Слайд 2
Адамдардын ден соолугу алардын тамактануусунан коз каранды. Биздин
тамактануубуз биздин организимди керектуу азыктык заттар менен оз убагында
камсыз кылып турушу зарыл. Керектелуучу азыктардын колому жашка, жыныска, физиологиялык статуска жана физикалык активдуулукко карата ар кандай болот.
Ымыркай, балалык, кош бойлуу сыяктуу жашоонун маанилуу мезгилинде жетишсиз тамактануу жана кайсы гана куракта болбосун ашыкча коломдо тамактануу коркунучтуу жыйынтыктарга алып келиши ыктымал.
Слайд 3
1. Тамактануу рационунун ар турдуулугу жана балансы- организимди
жашоого керектуу болгон азыктандыруучу заттар, минералдар менен камсыз кылат.
Тамактануу рациону абдан ар турдуу болушу керек, балдардын тамактануу рационуна А ( ашкабак, сабиз, орук) жана С (капуста, калемпир, помидор) витаминине, минералдарга байжашылча жана момо-жемиштердин кошуу зарыл, себеби, Кыргызстанда балдардын рационунда аты аталган туйундуу элементтердин жетишсиздиги байкалган.
Туура тамактануу принциптери:
Слайд 4
2. Азыктарды туура сактоо жана тамактарды туура даярдоо-
организм керектүү заттарды коопсуз түрдө алат. Өзгөчө көңүлдүү коопсуз
тамактануунун негизги 10 принцибине буруу керек, б.а, муздак чынжырчасын сактоо, азык-түлүктөрдү муздаткычта жана кампада тийиштүү температурада сактоо, ошондой эле, тамактарды жасоодо микробдордун көбөйүүсүн алдын алган жана азык-түлүктөрдүн маанилүү заттарынын тамактык баалуулугун сактай турган коопсуз ыкмаларды колдонуу.
Слайд 5
4. Энергетикалык тең салмактуулук- салмакта жетишпей же ашып
кетүү болбойт. Ал үчүн каллориясы көп малдын майларынын, таттуулардын
жана ун азыктарынын санын азайтып, ошондой эле балдардын физикалык активдүүлүгүн күчөтүү керек.
3. Тамактануу режими – организмге керектүү пайдалуу заттар өз убагында жана керектүү өлчөмдө жетет
Слайд 6
Бойго бүткөндөн тарта төрөлгөндөн кийинки
2 жашка чейинки жашоо мезгили адамдын жашоосунда абдан маанилүү
болуп саналат. Анткени бул куракта үзгүлтүксүз өсүп өрчүү жүрөт. Баланын жашоосундагы бул куракты адистер “мүмкүнчүлүк терезеси” деп аташат, анткени анын ден соолугу жана келечектеги өнүгүүсү үчүн бекем пайдубал куруу мүмкүнчүлүгү бар.
Слайд 7
Мүмкүнчүлүк терезеси абдан кичине, болгону 1000 күн (кош
бойлуулук мезгилиндеги 270 күн + 730 күн баланын жашоосундагы
биринчи 2 жыл). Дал ушуга байланыштуу ушул мезгил ичинде баланы бардык зарыл нерселер, жашоо үчүн маанилүү болгон тамак-аш заттары ( белок, май жана углеводдор), витамин жана минералдар менен камсыздоо зарыл. Баланы баалуу өнүгүүсү үчүн тамак-аштан тышкары камкордук жана сүйүүнү билдирүү маанилүү.
Слайд 8
Аялдардын кош бойлуу учурундагы тамактануусунун маанилүүлүгү: оптималдуу тамактануу
кош бойлуулуктун дени сак өтүү мүмкүнчүлүгүн жогорулатат. Кош бойлуу
аялдар мүмкүн болушунча түрдүүлөп тамактанууга тийиш.
Слайд 9
Эне
Турмуш шарттары начар
ЭМБРИОН
Ымыркай
Бала
Чон адам
Пропорционалдуу эмес
осуу
Зат алмашуунун бузулушу
Акыл-эс жактан начар
осуу
Торолгон убакта салмактын аздыгы
Жай осуу
Зат алмашуунун бузулушу
Акыл-эс жактан начар осуу
Ашыкча салмак
Журок-кан тамыр ооруулары
2-типтеги диабет
Слайд 10
Мезгилдик жаңы жашылча-жемиштерди, дан
ашкактарынан жасалган нан жана ботколорду, сүт жана сүт азыктарын,
эт жана балык, буурчак түркүмүндөгүлөр, жумуртка, жаңгак жана күн караманын уругу, өсүмдүк жана каймак майын күн сайын пайдаланганы туура.
Туура тамактануудагы 10
кадам
Тамактануунун пирамидасында көрсөтүлгөндөй күн сайын толук кандуу, түрдүүлөп тамактаныңыз.
Нан, дан азыктарын, макарон, күрүч, картошканы күнүгө жеңиз (жалпысынан 450 - 850 г). Ак нан, макарон азыктары жана күрүчкө салыштырмалуу кара нан жана ботколордо азыктандыруучу заттар көп.
Ар түрдүү жер жемиштерди жегенге аракет кылыңыз (чоңдор үчүн 400 г. кем эмес).
Салмагыңызды чектен чыгарбаганга аракет кылыңыз, муну күн сайын дене көнүгүүлөрүн жасоо менен ишке ашырсаңыз болот.
Май, каймак, маргарин жана жаныбарлардын майын жегенди көзөмөлгө алыңыз. Тамак жасоодо аз өлчөмдө суу майды колдонуңуз.
Слайд 15
Майлуу этти жана эт азыктарын (колбаса)майсыз этке алмаштырганга
аракет кылыңыз. Фасоль, буурчак өсүмдүктөрү, чечевица, балык, уй жана
канаттууларынын эттери менен алмаштырыңыз. Тамак жасоонун алдында эттин майын кесип алып салыңыз. Жогоруда айтылган азыктар белок заттарын камтыйт жана организимди куруучу зат болуп эсептелет.
Май, туз, эң төмөн пайызда болгон сүт жана сүт азыктарын колдонуңуз, курамында кант кошулбаган (кефир, йогурт жана сыр) колдонгонго аракет кылыңыз.
Канты аз колдонуңуз, ошондой эле таттуу суусундуктарды, конфет, шоколад, торт, печеньени кыскартканга аракет кылыңыз. Бир күндө элүү граммдан аз кант колдонуңуз (чайга кошулган кантты эсептегенде).
Тузу аз тамакты тандаңыз. Жалпы тузду колдонуунун өлчөмү бир күндө бир чай кашыктан алты граммдан көп болбошу керек, буга нанга кошулган туз, кургатылган, ышталган, консервацияланган азыктарды эсептегенде. Тез даяр болуучу кукси (лапша), туздуу «жеңил тамактан» закускалардан алыс болуңуз.
Алты айга чейинки наристелерди жалаң гана эмчек эмизүү зарыл, алты айдан кийин ар түрдүү кошумча тамактанышы керек – бул жер-жемиштер, жумуртканын сарысы, майда тууралган эт. Эки жашка чейин эмчек эмизүүнү улантуу баланын ден-соолугуна өбөлгө.
