Презентация на тему Қазақ халқының тұрмыс-салт жырлары презентациясы

салт –дәстүрлерімен байланысты
адамдардың көңіл –күйін,
сезімін білдіретін өлеңдер.

– тарқар
Беташар
Жар-жар
Сыңсу
Қоштасу
Жоқтау

бесік тойын жасайды. Осындай құаныш үстінде “Бесік жыры” айтылады.

Әлди-әлди ақ бөпем,
Ақ бесікке жат бөпем!
Жылама бөпем, жылама.
Жілік шағып берейін,
Майын жесең тоясың,
Жылауыңды ноясын. /тындау/

Бесік жыры

Шілдехана – жаңа туған нәрестенің құрметіне жасалатын ойын-сауық, той.Шілдеханаға жиналған көпшілік домбыра тартып, ән салып, айтысып, таң атқанша көңіл көтереді. Ән-жырмен жас анаға, өмірге келген сәбиге жақсы тілек тілейді

бірі. Әлемде бесік жырын айтпайтын халық жоқ. Бесік жырында

халықтың төл тарихының, дәстүрлі мәдениетінің, ежелгі наным –сенімінің, дүниетанымының көрінісі бар. Бесік жырының басты қызметі бесік тербелісіне ыңғайлас сазды әуен, ырғақты сөзбен баланы тыныштандыра отырып, оның жан жүйесі мен санасына ұлттық тәрбиенің алғашқы нәрін сіңіру

Бесік жыры

жырланады. Той бастар қыз ұзататын қызға байланысты айтылады.Той бастардың

негізгі мазмұны – тойдың салтын дәріптеу, той иесі қызды мақтау, той жасаушылардың жақсы тілеуіне үн қосу.

Құтты болсын тойыңыз, той иесі,
Той есесін тәңірім толтырады.
Құтты болсын айтамыз тойыңызға,
Той иесі, тойыңыз тойға ұлассын!

Той бастар

сәукеле кигізу – салтқа, әдет-ғұрыпқа мойын ұсыну деген сөз.

Бірақ бет ашардың қайсысында болсын өз заманына лайықты, жаңа өмірге аяқ басып отырған жас келіншекке тәлім-тәрбие беру тілегі де байқалады.

Бет ашар – жаңа түскен келінге байланысты айтылатын жыр. Қазақтың ерте заманнан келе жатқан дәстүрінің бірі – жаңа түскен келіншектің бетін ешкімге көрсетпей, желекпен жауып әкелу. Соңдықтан оның бетін ашу керек. Бұған ерекше мән беріп, келіншектің бетін шаршы топта ақындар өлеңмен ашады.

Бет ашар

бірі – жар-жар. Жар-жар қыз ұзату, келін түсіру тойларында

қазір де айтылып жүр. Мұнда қыз бен жігіттер жас жұбайларды көпшілікке таныстырады, әзіл-қалжыны аралас ізгі тілектер білдіреді. Жар-жарда ұзатылатын қыздың өзіне мұнын, наразылығын айтуға мүмкіндік бере отырып, оның айтқандарына қарсы жауап қайырады.

Жар - жар

жас топты жарып жар-жар
Үлкені мен ауылдың жасы мұнда, жар-жар
Жас

келінді көруге асығуда, жар-жар

Құтты болсын тойларың, замандастар, жар-жар
Жаңалықа жар болып, қадам бастар, жар-жар
Бір аттаған босаға берік болсын, жар-жар
Қызғалдақтай құлпырсын өмірлерің, жар-жар

Жар - жар

Әріден келе жатқан салт жырының бірі –

сыңсу. Бұл жыр той бітіп, қызды өнелтер кезде айтылады. Ұзатылған қыз өз елі, өз ерінен кеткелі отыр. Сондықтан ел-жұртымен қоштасады. Ұзатылатын қыз /өз уылының/ әр адамға жылап көріседі. Өз басындағы мұңын, қамкөңілдігін айтады.

Сыңсу

ұйысқан.
Келіп кетіп жүріңдер,
Сағындырмай, туыскан
Сыңсу

бір қайғылы хал жатады. Қазақ халқы өзінің тарихында талай

ауыр күндерді бастарынан кешірді. Жоңғар қалмақтарына қарсы соғысып жүрген кездерінде кір жуып, кіндік кескен жерін тастап, қонысын аударуға тура келді. Міне, осындай жағдайларға байланысты қоштасу өлеңдері пайда болды.

ҚОШТАСУ

қайғылы хабарын оның жақын туыстарына жеткізу рәсімі. Ауыр қаза,

қайғылы оқиғаны жанашырларына, ел-жұртына өлеңмен естірту қахақ халқында ежелден келе жатқан дәстүр. Естірту кейде күңірген күй сазымен де орындалатын болған. Естіртудің соңы көңіл айтып, қайғылы хабарға ортақтасып, жұбатуға ауысады.

айтатын зары, мұң сөзі. . Жоқтау тәрбиелік үлгі

- өнегесі бар, мәдениеттілік пен адамды бағалаудың және оны есте сақтаудың бір белгісі ретінде қалыптасқан.Ол өлген адамның жылына дейін айтылады. Жоқтау – азалы, қайғылы, зарлы үнмен жырланады. Жоқтауды қайтыс болған адамның әйелі, апасы, қарындасы, қызы және жақындары айтады.
«Жайықтың суы ылай –ай
Көр болды көзім жылай –ай
Төлеген сынды мырзадан
Айырдың өзің, құдай-ай»