Презентация на тему Түйсік танымдық процесс психологиялық сабақ

туралы жалпы ұғым
2.4. Түйсіктің заңдылықтары мен түрлері
3. Пайдаланылған әдебиеттер

сезімі. Түйсік айналадағы нәрселердің сезім мүшелеріне тікелей әсер етіп, олардың жеке

қасиеттерінің санада таңбалануы. Түйсік заттардың түр-түсін, ыстық-суығын, дәмін, иісін, т.б. сипаттары мен қасиетін ажырататын дүниетанудың алғашқы сатысы.

негізгі сырттай белгілерін;
Ішкі ағзалардың қалпын.

Тітіркенуді қабылдаушы қызметін;
Өткізуші орталыққа ұмтылған

жүйке жолдарының қимылын;
Талдағыштардың орталық ми қабығы бөліктеріндегі әрекетін.

Бейнелейді:

ЖҰМЫСЫНА БАЙЛАНЫСТЫ ТҮСІНДІРЕДІ.


Сезім мүшесі (рецептор)
Миға баратын жүйке талшықтары
Мидағы

әртүрлі жүйке орталықтары

Талдағыштар (анализатор) үш бөліктен тұрады

жүйелік және генетикалық түрлерін ашты.
Генетикалық жіктемені ағылшын неврологы

Х. Хэд салған.
1. Пропатикалық оған органикалық түйсіктер
( қарны ашу, шөлдеу т.с.с.)
2 . Эпикритикалық оған адамның негізгі түйсіктері жатады.
Б. М. Теплов түйсіктерді 2 топқа:
1.Экстрорецепторлар.
2. Интероцепторлар.
Ал пропреоцепторларды ішкі түйсіктер деп санады.

Шеррингтон (1906). Түйсікті 3 негізгі типке бөлді:
Сыртқы дүниедегі заттар

мен қүбылыстардың жеке қасиеттерінің бейнесі болып табылатын түйсіктер. Бұлардың рецепторлары дененің бетінде немесе оған жақын орналасқан. Осындай сыртқы анализаторлардың рецепторларын экстероцептор деп атайды. Бұған көру, есту, иіс, дом, тері түйсіктері жатады.
Ішкі    мүшелеріміздің    күйін    бейнелейтін"(хабарлайтын) түйсіктерге түрлі органикалық түйсіктер"жатады. Олардың рецепторларын     интероцептор   деп атайды.
Дене мүшелерінің қозғалысы мен бірқалыпты орналасуын қозғалыс немесе кинестезиялық түйсіктер хабарлап отырады. Мұның рецепторы проприоцептор деп аталынады.

пайда болады.

дыбыс толқындары.

заттардың әсер етуі нәтижесінде иіс түйсіктері пайда болады.

бар,суға ерігіш түрлі химиялық заттар.

түгелдей кіреді
Актив сипай сезу түйсігінің рецепторлары қолында орналасқан
Кинестезиялық түйсіктер

дененің жеке мүшелерінің бір күйдегі қалпын, қозғалысын білдіреді.
Тең басу түйсіктері.
Вибрациялық түйсіктер.

деп атайды. Сезгіштік екіге бөлінеді:
Абсолюттік сезгіштік
Абсолюттік сезгіштік дегеніміз —

сезім мүшелерінің өте әлсіз тітіркендіргіштері түйсігінe алуы. Абсолюттік табалдырық — түйсік табалдырығының шегі. Абсолюттік табалдырық тітіргендіргіштердің болмашы ғана түйсік тудыратындай ең аз шамасы.
2) Айырма сезгіштік
Айырма сезгіштік деп сезгіш мүшелерің тітіркендіргіш, арасындағы болмашы айырмашылықты түйсігі не алуын айтады. Айырма сезгіштік сипаттау үшін не айыру табылдырығының мөлшерімен пайдаланады. Айыру табалдырығы түйсіктін әр түрінде түрліше болып келеді.

байланысты да өзгеріп отырады. Бұл құбылысты адаптация дейді. Адаптация

құбылысы адам сезгіштігінің артуын, немесе төмендеуін көрсетіп отырады. Түйсіктердің қай- қайсыда адаптацияланады.
Синестезия
Тітіркендіргіштің сезім мүшелерінің біреуінде ғана түйсік туғызудың орнына сол сәтте баска түйсіктердің пайда болуына да жағдай жасайды. Мәселен, кейбір адамдар бiреудін сөзін есткенде, бұған қоса түрлі дәмдер мен түстерді де ceзінуi мүмкін. Мұндай адамдардың бipi кызғылт түстен жылылықты, екіншілеpi — көгілдір-жасыл түстен суықты сезінеді. Түйсіктердің осылайша қосарланып жүруін синестезия дейді. 

әсерінің тоқталғанына қарамай, аз ғана уақыт болса да түйсіктің

өз күшінде қалатын кездерін бip iздi образдар деп атайды. Бұлар көру, есту. иic, дәм тактиль түйсіктерінде жиі кездеседі. Бip iздi образдардын бұл түрі оң бip iздi образдар деп аталады.
Колымызға eкi парақ ақ кағаз алып, бipiн ақ күйінде қалдырып, екіншісінің ортасына шаршылап қиылған қызыл кағаз жапсырайық. Бұдан кейін осы қызыл қағаздан көз алмай 20—30 секундтай қарап отырып, көзімізді сәл ақ қағазға аударсақ, оның бетінен көгілдір түсті көруге болады. Бұл тepic бip iзді образдар.