Презентация на тему (Атаулы сөйлемдер)

1. Өз ойларынан екі жолдастың әңгімелескенін үйлестіріп жазып келу. 2.Әңгімеде толымды, толымсыз сөйлемдер болу керек.

жинақтау
Синтаксис нені зерттейді?

Сөйлем дегеніміз не? Сөйлем құрылысына қарай нешеге бөлінеді? Жай сөйлем дегеніміз не? Жай сөйлемнің құрамдық түрлерін ата. Бастауыштың қатысу-қатыспауына қарай жай сөйлем нешеге бөлінеді? Тұрлаулы мүшелердің қатысу-қатыспауына қарай жай сөйлем нешеге бөлінеді? Ойға қатысты сөйлем мүшелерінің қатысу -қатыс-пауына қарай жай сөйлем нешеге бөлінеді?

даласы.
Қара бұйра жер, көк торғын аспан.

зат есім+тұйық етістік жұрнағы+есім сөздерден сын есім тудыратын жұрнақ)

Атаулы күндер
Атаулы мерекелер
Атаулы бағалы қағаздар
Атаулы сөйлем

Сәрсен Аманжолов

Қазақтың көрнекті лингвисті, тілші, ойшылы, тюрколог ғалым.

Атаулы сөйлем терминін қазақ тіл біліміне алғаш енгізді.
1940 жылы жарыққа шыққан «Қазақ әдеби тілі синтаксисінің қысқаша курсы» деп аталатын еңбегінде С.Аманжолов атаулы сөйлемдерді енгізіп, оларға анықтамалар береді, жасалу жолдары мен түрлерін белгілейді.

деп қарауға болады.
Әуелде сөйлем бір-ақ сөзбен айтыл-ған.Соңғы кездері әр

рудың ұраны да
соның қалдығы.
Мысалы: Торғауыт!
(170-бет)

заттың құбылыстың атын білдіреді.
Атаулы сөйлемде ешқашан да баяндауыш

болмайды.
Егер атаулы сөйлемге баяндауышты қосып айтсақ, ол атаулы сөйлем болудан қалады.
Атаулы сөйлемде тұрлаусыз мүшелер, оның ішінде, әсіресе, анықтауыш кездесіп отырады.

білдіреді
Атаулы сөйлем

ІІ.Заттанған сан есімнен
ІІІ.сын есімнен
ІV.есімдіктен

Ахметтің.
ІІ.Ақ дала жамылған қалың қарды.
ІІІ.Аяз сақылдаған сары.Уақыт кешкі.
ІV.Жайлау кең.Ауылы

Абай.

білдіретінін анықтау.

эссе жаз.

І.

Атаулы сөйлем.                       Жауын жауып тұр.
2.Жалаң сөйлем.                                      — Анау Ақбоз сенікі ме?
3.Жайылма сөйлем.                                     Түн. Күз. Жайлау.
4.Жақты сөйлем.       Бұл өмірден жылап өтпеймін.
5.Жақсыз сөйлем.                               Егіншілер егін басында жүр.
6.Толымды сөйлем.                  Жұмысшыларға келуге болмайды.
7.Толымсыз сөйлем.                     Партизандар ұйықтап кетті.
                                                   

Сәйкестендіру тесті

ІІ.
1. Атаулы сөйлем.

                    Қоңырау соғылды.
2.Жалаң сөйлем.                      Шәкен жиналыста
үндемеді.
3.Жайылма сөйлем..        - Асау ма өзі?
4.Жақсы сөйлем.                           Жаз. Қос басы.
5.Жақсыз сөйлем.             Ел тірегі – білімді ұрпақ.
6.Толымды сөйлем.              - Күтіп алды олар бізді.
7.Толымсыз сөйлем.     Абайды халық құрметтейді.

сабағымызда атаулы сөйлем туралы мәлімет алдық.Атаулы сөйлем дегеніміз не?
2.Жауап

беруші:Іс-оқиғаны баяндамай,тек атап
көрсететін жай сөйлемнің түрі.
1.Сұхбат алушы:Атаулы сөйлемнің жасалу жолдары
қандай?Мысал келтір.
2.Жауап беруші:Түн.Тау іші.
3.Жинақтаушы:сонымен сұхбаталушы мен жауап беруші арасындағы сұрақ-жауап арқылы атаулы сөйлемнің жасалуы мен ерекшелігі туралы білдік.