іс-әрекетәдісініңклассификациясы
4.Ю.К Бабанскийклассификациясы
5. Көрнектілікәдістемесі
6. Проблемалықбаяндауәдісі
7.Оқытудың практикалықәдістемесі
Слайд 3
Әдіс – оқу-тәрбиежұмыстарыныңалдындатұрғанміндеттердідұрысорындауүшінмұғалімменоқушылардыңбірлесіпжұмысістеуүшінқолданатынтәсілдері. Әдісарқылымақсатқажетуүшіністелетінжұмыстарреткекелтіріледі. Оқытуәдістерітанымғақызығушылықтуғызып, оқушыныңақыл-ойындамытады, ізденуге, жаңабілімдітүсінугеықпалетеді.
Оқытудаеңбастынәрсе – оқушылардыңтанымдықжұмыстары. Оқытуәдістеріеңанықфактілердібілудіқамтамасызетеді, теорияментәжірибеніңарасынжақындатады.
Тәсіл – оқытуәдісініңэлементі. Жоспардыхабарлау, оқушылардыңзейінінсабаққааудару,
оқушылардыңмұғалімкөрсеткеніс-қимылдардықайталауы, ақыл-ойжұмыстарытәсілгежатады. Тәсілоқуматериалынтүсінугеүлесқосады.
Оқытутәсілдерініңтүрлері:
• ой, зейін, ес, қабылдау, қиялдыжақсартутәсілдері;
• мәселеліжағдаяттудыруғакөмектесетінтәсілдер;
• оқушылардыңсезімдерінеәсерететінтәсілдер;
• жекеоқушыларарасындағықарым-қатынастыбасқару
тәсілдері.
Слайд 4
2. Оқытуәдістеріжәнеолардыжіктеумәселесі. Әдістербелгілібірнегізбойыншатоптарғабөлінеді.
XIX ғасырдың 20-30 жылдарындаБ.Е.Райков, К.П.Ягодовскийтүсіндіру, тәжірибелік,
зерттеу, зертханалықәдістерінжетілдірді.
Оқушыларсөзден, кітаптан, көрнекіліктен, тәжірибелікжұмыстарданбілімалады. Осыныескеріп 20-30 жылдардаН.М.Верзилин, Е.Я.
Голантсөздік, тәжірибелік, көрнекілікәдістерінұсынады. Қазіркомпьютерлікжүйелерарқылыбілімалумүмкіндігібар.
М.А.Данилов (1899-1973), Б.П.Есипов (1899-1967) дидактикалықмақсатқажетуүшінқолданылатынәдістердітоптастырды. Олар: білімалу, іскерлікжәнедағдылардықалыптастыру, білімдіқолдану, шығармашылықіс-әрекет, бекіту, білім, іскерлік, дағдылардытексеру. Аталғанавторлардыңпікірлерібойыншаоқытуәдісі - дидактикалықмақсатқажетуүшіноқушылардыңіс-әрекетінреттеп, ұйымдастырутәсілдері. Бұлсаралаудаәдістероқытудыңалдындатұрғанміндеттерменсәйкестендірілген.
И.Я.Лернер, М.Н.Скаткиноқытуәдістеріноқушылардыңтанымдықжұмыстарыныңтүрінеқарайтоптастырған. Авторларбалаларғаақыл-ойжұмысының, өзбетіменбілімалудыңжолдарынкөрсетеді.
Слайд 5
Қазіргі уақытта оқыту әдістерінің оншақты классификациясы бар. Білім
көзін жалпы белгі ретінде алып оқыту әдістерінің классификациясы жасалған.
Бұрыннан келе жатқан басты көздердің саны үшеу болды: практика, көрнекілік, сөз. Мәдениет прогресінің барысында оған тағы біреу – кітап қосылды, ал соңғы жылдары қағазсыз ақпарат көзі – жаңа компьютер жүйелерімен қоса видео қосылды. Бұл классификацияда бес жалпы әдіс бөлінеді: практикалық, көрнекілік, сөздік, кітаппен жұмыс, видеоәдіс. Бұлардың әрбіреуі әр түрлі модификацияда (түрін өзгерте алады) бола алады.
Оқытуәдістерінжіктеу
Слайд 6
Орнына немесе негізгі дидактикалық мақсатына қарай әдістердің классификациясы.
Классификацияның жалпы белгісі ретінде сабақтағы бірізділікті кезеңдер және сонда
орындалатын мақсаттар болады. Соған мына әдістер бөлінеді:
а) білім алу;
б) іскерліктер мен дағдыларды қалыптастыру;
в) білімді қолдану;
г) шығармашылық іс-әрекет;
д) бекіту;
е) білімді, іскерлікті, дағдыны тексеру.
Слайд 7
3.Танымдық іс-әрекет типіне қарай әдістердің классификациясы:
түсіндірмелі
– иллюстративтік;
репродуктивтік (қайталап айту);
проблемдік баяндау;
бөліктік-іздеушілік
(эвристикалық);
зерттеушілік.
Оқушылардың белсенділігінің дәрежесіне қарай классификация:
белсенді;
пассивті.
Слайд 8
3. Танымдық іс-әрекеттің типіне қарай
оқыту әдістерін классификациялау
Мұнда мынадай оқу әдістері
бөлінеді: түсіндірмелі-иллюстративтік ақпараттық-рецептивтік (қабылдау) әдіс. Оны сипаттайтын белгілер:
- оқушыларға білім «дайын» күйінде ұсынылады;
- мұғалім әр түрлі тәсілдермен осы білімдерді меңгеруді ұйымдастырады;
- оқушылар білімді қабылдауды (рецепция) және ұғынуды жүзеге асырады, оларды өзінің есінде қалдырады.
Рецепция (қабылдау) кезінде ақпараттың бүкіл көздері (сөз, көрнекілік және т.б.) қолданылады, баяндаудың логикасы индуктивтік және дедуктивтік жолмен жүзеге асырылуы мүмкін.
Слайд 9
Оқу-танымдық іс-әрекетті ұйымдастырудың және жүзеге асырудың әдістері
оқу-танымдық іс-әрекетті
ынталандырудың және себептендірудің әдістері
қадағалаудың және өзін-өзі қадағалаудың әдістері
Слайд 10
5.Көрнекілік әдісі. Әл-Фараби "Оқытудыңнегізгіәдісі - көрнекілік" деп, оныңмақсаттарын,
тәсілдерін (түсіндіру, әсерлендіру, естеқалдыру) ұсынады. Оқуматериалынмеңгерукөпжағдайдаоқытупроцесіндеқолданылатынкөрнекіқұралдарғажәнетехникалыққұралдарғабайланысты.
Көрнекілікәдісіоқытудыңсөздікжәнетәжірибелікәдістеріменөзарабайланыстақолданыладыжәнеқұбылыстармен, объектілерменоқушылардытаныстыррандаолардыңсезіммүшелерінеәсеретіп, алуантүрлісурет, көшірме,
сызбаарқылықұбылыс, процесс, объектілердіңсимволдықбейнелеріннемесеолардытабиғикүйіндеқабылдайды. Қазіргімектептеосымақсатпенэкрандықжәнетехникалыққұралдаркеңқолданылады. Көрнекілікәдістеріншарттытүрдеекіүлкентопқабөлугеболады: иллюстрацияжәнедемонстрация.
Иллюстрацияәдісіарқылыоқушыларғаиллюстрациялыққұралдар – атапайтсақ: плакат, кесте, картина, карта, тақтадағысуреттер, үлгілеркөрсетіледі.
Демонстрацияның (көрсету) оқытуәдісіретіндегіерекшеліктері
Демонстрацияәдісіарқылызаттарменқұбылыстартәжірибежасауарқылынемесетехникалыққұралдардан, кино-фильмдерден, диафильмдерденкөрсетіледі.
Слайд 11
Оқытудыңкөрнекілікәдісініңшарттарды:
• көрнекіліктіңоқушылардыңжасынасәйкестігі;
• көрнекіліктісабаөтыңкерексәтіндеқолдану;
• демонстрацияланғанзаттыбарлықоқушылардыңкөруі;
•
иллюстрацияныңеңбастысын, мәндісіннақтыбөлу;
• құбылыстардыдемонстрациялаукезіндеберілетінтүсініктердімұқиятойластыру;
• демонстрацияланатынкөрнекіліктіңоқуматериалымазмұныменсәйкескелуі;
• көрнекіқұралмендемонстрациялыққондырғыларданкеректімәліметтердітабуғаоқушылардыңатыстыру.
Слайд 12
Түсіндірмелі-иллюстративтікәдіс. Бұләдісарқылыоқушыларақпараттардымеңгереді. Оныбасқашаақпараттық-рецепция (қабылдау) әдісідепатайды. Осыәдісарқылымұғалімдайынақпараттардыоқушыларғатүрліқұралдарментүсіндіреді, алоқушыларақпараттардытүсініп, естеріндесақтайды.
Ақпараттарәңгіме,
дәріс, түсіндіру, кітап, қосымшақұралдар, көрнекіқұралдарарқылыберіледі. Мұғалім – есептершығарады, теоремалардыдәлелдейді,
жоспарқұруғаүйретеді. Оқушылар - мұғалімніңіс-әрекетінқайталайды, тыңдайды, көрнекіліктерінеқарайды, заттарменжұмысістейді, оқиды, бақылайды, жаңаоқуматериалдарынбұрынғыбілімдерінеқосады.
Түсіндірмелі-иллюстративтікәдісарқылыадамзатжинақтағантәжірибеніазуақытішіндеберугеболады. Оныңпайдасығасырларбойытексерілгенжәнекөпелдердеқолданылады.
Слайд 13
Репродуктивтікәдісмұғалімненұйымдастырушылыққабілеттіталапетеді. Мұғалімсөздік, көрнекілік, тәжірибелікәдістерарқылыжаңаоқуматериалынтүсіндіреді, алоқушыларолардытапсырмалардыорындауүшінқолданады.
Оқушыларғаберілетіннұсқауларжетілдіріліп, жауаптарыбарбағдарламаланғаноқулықтаржасалуда. Оларғаауызшатүсіндіру, қалайжұмысістеудіайтуменқатар,
жұмысістеугекерексызбалар, киноданүзінділеркөрсетіледі.
Білімніңкөлемікөпболғандарепродуктивтікәдістүсіндірмелі-иллюстративтікәдіспенбіргеқолданылады.
Репродуктивтікәдісбағдарламалықоқытументығызбайланысты. Оларқылытәжірибелікжұмыстаратқарылады. Оқушыларөзбетіменмеңгереалмайтынын, оларүшінмүлдемжаңатақырыптардырепродуктивтікәдіспенберукерек.
Слайд 14
Мәселелікәдістіқолданғандаоқушыларорындайтыніс-әрекеттеншығармашылықіс-әрекеткекөшеді. Бастауышмектептіңоқушыларымәселелікміндеттердіөзбетіменшешеалмайды, сондықтанмұғалімоларғамәселенішешужолдарынкөрсетеді, мәселенітолықтайөзішешеді. Оқушылармәселенішешпеседе, танымдыққиындықтардышешужолдарынкөреді. Мәселелікәдістіңортажәнежоғарысыныптардапайдасыкөп. "Токтыкүшейтужәнеәлсіретуүшін,
температураныкөтеружәнетүсіруүшіннеістеукерек?" - дегенсұрақтармәселеліксұрақтар
Слайд 15
орындаушылықтан шығармашылық іс-әрекетке өтпелі болады. Оқытудың белгілібіркезеңінде оқушылар
өздігінен проблемдікміндеттердішешугеәлдері келмейді, сондықтан мұғалім проблеманызерттеудің жолынкөрсетеді, олүшін оның
шешімінбастанаяғына шейінбаяндайды. Оқытудың мұндай әдісінде оқушылар қатысушы емес, тек бақылаушылар ғана, бірақта олартанымдық қиыншылықты шешугебайланыстыжақсы сабақ алады.
6.Проблемалық баяндауәдісі
Слайд 16
Дедуктивтікәдісарқылымұғалімережелерді, формулаларды, заңдардытүсіндіріп, оныоқушымеңгереді. Аталғанәдісоқуматериалынтезмеңгеругекөмектесіп, абстрактылыойлаудыдамытады. Онытеориялықматериалдардыоқуға, есептершығарудақолданғандұрыс.
Эвклидтіңэлементарлықгеометриясыдедуктивтікәдіспеноқытылады.
Бірақоқушылардыңдайындығынқатаңтүрдеескерукерек. Егероларкейбірұғымдарды, теориялардыбілсе, ондамұғалімолардыжекезатжәнеқұбылыстардымеңгертуүшінқолданады.
Дедукцияәдісіарқылыоқушыөзібілетінқорытындыларды, ережелерді, ғылымизаңдардыбақылаужүргізгенде, тәжірибежасағанда, жаттығужазғандақолданады. Мысалы,
теңізкемелерініңқаншатоннажүккөтеретінінбілуүшінАрхимедзаңықолданылады. Жазбашажаттығужазғандабелгіліграмматикалықережелерқолданылады.
Слайд 17
Индуктивтікәдіс. Индукция - латынсөзі. Оқушылардыбелгілібірқорытындыларғаәкелу. Алдыменоқушыларғажекезаттар, құбылыстартүсіндіріледі, фактілерденқорытындыларшығартады.
Индукцияәдісідедукцияменбіргеқолданылады.
Осыекіәдісарқылыой-тұжырымдарынжасау - оқытудыңлогикалықнегізіболыптабылады. Оқупәнініңмазмұны, логикасыбағдарламасыиндукцияәдісінқолданудыталапетеді. Индукцияәдісібастауышсыныптардажиіқолданылады. СебебіБұлжастағыбалаларнақтыжекеқұбылыстарғақызығады. Олардыңкейбірбелгілерінанықтап, талдап,
қорытындыларжасайды. Осылайшажасалғанұғымдарынсөзарқылыайтады. Осыкезденбастапдедукцияәдісіқолданылабастайды.
Слайд 18
Импрессивтікәдістер. Импрессия (латынсөзі, әсер, толғаныс, сезім) әдісіарқылыбалаларменжастарнемесеересектершығармажәнеоныңавторытуралыақпараталып, оныталдап,
шығарманықнегізгіидеясынайтады.
Оқушышығарманықнегізгіидеяларыноныңкейіпкерлерініңмінез-құлқымен, жүріс-тұрысыменсалыстырады, өзініңсөзіменісінеойланақарайбастайды.
Осыәдістіәдебишығармаларды, сахналыққойылымдарды, кинофильмдерді, сәулетөнері, сазөнерішығармаларынжәнеадамныңмінез-құлқынталдауүшінқолдануғаболады. Бұләдісіңтиімділігіеңалдыменшығармалардыіріктеуге, мұғалімніңоқушылардыәсерлендіребілуіне,
оқушылардыңөзойынбасқаларменбөлісеалуынабайланысты.
Слайд 19
Экспрессивтікәдістер. Экспрессия (латынсөзі, бейнелеу) әдісіарқылыжасалғанжағдайдаоқушыларнақтықұндылықтаржасап, өздерінтанытады. Оныңжақсымысалыоқушылардыңсахналыққойылымдардатүрлірөлдердеойнауы, сценарийжазулары,
режиссер, ұйымдастырушыболулары, қарапайымшығарманысахнағалайықтапқоюы.
Слайд 20
Ынталандыруәдісі
Қызығушылықтыңүштүрі:
• іс-әрекеткедегеноңкөзқарастыңболуы;
• танымныңбаланыжақсысезімгебөлеуі;
• іс-әрекеттіңбаланыынталандыруы.
Оқытупроцесіндебаланыңоқуіс-әрекетінеоңкөзқарасынтуғызукерек. Оқылыпотырғанматериалдыңоқушынытебірентуі,
қуанышқабөлеуі, таңқалдыруы, аяушылықсезімінтудыруысабақтыңмақсатынажетудітездетеді.
Жауапкершіліктіқалыптастыруәдістері.
Тәсілдері:
• оқушығаоқудыңөзінежәнеқоғамғапайдасынтүсіндіру;
• талапқою;
• талаптардыорындауғаүйрету;
•
өзміндеттерінжақсыатқаратындардымадақтау;
• керекжағдайдажазалауәдісінқолдану;
• оқушығакемшіліктерінайтып, олардытүзетугекөмектесу. Оқушығаоқудыңөзінежәнеқоғамғапайдасынтүсіндіруүшінмұғалімөндірістіңдамуынағылымныңқалайәсереткенінайтып, білімділікеңбекөнімділігінарттырып, жаңашылдыққаәкелетініндәлелдейді.
Слайд 21
Бөліктік-іздеушілік (эвристикалық) әдіс
Белгілері:
- оқушыларға білім «дайын» күйінде берілмейді,
олар оны дербес табу керек;
- мұғалім оқушыларды әр түрлі
құралдармен жаңа білімдерді іздеуге, меңгеруге жұмылдырады;
- оқушылар мұғалімнің басқаруымен дербес ойлайды, пайда болатын танымдық міндеттерді шешеді, проблемдік жағдаяттарды құрады және шешеді, талдайды, салыстырады, жалпылайды, қорытындылар жасайды т.б. нәтижесінде оларда саналы берік білім қалыптасады.
Бұл әдісте мұғалім білімнің бөлігін хабарлайды, енді бір бөлігін оқушылар қойылған сұраққа жауап беру арқылы өздігінен табады.
Слайд 23
6. Оқытудың практикалық 6. Оқытудың практикалық әдістеріәдістері
Оқытудың практикалық
әдістері
Жаттығу
Лабораториялықәдіс
Слайд 24
оқушылар алған білімді практикалық міндеттерді, есептерді шешуде қолданады.
Бұл әдістің функциясы – білім мен іскерлікті тереңдету, қадағалау
және түзету танымдық іс-әрекетті ынталандыру /стимулдау/ міндеттерін шешу
шындықты моделдейтін арнайы құрылған жағдайлар, оқушылар олардың шешімдерін табуға тиісті. Бұл әдістің функциясы – танымдық процесті ынталандыру
Практикалық әдіс
Дидактикалық ойындар
