Слайд 2
Анықтамасы
Артериялық гипертензия - бұл артериялық қысымның тұрақты жоғарылау
синдромы, бұл кезде систолиялық АҚ 140 мм. сын. бағ.
және одан жағары, ал диастолиялық АҚ 90 мм.сын. бағ. және одан жоғары болады.
Ескерту: Бұл кезде САҚ көтерілуі, белгілі себептерге байланысты емес, яғни симптомдық артериялық гипертензияларға (бүйректік, эндокриндік, гемодинамикалық және т.б.)
Слайд 3
Артериялық гипертензия инсульттардың, миокард инфаркты дамуының, тамырлар, бүйрек,
көз зақымдалуының қауіп факторы болып табылады
Артериялық гипертензия барысында мидың
негізіне (көпіріне) гематомалық түрде қан құйылудың көрінісі
Слайд 4
Этиологиясы.
Қазіргі кезде артериялық гипертонияның даму себептері толық
анықталмаған, оның дамуына әкелетін ықпалдар ғана белгілі:
Тұқым қуалауға бейімділік.
Болжаулар бойынша біріншілік артериялық гипертония белгілі бір гендердің кемістіктерінен дамуы мүмкін.
Нервілік-психшалық жарақаттар (эмоциялық стрестер).
Кәсіптік зияндылықтар (құлаққа, көзге, зейін қоюға көп күш түсуі, мәселен диспетчерлер, шулы цехтарда жұмыс жасайтындар).
Тамақтанудың ерекшеліктері (тұзды тағамға әуесқойлық, эткен шайі (тұз қосылған), кальцийдің, магнийдің жетіспеушілігі).
Слайд 5
Этиологиясы.
Қазіргі кезде артериялық гипертонияның даму себептері толық
анықталмаған, оның дамуына әкелетін ықпалдар ғана белгілі:
Диэнцефальдік-гипоталамустық құрылымдардың егде
жастағы эндокриндік өзгерістер салдарынан қайта құрылуы (климакс шағы).
Зиянды әдеттер: темекі тарту, ішкілікке салыну (арақ ішкеннен кейін сау адамның өзінде де АҚ 20-30 мм с.б. биіктейді).
Бас миының жарақаттары.
Семіздік.
Слайд 6
Патогенезі.
Систолалық және диастолалық артериялық қысымдардың деңгейлері прессорлық және
депрессорлық жүйелер қызметінің арақатынасына байланысты.
Прессорлық жүйенің құрамына жататындар:
симпатоадренал жүйесі
(САЖ);
ренин-ангиотензин жүйесі (РАЖ);
альдостерон жүйесі;
гипоталамус пен гипофиздің антидиурездік жүйесі (вазопрессин);
Ғ2а-простагландин жүйесі.
Слайд 7
Патогенезі.
Систолалық және диастолалық артериялық қысымдардың деңгейлері прессорлық және
депрессорлық жүйелер қызметінің арақатынасына байланысты.
Депрессорлық жүйеге жататындар:
аорта-каротидтік аймақ (каротидтік
синустың, аорта доғасының барорецепторлары);
депрессорлық простагландиндердің жүйесі (ПГЕ2, простациклин);
депрессорлық полипептидтер жүйесі (жүрекшелік натрийурездік гормон, гастроинтестициальдік гормон — секретин, ішектік вазоактивті полипептид);
бүйректің депрессорлық липидтері;
эндотелий тәуелді босаңсыту факторы.
Слайд 8
Артериялық гипертонияда прессорлық жүйелердің функциясы артады, ол әсіресе
САЖ-нен байқалады.
САЖ қызметінің артуынан АҚ биітеуіне алып келетін себептер:
шетгік
вазоконстрикция және соған байланысты жүрекке қан оралуының көбеюі, жүректің соғу көлемінің ұлғаюы;
жұрек соғу санының жиіленуі және соғу көлемінің көбеюімен бірге жүрек шығарымының ұлғаюы;
шеттік артериолалардың рецепторларының белсенуінен тамырлардың жалпы шеттік кедергісінің жоғарылауы.
ренин-ангиотензин-альдостерон жүйесінің (РААЖ) белсенеді, бұл кезде ДАҚ биіктей түседі.
Слайд 9
Артериялық гипертонияның қалыптасуында басым дамитын тізбектің түріне қарай,
оның келесі патогенездік түрлерін айырған:
Гиперадренергиялық. Оның негізінде САЖ-нің басым
белсенуі жатады. Қан қүрамында норадреналин көбейеді, қанайналымның гиперкинездік түрі қалыптасады. Оның сипаттамалары — САҚ басым көтерілуі, АҚ тұрақсыздығы, тахикардияның болуы.
Слайд 10
Ангиотензин тәуелді. Оның даму негізі — РААЖ-нің басым
белсенуі, әсіресе ангиотензин ІІ-нің көбеюі.
Көрінісінде АҚ-ның тұрақты биіктеуі,
өсіресе ДАҚ ның, артериоспазмға бейімділік, көбіне қан құрамында ренин деңгейінің жоғарылауы анықталады.
Слайд 11
Артериялық гипертонияның қалыптасуында басым дамитын тізбектің түріне қарай,
оның келесі патогенездік түрлерін айырған:
Натрий (көлемге) тәуелді гипергидратациялық. Бұл
түрінде альдостеронның мөлшері басым жоғарылайды. Гиперальдостеронизмге байланысты организмде натрий мен су жиналып, ісінуге бейімділік болады.
Калъцийге тәуелді түрі (М.С.Кушаковский, 1994 ж). Артериялар мен артериолалардың тегіс салалы бұлшықет жасушаларында кальций йондарының шамадан тыс жиналады. Кальцийдің жиналуынан тамырлар түйіледі.
Слайд 12
Артериялық гипертензияның екі түрі бар
1. Біріншілік артериялық гипертония
(эссенциальдік гипертония).
Біріншілік артериялық гипертония (АГ) немесе эссенциальдік гипертония —
артериялық қысымның реттеуіне қатысты ағзалардың зақымдануына байланыссыз дамитын артериялық гипертония.
2. Екіншілікті артериялық гипертония
Симптомдык (екіншілік) артериялық гипертензиялар (САГ) — қан қысымын реттеуге қатысты ағзалардың немесе жүйелердің зақымдануынан дамитын артериялық гипертензиялар.
Слайд 13
Артериялық гипертензияның ДДУ (1999) жіктемесі
Слайд 14
Стратификация — науқастарды қауіп дөрежесіне карай жіктеу.
Қауіптер үш
топқа жіктелген:
1) қауіп факторлары;
2) нысана ағзалардың зақымдануы;
3)артериялық гипертониямен бірлескен
жағдайлар немесе аурулар
Слайд 15
Қауіптілікті айыру (стратификациялау) критерийлері ДДҰ/ХТҚ, 1999 ж.
Кауіп факторлары
I.
Қауіптілікті стратификациялау үшін қолданады
Систолалық АҚ>140мм с.б.
Диастолалық АҚ>90 мм с.б.
Жасы
55-тен асқан еркектер
Жасы 65-тен асқан өйелдер
Шыпым шегу
Холестерин>6,5 ммоль/л
Қантты диабет
Түқымыңда жүрек-тамыр ауруларының ерте дамуы.
II. Болжамға кері өсер ететін өзге ықпалдар —
Диетаға байланыссыз тығыздығы жоғары ЛП төмендеуі, ал тығыздығы төмен ЛП жоғарылауы, микроальбуминурия, глюкозаға толеранттылықтың төмендеуі, семіздік, отырып істейтін жұмыс, гипокинезия, фибриноген деңгейінің жоғарылауы
Белгілі бір әлеуметтік-экономикалық жағдай, ұлт ерекшелігі, географиялық аймақ.
Слайд 16
Нысана ағзалардың зақымданулары
Сол қарыншаның гипертрофиясы (электро-эхокардиография немесе
рентгенографиямен дәлелденген).
Протеинурия жөне/немесе креатининемия 1,2-2,0 мг/дл.
Атеросклероздық түймедақтың ультрадыбыс-тық немесе
рентгендік көрінісі.
Көз түбі торы артерияларының жалпылама немесе ошақты жіңішкеруі.
Слайд 17
АГ-мен бірлескен клиникалық аурулар:
Цереброваскулярлық аурулар: Ишемиялық инсульт, геморрагиялық
инсульт, өтпелі ишемиялық шабуыл.
Жүрек аурулары: Миокард инфаркты, стенокардия, коронарлық
реваскуляризация, іркілістік жүрек шамасыздығы.
Бүйрек аурулары: Диабетгік нефропатия, бүйрек шамасыздығы (2 мг/дл артық креатининемия)
Тамыр аурулары: Аортаның ажырамалы аневризмасы, шеттік артериялардың
екіншілік зақымданулары.
Гипертониялық ретинопатия: Геморрагиялар немесе экссудация, көру нерві емізігінің ісінуі.
Қантты диабет
Слайд 18
Бүйректің зақымдалуы
А – қалыпты қысым кезінде
В -
артериалиялық гипертензия кезінде. шумақтар өлшердері үлкейген
Слайд 19
? - негізгі белгі
Артериялық гипертензияның қауіп факторлары
Слайд 20
Клиникалық көрінісі
Артериялық гипертонияның көрінісі оның барысына (кризді,
қатерлі, рефрактерлі), сатысына және "нысаналық" ағзалардың зақымдану деңгейіне тәуелді.
Слайд 21
Клиникалық көрінісінде анықталатын синдромдар:
артериялық гипертония синдромы-бас ауру, көз
көруінің нашарлауы, көз алдында дақтардың пайда болуы, аорта тұсында
2-тонның акценті, пульсі толық және кернеуі күшті.
цереброваскулярлық синдром -бастың ауыруы, айналуы, кұлақ шуылдауы, есте сақтау қабілеттің төмендеуі, ми қан айналымының өтпелі бұзылыстары және т.б.
жүректік синдром - стенокардия ұстамалары, кардиалгиялар, ырғақ бұзылыстары, сол қарыншаның гипертрофиясы, шамасыздығы;
Слайд 22
жалпы невроздық синдром- ұйқысыздық, астения, иппохондрия, депрессияға бейімділік.
гипертониялық
ангиоретинопатия синдромы- көз көруінің нашарлауы, кейде толық көрмей де
қалуы.
Бүйректің зақымдалу синдромы - атеросклероздық нефросклероз, зәрдің салыстырмалы тығыздығының төмендеуі, микрогематурия, протеинурия, азотемия. СБЖ.
Сол жақ қарыншаның жеткіліксіздігі синдромы – ентігу, акроцианоз, жүрек астмасының клиникасы, қан қақыру.
Слайд 23
Артериялык гипертонияның негізгі аскынулары
1. Кардиальдік:
а) төж артериялар атеросклерозының жөне ЖИА-ның
тез өрістеп дамуы;
ә) жүректің жедел шамасыздығы (криздер кезінде);
б) жүрекгің созылмалы
шамасыздығы.
2. Церебральдік:
а) көз көруінің төмендеуі, кейіндеу - соқырлыққа әкелуі;
ө) ми тамырлары атеросклерозының тез өрістеп дамуы;
б) бас миы қанайналымының динамикалық жөне органикалық бұзылыстары.
Слайд 24
Артериялык гипертонияның негізгі аскынулары
Бүйректік: гипертониялық нефроангиосклероз, бүйректің созылмалы
шамасыздығы.
Аорталык: аорта аневризмасы, ажырамалы аневризма, аневризманың жарылуы.
Гипертониялық криздер.
Слайд 25
Симптомдық гипертензия болуынан күдіктендіретін жағдайлар:
егер артериялық гипертония 20-дан
жөне 60-тан асқан шақта алғаш пайда болса;
артериялық гипертония жиі
пайда болып, тұрақты сақталса;
аса биік АҚ;
артериялық гипертонияның қатерлі барысы;
симпатоадреналдық криздердің болуы;
артериялық гипертония жүктілік кезінде пайда болуы;
науқастың анамнезінде бүйрек, несеп жолдары аурулары туралы мөліметтердің болуы;
зәр анализінде, минимальді болса да, өзгерістердің табылуы.
Слайд 26
Лабораториялық, аспаптык, зерттеулер
Нысана ағзалардың зақымдануын жөне қауіпті ықпалдарды
анықтау мақсатымен міндетті түрде жасалатьш зерттеулер:
зәр анализі;
қанның жалпы жайылма
анализі;
қан құамындағы калий, натрий, креатинин, глюкоза, жалпы холестерин жөне тығыздығы жоғары липопротеидтердің холестерині;
12 тіркемедегі ЭКГ.
Слайд 27
Арнайы зерттеулер
қан кұрамындағы тығыздығы төмен липопротеидтердің холестерині,
үшглицеридтер, зөр қышқылы, кальций, гликолизденген гемоглобин;
Реберг-Тареев сынамасы;
қан плазмасьшдағы рениннің,
альдостеронның, ТТГ, Т3, Т4 деңгейлері;
тәуліктік протеинурия;
катехоламиндердің зөрмен тәуліктік экскрециясы;
Эхо-КГ;
артериялар ультрасонографиясы;
бүйректің УДЗ-і;
АҚ-ды тәуліктік мониторлау;
ангиография;
патологиялық өзгерістердің болуынан күдіктенген ағзалардың компьютерлік томографиясы.
Слайд 28
Диагнозды құрастыру реттілігі:
нозологияның аты;
АҚ-ның биіктеу дәрежесі;
қауіптілік тобы (қауіп
факторларын, нысана ағзалардың зақьшдануын, бірлескен ауруларын тізіп көрсетумен);
асқынулары.
Диагноздың үлгісі:
Артериялық гипертония, III дәрежелі, қауіптілігі IV .
Асқынуы. Гипертониялық криз II типі. 28.12.03.
Слайд 29
ЕМІ
Дәрмексіз емдеу шаралары:
1. Ас тұзын (3-4 г
дейін), сұйықтықты 1,2-1,5 литірге дейін шектеу.
Дене салмағын қалпына
келтіру. Салмағы ауыр науқастар артық салмағын жоюға тырысуы қажет. Салмақтың 5 кг жеңілдеуі, АҚ 5 мм с.б. төмендетеді.
Шылым шегуді доғару. Салауатты өмір сүрудің бір өзі жүрек тамыр ауруларын алдын алудың басты жолы.
Слайд 30
Алкогольді ішімдікті доғару.
Алкогольді бір рет ішкеннің
өзі АҚ-ды 20-40 мм с.б. биіктетеді.
Алкоголь гипотензиялық дөрмектердің
әсерін кемітеді. Артериялық гипертонияға шалдықкан науқастар ішімдіктен бас тартқаны жөн.
Слайд 31
Тиімді диетотперапия. Қаныққан майлары бар тағамдарды қатаң шектейді.
Калий, кальций, магнийге бай жеміс-жидектердің, көкөністің мөлшерін көбейтеді, өйткені
гипонатрийлік диетаны қолданғанда аталған микроэлементтердің зәрмен жойылуы тезделеді. Сонымен қатар, кейбір авторлар оңай сіңірілетін кальций дөрмектерін (кальций цитратын жөне карбонатын) қосуды ұсынады.
Дене кцмылын арттыру. Аэробтық дене қызметін көбейтеді, аптасына 3-4 рет 30-45 минуттан жылдам жаяу жүру, суда жүзу тиімді. Бұдан күшті жөне тез қимылдың, мәселен жүгірудің гипотензиялық әсері төмен болған. Изометриялық дене қызметінен (штанганы, т.б. салмақты көтеру), қан қысымы керісінше биіктеуі ықтимал.
Үй тұрмысында, жұмысында эмоциялық стрестерді болдырмау шараларьш ұйымдастыру; ұйқысын қалпына келтіру; психотерапияны, аутогендік жаттығуларды кеңінен қолдану.
Слайд 32
Дәрмектік емнің басты ережелері:
Емді бір дәрмектен жөне минимальді
дозадан бастап байқау;
қолданған дәрмектің (дозасын ұлғайтқанның өзінде) нәтижесі шамалы
болса - басқа топтағы дөрмекке ауыстыру;
әсері ұзартылған дәрмектерді қолдану (тәулігіне бір рет қабылдағанда әсері 24 сағатқа созылатын). Аталмыш дөрмектер қолдануга аса ыңғайлы, АҚ-ды жұмсақ төмендетеді жөне нысана ағзаларды жақсы қорғай алады;
әртүрлі дөрмектерді қосарлап қолданғанда олардың бір-бірімен үйлесімділігін, әсерлерінің тиімділігін мұқият ескеру;
Слайд 33
Дәрмектік емнің басты ережелері:
қауіптілігі төмен және орташа топтағы
науқастарды алдымен дөрмексіз ем шараларымен емдеп көру (қауіптілігі төмен
топтағыларды 12 ай, орташа қауіптілікті топтағыларды — 6 ай). Осылардан кейін АҚ мақсаттық деңгейге келмесе - дөрмектерді қосу;
артериялық қысымы жоғары қалыпты деңгейдегі (130-139/85-89 мм с.б.) қантты диабетке, бүйрек немесе жүрек шамасыздығына ұшыраған науқастарға дөрмектік гипотензиялық ем неғұрлым ерте басталуы тиіс;
жоғары және аса жоғары қауіптілікті топтағыларға дөрмектік емді бірден жүргізу;
бір бастаған емді үзбей, өмір бойы жүргізу. Курстық (үзбелі) ем мүлдем қолданылмайды.
Слайд 34
Антигипертензиялық дөрмектердің негізгі топтары жөне оның түрлері (Е.Е.Гогин,
1997.)
Слайд 38
Артерияпық гипертония емінде дәрмектерді қосарлау жобасы
Тиімді комбинациялар:
Диуретик
+ β-адреноблокатор
Диуретик + ингибитор АПФ
ИАПФ + антагонист
кальция
β-адреноблокатор + антагонист кальция
β-адреноблокатор + α1-блокатор
Тиімділігі төмендеу комбинациялар
Кальций антагонисі + диуретик.
Бета-адреноблокатор + ААФ ингибиторы.
Қолдануға жатппайтпын комбинациялар
Бета-адреноблокатор+верапамил немесе дилтиазем. Кальций антагонисі +альфа-1-адреноблокатор.
Слайд 39
Дайын тиімді комбинациялар
β-адреноблокаторлар мен диуретиктер комбинациясы
Атенолол (тенормин) 100
мг + хлорталидон (диуретик) 25 или 50 мг -
теноретик
Бисопролол 2,5; 5 немесе 10 мг + гидрохлортиазид 6,25 мг - зиак
АТФ ингибиторлары + диуретиктер комбинациясы
Каптоприл (капотен) 50 мг + гидрохлортиазид 25 мг -капозид
Эналаприл (ренитек) 20 мг + гидрохлортиазид 12,5 мг - ко-ренитек
Эналаприл (энап) 10 мг+гидрохлортиазид 25 мг - энапН
Эналаприл (энап) 10 мг+гидрохлортиазид 12,5 - энап HL
Нолипрел - периндоприл 2 мг +индапамид 0,625 мг
