Презентация на тему Жасушаның тіршілік әрекеттері. 10-сынып

Бұндай қасиеттерге жасушада жүретін негізгі тіршілік әрекеттері жатады. Олар:

зат алмасу, қозғалу, тітіркенгіштік, өсу, даму, көбею, фагацитоз, пиноцитоз т.б

Тірі ағзалар өліден өзіндік ерекше қасиеттерімен ерекшеленеді. Бұндай қасиеттерге жасушада жүретін негізгі тіршілік әрекеттері жатады. Олар: зат алмасу, қозғалу, тітіркенгіштік, өсу, даму, көбею, фагацитоз, пиноцитоз т.б

Өсімдік жасушасы

өнімдерді шығару арқылы үздіксіз зат алмасады.
Заттардың жасуша ішіне өтуі

мен оның кері шығуы жасуша мембранасының таңдап өткізуіне байланысты. Зат алмасу – жасуша мен оны қоршаған орта –ұлпа сұйықтығы арасындағы үздіксіз алмасу. Ұлпа сұйықтығынан жасушаға оттек пен қоректік заттар түседі, ал жасушадан ұлпа сұйықтығына көмірқышқыл газы мен тіршілік әрекетінің зиянды заттары - ыдырау өнімдері шығарылады.

Олардың ішіндегі ең маңыздысы тасымалдау функциясы.
Заттардың жасуша ішіне өтуі

мен олардың жасушалардан шығуының төрт негізгі механизмдері бар:
А) Диффузия
Ә) Осмос
Б) Белсенді тасымалдану
В) Экзо және эндоцитоз.
Диффузия дегеніміз - концептрацияның аз жағына қарай заттардың тасымалдануы. Өткен ғасырдың 30-жылдарында америкалық биолог Уоррен Люис сұйық тамшыларын жасушаның сіңіре алатынын байқаған, бұл құбылысты ол пиноцитоз деп атаған. Жасуша тәулігіне өз көлеміне тең сұйықты жеңіл «ішеді». Пиноцитоз - жасушаға жоғары молекулалы қосылыстардың енуінің басты механизмдерінің бірі. Бұл кезде қоректік заттар сұйықтық күйде жасушаға өтеді.

қорыту
Өсімдіктегі фотосинтез
Тыныстану
Зәр шығару

түйіршік күйде бөлшектердің енуі
Пиноцитоз

2. Фагоцитоз

ұстап алу процесін И.И.Мечников фагацитоз деп атаған. Фагацитоз -

қатты бөлшектердің мембрана арқылы ішке қарай тасымалдануы. Пиноцитоз бен фагацитоз бір-біріне өте ұқсас процестер. Жасушада әр түрлі заттарды ыдырататын ферменті бар лизосома мен осы заттарды жеткізетін вакуольдер арасында функционалдық байланыс бар.
Фагацитоз бен пиноцитоздың механизмі бір болғандықтан эндоцитоз деп атаған. Эндоцитоз жасушаның-қоректену механизмі.
Заттардың жасушаға белсенді тасымалдануы иондар мен молекулалардың жасушаға биомембрана арқылы өтуі энергияның жұмсалуы арқылы жүреді. Оны арнайы тасымалдаушы нәруыздар жүзеге асырады. Сыртқы ортамен салыстырғанда жасушалардағы калий иондарының концентрациясы әрдайым жоғары болады. Ал натрийдің мөлшері жасушалардағыға қарағанда жасушааралық сұйықтықта әр уақытта жоғары болады. Жасуша мембранасының осындай таңдамалы өткізгіштігі жартылай өткізгіштік деп аталады.

атқарады. Олардың ішіндегі ең маңыздысы тасымалдау функциясы.
Заттардың жасуша ішіне

өтуі мен олардың жасушалардан шығуының төрт негізгі механизмдері бар:
А) Диффузия
Ә) Осмос
Б) Белсенді тасымалдану
В) Экзо және эндоцитоз.
Диффузия дегеніміз - концептрацияның аз жағына қарай заттардың тасымалдануы. Өткен ғасырдың 30-жылдарында америкалық биолог Уоррен Люис сұйық тамшыларын жасушаның сіңіре алатынын байқаған, бұл құбылысты ол пиноцитоз деп атаған. Жасуша тәулігіне өз көлеміне тең сұйықты жеңіл «ішеді». Пиноцитоз - жасушаға жоғары молекулалы қосылыстардың енуінің басты механизмдерінің бірі. Бұл кезде қоректік заттар сұйықтық күйде жасушаға өтеді.

Ә. Фагоцитоз

шығарушы ұлпалар
Тыныс алу жүйесі

түрлі.
Жасушалық қозғалыстың негізгі формалары амеба тәріздес қозғалыс цитоплазмалық қозғалыс

талшықтары мен кірпікшелер және соларға ұқсас құрылымдардың қозғалысы, жиырылғыш жүйенің жоғары дәрежеде жетілген түрі бұлшық еттік қозғалыс болып табылады.

қозғалысы
Жасушаның қозғалысы

клеткаларының цитоплазмасында жиырылғыш фибриллалар, миофибриллалар болады. миофибриллалар әсіресе қаңқа

бұлшық ет жасушасында, бірыңғай салалы бұлшық ет жасушалары мен жүрек еттерінде көп болады.
Цитоплазмалық қозғалыс
 
Өсімдік жасушаларының қажеттілігінің және жануарлардың кейбір жасушаларының цитоплазмасы үнемі айналып қозғалып тұрады. Барлық жасушаларда байқалған цитоплазманың қозғалып араласып тұруы түрліше жүреді ол зат алмасу жағдайына температураға т.б байланысты. Цитоплазманың қозғалысына қажет энергия АТФ – ның ыдырауынан пайда болады.

бөлінуі арқылы жүзеге асады. Көп клеткалы организмдердің жасушаларының көбею

қабілеті түрліше болады. Эмбриогенездің ерте кезінде жануарлар жасушасы жиі бөлінсе, ересек организмде олар бұл қабілетінен айырылады. Жасушалық бөлінудің мәні – екі еселенген гендік материалды екі жаңа жасушаға тең бөліп тарату. Жасушалардың бөлінуінің бірнеше түрлері бар.
а) митоз
ә) мейоз
б) амитоз
Жасушалар бөлінгенде алдымен ядро, содан кейін цитоплазма екіге бөлінеді. Әрбір бөлінудің алдында ядродағы хромосомалар ұзынынан екі еселенеді де, бір – бірінен ажырап жаңа жасушаларға беріледі. Көбею – тіршілікті дамытып, сақтап қалудың негізі.

жасушадағы жай заттардан күрделі органикалық заттар (нәруыз май, көмірсу)

түзіледі. Цитоплазма, ядро осы заттардан түзіліп жасуша өседі. Ересек жасушалардың жаңа пайда болған жасушалардан көптеген айырмашылықтары бар екендігі байқалады. Даму- көбеюмен аяқталады. Өсу мен даму жасушаларды ауыстырып жаңартып отырады. Жасушалар мен жасушааралық заттар ағзаның даму барысында ұлпаларға, мүшелерге, мүшелер жүйесіне және тұтас ағзаға бірігеді.

артады
Өсу мен даму