Слайд 2
Өзектілігі: Қоршаған ортаның техногенді ластануының негативті әсеріне Қазақстан
Республикасының әрбір тұрғыны ұшырайды. Экологиялық қауіп те ұлттық қауіпсіздік
секілді маңызды. Экологиялық қауіпсіздік және қоғамның тұрақты дамуы қоршаған орта жағдайына және қоршаған ортаға әсер ететін антропогенді фактор көздеріне бақылау жасағанда, сонымен қатар табиғатты қолдануды басқарудың
эффективті механизмі болған жағдайда ғана жүзеге асады. Өмір сүру ортасының адам денсаулығына әсер ету факторын бағалау әлеуметтік гигиеналық мониторингтің бөлігі ғана емес , сонымен қатар гигиеналық диагностиканың шыңы. Осы әдістемені қолдану арқылы аймақтың санитарлық жағдайын бағалауға , эффективті профилактикалық шаралар жүйесін қалыптастыруға , жүйелі анализ арқылы жеке қауіп факторларының индивидуальды және популяциялық халық денсаулығының көрсеткішін анықтауға мүмкіндік береді.
Слайд 3
Жұмыстың мақсаты: Ақтөбе қаласы тұрғындарының денсаулығына атмосфералық
ауа
ластануы әсерінің қауіпін бағалау.
Ақтөбе қаласындағы тұрғындар үшін канцерогенді
емес қауіптің суммарлық көрсеткішін анықтау.
Слайд 4
Зерттеу материалдары мен әдістері:
Зерттеу объектісі
Ақтөбе қаласы тұрғындары канцерогенді емес қауіп канцерогенді емес инедкс
санын бағалау референтты концентрация немесе дозалық үлесте өткізілді. Канцерогенді емес қауіпті бағалау, үрдісі әсер етуші концентрация (доза) көлемін референттімен салыстырумен сипатталады. Егер осы көрсеткіштердің қатысы бірліктен төмен болса қауіп жоқ, жоғары болса қауіпті. Канцерогенді емес әсер даму сипаттамасы экспозиция факттық деңгейі мен әсер етудің қауіпсіз деңгейімен салыстыру арқылы жүргізіледі, формула бойынша (индекс\ қауіптілік коэффициенті (НQ)):
HQ = AC/RfC, АС – экспозицияның факттық деңгейі; RfC – әсер етудің қауіпсіз деңгейі (референтты концентрация)
Слайд 5
ШРЕКтен төмен деңгейде бір уақытта бірнеше зат әсер
етуі биологиялық әсердің суммациясына әкелуі мүмкіндігін ескерсек, суммарлық көрсеткіш
есебі қажет (Hazard Index); суммация әсер етуші фактор бірдей органдар мен жүйелерге әсер етсе ғана жүзеге асады.
Hazard Index (HI) = HQ1 + HQ2 + … + HQn
ШЖҚ РМК Ақтөбе облысы бойынша филиалы «Ұлттық сараптама орталығы» бойынша орташа жылдық концентрациясы. Қауіпті бағалау үшін созылмалы ингаляциялық әсерге арналған (2 ші кесте) референтты концентрацияны қолдандық. Алынған результат негізінде және ұсынылған стандартты экспозиция факторы (1қосымша), популяциялық қауіп (2қосымша) ересектер (ер, әйел), жасөспірімдер және балалар үшін мына формуламен есептеледі:
HRI = Е × TW × Р/10 000, мұндағы
HRI – канцерогенді емес қауіпті салыстыру үшін;
TW – денсаулыққа әсер етуші салмақтық коэффициенті;
Р – популяция саны;
Е – шартты экспозиция көлемі (т/жыл).
Слайд 6
Зерттеу қорытындысы және оларды талдау:
Зерттеу кезінде (2014-2016ж) атмосфераны
ластаушы қалдық заттар Ақтөбе қаласы бойынша көп мөлшерде
жоғарылаған.
Соның ішінде күкіртсутегі мөлшері 2014 жылмен салыстырғанда айтарлықтай көбейген.
1 кесте: Ақтөбе қаласы бойынша атмосфера ауасын ластаушы қалдықтар:
Слайд 7
2 кесте: Созылмалы әсер етуі бойынша ұсынылатын
референтті
концентрация:
Слайд 8
3 кестеде орташа жылдық және орташа тәуліктік қалдықтар
тоннамен көрсетілген.
Ақтөбе қаласы бойынша атмосфера ауасын ластаушы қалдықтар
концентрациясы мг/м³ көрсетілген.
3 кесте: Ақтөбе қаласы бойынша атмосфера ауасын ластаушы қалдықтар
орташа жылдық және орташа тәуліктік қалдықтар:
Слайд 9
Ақтөбе қаласы атмосфера ауасын ластаушы қалдықтарға жүргізілген зерттеулердің
қорытындысы бойынша канцерогенді емес қауіптілік максимальды түрде балалар денсаулығына
әсер ететіні анықталды (4 кесте)
Слайд 10
5 кесте. Канцерогенді емес қауіптілік жасөспірімдер денсаулығына
әсерін сипаттау(15 тен 18 жасқа дейін):
Слайд 11
5 кесте. Канцерогенді емес қауіптілік әйелдер денсаулығына әсерін
сипаттау:
Слайд 12
7кесте: Канцерогенді емес қауіптілік ерлер денсаулығына әсерін сипаттау:
Слайд 13
8 кесте. Ақтөбе қаласы тұрғындарының популяциясына канцерогенді емес
қауіптіліктің
әсер етуі:
Слайд 14
Алынған мәліметтер бойынша өмірлік орташа тәуліктік (9 кесте)
атмосфера ауасына түсетін
ластаушы заттардың концентрациясы өмір бойына балалар
тобына максимальды түрде әсер ететіні
анықталды, ал жасөспірімдер мен ересектер әсері төмен болып табылады.
9 кесте. LADD (өмірлік орташа тәуліктік доза) канцерогенді емес әсер үшін мг/ (кг*тәулігіне)
Слайд 15
Қорытынды:
Осылайша, жүргізілген зерттеулер нәтижесі бойынша Ақтөбе қаласы селитебтік
аумақтағы
атмосфералық ауа бассейндеріндегі химиялық максимальды кацерогенді емес қауіпті
заттар жоғары деңгейде балалар денсаулығына әсер етеді. Тыныс алу мүшелер, жүрек
қан тамырлары ауруларының туындауы жоғары қауіп ретінде анықталған. Осы
аурулардың туындауына күкіртті ангидрид, күкіртті сутек, азот қышқылы және
көміртегі себеп болып отыр. Келесі топ- жасөспірімдер, бұл топта тыныс алу
мүшелерінің аурулары көп мөлшерде. Тыныс жүйесінің ауруларының туындауына
күкіртті сутек әсер етеді. Қалған химиялық заттар үшін HQ бірліктен аспайды. Дәл
осындай жағдай ересектер тобына тән (ерлер және әйелдер тобы). Бірақ балалар мен
жасөспірімдерге қарағанда аурулар аз мөлшерде кездеседі .
ТҮЙІН
Канцерогендік емес қауіптілікті есептеуді жүргізгенде, денсаулығы ең жоғарғы қауіптілікке ұшыраған Ақтөбе қаласының балалары (6 жасқа дейінгі) екендігін көрсетті. Атап айтқанда ең жоғары қауіптілік коэффициентінің мәні
күкіртті сутегі және күкіртті ангидрид үшін белгіленді, олар 6,4 және 3,78 құрады. Сол сияқты қауіптілік коэффициенті (HQ) көрсеткіштері 1,0 көп, азот тотықтары (2,775) және көміртегі (1,293) үшін анықталды.
Атмосфералық ауаның ластануы есебінен денсаулығына қауіп-қатер деңгейі бойынша екінші орында жасөспірімдер болды. Қауіптілік коэффициенті (HQ) көрсеткіштері 1,0 көп күкіртсутек (1,3) үшін анықталды.
Атмосферадағы химиялық факторлар есебінен денсаулығына біршама төмен қауіп-қатер ересек тұрғындар үшін белгіленді. Атап айтқанда ең үлкен мән HQ= 0,955 (әйел) және HQ = 0,87 (еркек) күкіртсутегі үшін белгіленді. Басқа талданған химиялық заттар үшін HQ <1.
