Слайд 2
Өлкетану – белгілі бір өңірдің табиғатын, халқын, шаруашылығын,
тарихын, мәдениетін зерттеумен шұғылданатын ғылым мен мәдениет саласы; шағын
аумақтың табиғатын, халқын, шаруашылығын, тарихын және мәдениетін, елді мекендерін олардың таяу төңірегімен қоса зерттеу. Салалық өлкетану (тарихи, этнографиялық, топонимиялық және т.б.), табиғи және әлеуметтік құбылыстардың өзара байланысын зерттейтін кешендік географиялық өлкетану болып бөлінеді. Өлкетанудың негізгі әдісі - аумақ туралы ақпаратты, табиғи үлгілерді (геологиялық, топырақ, биологиялық, зоологиялық), материалдық мәдениет заттарын және т.б. деректерді жинау және жүйелеу.
Слайд 3
Шежіре (шежіре араб сөзінен «шаджарад» – бұтақ, тамыр)
– белгілі бір рудың, тайпаның, халықтың шығу тегі мен
таралуының көбінесе ауызша түрде, ал XIX ғ. бастап – жазбаша түрдегі тарихы. Тағы бір айта кететін жайт, тарихи ақпарат алмасудың осындай түрі Еуразияның барлық түркі халықтарында, тұрғындардың жекелеген ірі аристократиялық топтарында – хан, сұлтан, дворян, қожа және т.б. барлығында дерлік болды.
Слайд 4
Тар шеңбердегі түсінікте шежіре – бұл жеке адамның,
оның тікелей ата-бабалары мен ұрпақтарының белгілі бір тарихи оқиға
немесе фактіге байланыстырып көрсетілген генеалогиясы
Слайд 5
Кең ауқымдағы түсінікте шежіре – бұл қазақтың халы
тарихының жинағы, ол көп жағдайда ұрпақтан ұрпаққа ауызша беріліп
отырған. Оның негізгі мазмұнын ру, тайпа, олардың көптеген бөлімдері құрайды, яғни ол ғасырлардың түбіне қарай бойлайтын белгілі бір қазақ топтарының рулық таралуын көрсетеді. Сонымен қатар ру тарихында ру мен тайпаның шығу тегі, көрнекті тұлғалар биографиясы (батырлар, билер, халық шеберлері, жыршылар, діни қызметкерлер) бойынша мәліметтер аз емес, көптеген қызықты тарихи аңыз-әңгіме, аңыздар да қосылады
Слайд 6
Ақпарат алмасудың осындай формасы, ең алдымен жазбаша тарих
кең таралмаған халықтарда орын алды, көшпендінің қоршаған ортаны ерекше
түсінуімен, оның тұрмысына негізделген, сол қоғамдық таным негізінде туған, көп жағдайда ауызша ақпараттың бір ұрпақтан келесіге, ата-анадан балаға, үлкеннен кішіге таралып, қоғамдық санаға сіңіп, тек осы халыққа түсінікті тарихқа халық тарихын толықтай еске түсіру (халықтың тарихи мұрасы) ретінде бекітілді
Слайд 7
Әдебиеттер
Муканов, С. Халық мұрасы. Алматы, 1973. – 136
б.
Ажигали, С.Е. У берегов Прикаспийской истории (2-я книга из
серии «Каспий қайраны»). Алматы, 2000. – 328 с.
Толыбеков, С. Қазақ шежіресі. Алматы, 1992. – 144 б.
Қапасова, Б. XV–XVII ғғ. жазба ескерткіштеріндегі шежірелер // Қазақ шежірелері және ұлттықтаным мәселелері. Алматы, 2005. – Б. 84–90.
Юдин, В.П. Переход власти к племенным биям и неизвестной династии Тукатимуридов в казахских степях в XIV в. (К проблеме восточных письменных источников, степной устной историографии и предистории казахского ханства) // Утемиш-хаджи. Чингиз-наме / факсемиле, перевод, транскрипция, текстологические примечания, исследование В.П. Юдина; коммент. и указат. М.Х. Абусеитовой. Алма-Ата, 1992. – C. 57–75.
Абусеитова, М.Х. Казахстан и Центральная Азия: политические, международные и культурные связи (XV–XVII вв.): дис. док. ист. наук. Алматы, 1997. – 312 с.
Слайд 8
Әдебиеттер
Əлімбай, Н. Көшпелі ортадағы қоғамдық қатынастардың ұйымдық тең
қабырғалы үшбұрыш принципі // «Арало-Каспийский регион в истории и
культуре Евразии»: Материалы II Международной научной конференции, посвященной 20-летию независимости Республики Казахстан. Алматы-Актобе, 2011. – С. 164–169.
11 Бекназаров, Р.А. Некоторые итоги систематизации материалов казахского шежире: на основе данных этнографических экспедиции // Отан тарихы. № 1, 2010. – С. 195–200.
12 Бекназаров, Р.А. Казахи Северного Приаралья в XIX – начале XX вв. (историко-этнографическое исследование). Часть 1.: дис. док. ист. наук. Алматы, 2010. – 302 с.
13 Артыкбаев, Ж.О., Алпысбесулы М. Казахское шежире: к проблеме методологии // Отан тарихы. 1999. № 2. – С. 5–10.
Слайд 9
Шежіре түрлері
Мысалы, Н.Н. Иомудский Қараш-хан оғлы түркмен-иомудтердің таралуының
(седжре) қызықты нұсқасын келтіреді, оны түркмендер «мұқият орап, денеде
ұзақ ұстағаннан тер сіңген және былғанған орамалда» бума түрінде арқаларында алып жүрген. Осындай шежірелер жекелеген парақ-плакат, әйнекті рамаға салынған парақша, бума қағаз, дәптер формасында ақпарат берушілер арасында әлі күнге дейін кездеседі.
Слайд 12
пос. Талдыкум, Мухит Сатенов, разворот корана
Слайд 13
Происхождение или родословная киргиз-кайсак Меньшей орды. И.М. Казанцев
Слайд 14
Пос. Кокуй, шежире Кольбаева Мухтара
Слайд 15
Традиционная схема казахского шежире
«Ата-бабалар»
«Ата»
Әке; 2) Ата;
3) Әз ата.
«Баба»
1) Баба; 2)
Тектін; 3) Төркін; 4) Тұқиян.
Слайд 16
«3 ағайын» и «15 ұрпақ».
Немере ағайын:
1)
Бала; 2) Немере; 3) Шөбере; 4) Шөпшек; 5) Өбере.
II)
Жамағайын:
6) Туажат; 7) Жүрежат; 8) Жекжат; 9) Жұрағат; 10) Жамағат.
III) Қалыс ағайын:
11) Өркен; 12) Әлет; 13) Зәузат; 14) Жаран; 15) Қалыс.
Слайд 21
Менгир на территории зим. Сынтас, общий вид с
ЮВ и В
Слайд 22
Переиспользование казахами менгиров в качестве кулпытасов
Кл. Кудуксай, кам.
столб
Кл пос. Енбекшиказак, окаменевшее дерево
Слайд 27
Кладбище на высоте № 96, объект № 2,
общий вид с ЮЗ.
Слайд 28
Кладбище на высоте № 96, объект № 2.
Кулпытас – тюркское изваяние. Вид с СВ.
Слайд 29
Комплекс Балгасын. Мавзолей Оналбек-ата, XVII–XVIII вв.
Слайд 31
Мавзолей Кайнар, кон. XIX – нач. XX вв.
Слайд 32
Шыммола, конец XIX – начало ХХ вв. и
кладбище Кошкар, объект 1, конец XIX – начало ХХ
вв.
Слайд 33
КЖК «Тілеуқұл ишан», түйе-сопы, объект № 1 и
қой-сопы, объект № 5 кон. XIX – начало ХХ
вв.
Слайд 34
Могила Тасқазған, ограда из сухих веток карагана и
бейит Қаржаубай, объект № 1, ограда из сухих ветвей
саксаула
Слайд 36
Надгробие туркестанского типа («коктас»). Кладбище Шагат на плато
Нуратау. Объект № 10
Слайд 37
Надгробие «туркестанско-сырдарьинского» типа («самаркантас»). Некрополь Хан моласы.
Слайд 38
Мечеть Самурата и развалины мечети «Кожасайдың көк мешіті»
Слайд 39
Мечеть Дуйсенби и мечеть Исатая
Слайд 40
Мечеть Абдигалим и культовый комплекс Асан ишан II,
мечеть Асан-ишана
Слайд 42
Мечеть Досжан-ишана, деталь внутренней части интерьера
Слайд 43
Могила Уйтам (могила Гаппара) и могила Баспак ,
кон. XIX – нач. XX вв.
Слайд 44
Мазар Матыгул и кладбище Меңдикөл-3, объект № 32,
кон. XIX – нач. XX вв.
Слайд 46
Топо́ним (от др.-греч. τόπος (topos) — «место», и
ὄνομα (onoma) — «имя, название») — имя собственное, обозначающее
название (идентификатор) географического объекта.
Слайд 47
хоронимы — названия любых территорий, областей,
районов;
астионимы — названия городов;
урбонимы —
названия внутригородских объектов;
годонимы — названия улиц;
агоронимы — названия площадей;
дромонимы — названия путей сообщения;
гидронимы — географические названия водных объектов, в том числе:
пелагонимы — названия морей;
лимнонимы — названия озёр;
потамонимы — названия рек;
гелонимы — названия болот, заболоченных мест;
Слайд 48
оронимы — названия поднятых форм рельефа (гор, хребтов,
вершин, холмов);
ойконимы — названия населённых мест;
микротопонимы — названия небольших объектов (угодий, урочищ, сенокосов, выгонов, топей, лесосек, гарей, пастбищ, колодцев, ключей, омутов, порогов и т. д., обычно известные лишь ограниченному кругу людей, проживающих в определённом районе);
геонимы — названия дорог, проездов и т. п.;
некронимы – названия кладбищ.