Презентация на тему Ақуыз және Белок

тән азотты күрделі органикалық қосылыс. Аминқышқылдары қалдықтарынан құралған жоғары

молекуларлық органикалық түзілістер. Ақуыз организмдер тіршілігінде олардың құрылысы дамуы мен зат алмасуына қатысуы арқылы әр алуан және өте маңызды қызмет атқарады. Ақуызды зат - құрамында міндетті түрде азоты бар күрделі органикалық қосылыс. Ақуыздар органикалық заттар дамуының ең жоғарғы сатысы және жер бетіндегі тіршіліктің негізі. Ақуыздардың құрамы мен құрылысы өте күрделі. Молекулалық массалары жүздеген мыңнан миллионға дейін жетеді. Төрт түрлі құрылымы болады. Олардың құрылымы бұзылса, денатурацияға ұшырап, организмдегі қызметін атқара алмайды. Ақуыздар гидролизденіп, аминқышқылдарын түзеді және өздеріне тән түсті реакциялары бар. Ақуыздар азықтың құрамына кіреді. Адам тәулігіне, шамамен, — 100 г ақуыз қабылдауы керек. Азықпен түскен ақуыз әуелі асқазанда, сосын ішектегі ферменттердің әсерінен гидролизденіп, аминқышқылдарына дейін ыдырайды. Ақуыз тірі организмнің негізін құрайды, онсыз өмір жоқ. Ақуыз тек тірі организмдер құрамында ғана болады. Оның құрамында 50,6 – 54,5% көміртек, 21,5 – 23,5% оттек, 6,5 – 7,3% сутек, 15 – 17,6% азот, 0,3 – 2,5% күкірт бар, кейде фосфор кездеседі. Осы элементтерден түзілетін амин кышқылдарының бір-бірімен байланысып қосылуы нәтижесінде ақуыз молекуласы түзіледі. Белок молекуласының массасы өте үлкен, ол бірнеше мыңнан бірнеше миллионға дейін барады. Ақуыздардың барлығы екі топқа бөлінеді: 1) қарапайым ақуыздар – протеиндер (альбуминдер, глобулиндер, гистондар, глутелиндер, проламиндер, протаминдер, протеноидтар); 2) күрделі ақуыздар – протеидтер (гликопротеидтер, нуклеопротеидтер, липопротеидтер, фосфопротеидтер). Бұлардың құрамында амин қышқылдарынан басқа заттар да болады.

Биiк температураның әсерiyен тауық жұмыртқасының ақуызының қайтымсыз денатурациясы

арқылы сипатталады. Организмнің осы құрылымдық ұйымының қызметінде белоктар өте

маңызды роль атқарады, яғни белоктар басқа органикалық заттардың алмасуына келмейді, өйткені олардың өзінше ерекше құрылымдық ұйымы бар. Белоктар дегеніміз-аминқышқылы қалдықтарынан тұратын, құрамында азоты бар жоғары молекулярлы органикалық заттар. Әлбетте белоктардың және белокты заттардың аталуы жануарлар мен өсімдік ткандерінің, тауық жұмыртқасының белогына ұқсас заттардың табылуымен байланысты қойылған. Ғалымдар өз заманындағы жаратылыстану ғылымының аздаған жетістіктеріне сүйене отырып, көпке белгілі - «Өмір –бұл белокты денелердің өмір сүру тәсілі» деген болатын. Белоктар генетикалық хабардың малекулалық құрамы; яғни белок арқылы генетикалық хабар жүзеге асып тұқым қуалай беріледі. Белоксыз, ферментсіз ДНҚ, малекуласы өзін қайта құрау қабілетін жояды және генетикалық хабарды бере алмайды. Тірі организмнің өзіне ұқсас ұрпақ қалдыру да осы белокпен байланысты. Жиырылу, қозғалу-бұлшық еттің белокты құрылымына тікелей байланысты. Сонымен, өмір сүру зат алмасуынсыз мәні жоқ, ол өзін құрайтын белоктарды үнемі толықтыруы керек. Осындай жағдаймен белоктар тірі организмнің негізін, құрылымдық бірлігін құрайды.

есептелінеді. Белоктарды синтездеу үшін 20 протейногенді аминоқышқылдар пайдаланылады. Барлық

протейногенді аминқышқылдар L - қатарындағы а-аминоқышқылдар, а–миноқышқылдардың жалпы формуласы: Н2 N- CH-COOH R Мұндағы R-радикалы сутегі атомы болу ы мүмкін, ондаглицин амиқышқылы болады, ал егер радикал метил тобы –СН3 боса, онда аланин амин қышқылы болады. Протеиногенді аминоқышқылдарды радикалдарының қалдығына байланыты 4-топқа бөлінееді. Полярсыз радикалды аминоқышқылдар немесе полярсыз аминоқышқылдар. H2N-CH-COOH H2N-CH-COOH H2 N-CH-COOH H2N-C-COOH CH3 CH CH2 CH-CH3 аланин CH3 CH3 CH CH2 валин CH3 CH3 CH3 лейцин изолейцин H2N-CH-COOH H2 N-CH-COOH H2N-CH-COOH HN-C-COOH CH2 CH2 CH2 CH2 пролин S-CH3 NH метионин триптофан фенилаланин 2. Зарядталмаған полярлы радикалды аминоқышқылдар немесе полярлы зарядталмаған аминоқышқылдар. H2N-CH-COOH H2N-CH-COOH H2N-CH-COOH H2N-CH-COOH Глицин CH2OH CH-OH CH2 серин CH2 тирозин треонин H2N-CH-COOH H2N-CH-COOH H2N-CH-COOH CH2SH CH2 CH2 цистейн O=C-NH2 CH2 аспарагин O=C-NH2 глутамин

аминоқышқылдар. H2N-CH-COOH H2N-CH-COOH CH2 CH2 COOH CH2 аспартат COOH гутамат 4.Оң зарядталған полярлы радикалды аминқышқылдар

немесе оң зарядталған аминоқышқылдар. H2N-CH-COOH H2N-CH-COOH H2N-CH-COOH (CH2 )4 (CH2 )3 CH2 NH2 NH N лизин NH-C-NH2 NH аргенин гистидин Кейбір белоктардың құрамында жоғарыда көрсетілген аминоқышқылдармен қатар аз мөлшерде минорлы аминоқышқылдар болады. Минорлы аминқышқылдар-радикалдарды түрлендірудің нәтижесінде пайда болған протейногенді аминоқышқылдардың туындылдылары.