Слайд 2
Зальта- зандн цәәһәсн
Зулд деегшән өргий!
Бәәсн хотыннь дееҗинь
Бурхндан
тәвҗ нерәдий!
Уурта хотыннь дееҗинь
Ууһн өвкнртән нерәдий!
Үлдсн шавхр тальвринь
Үрн-садтаһан эдлий!
Аавнр-ээҗнрән
күндлия,
Ааһта цәәһинь бәрүлий!
Еңсәр чееҗәсн тәвсн
Йөрәлинь соңсҗ байрлий!
Слайд 4
“Өрүн цә ууһад һархла, керг күцдг» -
гиҗ хальмгуд келдг.
(Если с утра выпьешь чай, дела
исполнятся)
“Сән күүнә амн тоста”
(Хороший человек всегда попадает на сытную пищу)
«Чай моей бабушки»
Б. Сангаджиева.
Слушай друг мой,
песню эту
И на ус себе мотай,
Расскажу я по секрету,
Как варить калмыцкий чай.
Бабушка душистый, вкусный
Чай варила и пила.
Я следила и искусство у нее переняла.
Помню бабушка бывало, чтобы гуще был чаек,
Ложки две муки сначала насыпает в чугунок.
Чаю горстку насыпает, чтобы парился на дне.
Все водою заливает, оставляет на огне.
Варево свое мешает, а потом сидит и ждет.
Соль по вкусу добавляет и лавровый лист кладет.
А когда вода вскипает и белеет пар слегка
Бабка к чаю добавляет сливок, масла, молока.
И опять щербатой ложкой, помешает чай и вот,
Гущи зачерпнув немножко, каплю на язык берет.
Целый час колдует бабка
Не жалеет бабка дров,
Наконец, причмокнет сладко-
Это значит чай готов.
А потом она пирует,
Долго чай из чашки пьет,
Улыбается, смакует
И со лба стирает пот.
Слайд 15
“Цә шингн болвчн-идәни дееҗ
Цаасн
нимгн болвчн-номин көлгн”
“Уух уга бәәҗ җомбасг,
Унх уга бәәҗ җорасг.”
“Цә самрх дутман зандрдг”
“Халулсн цә хәрҗ ирсн күүкн
хойр тоомср уга болдг”
Слайд 16
« Чай пить не дрова рубить».
«За чаем, не
скучаем – по три чашки выпиваем».
“Коли чаем угощают, значит
уважают”.
Үгнь Санҗин Б.
Айснь Ильцаран В.
Киитн үвлин салькнд.
Шатсн халун нарнд
Ууҗ ханшго хальмг цә
У-өргн теегтм бәәнә!
Давтвр. Хальмг цә /2д. Үстә, тоста давста.
Хальмг цә /2д. Ууҗ ханшго хальмг цә.
Улан зандн хальмг цәәḥән
Эргәд сууḥад эдлия
Маӊна тиньгр седкләрн
Эӊкр Таӊḥчан байсая!
Слайд 18
Хальмг цәәһин туск иим сәәхн үгмүд альд харһна?
«За
гидг түләһән түләд,
Зандн улан цәәһән чанад cуув.”
Слайд 21
Цәәһин авъяс.
1) Цә зөв эргүләд самрдмн.Хальмгуд ю болвчн
зөв эргҗ кенә.
2) Өрүн болһн халун цәәһәр дееҗ бәрдмн.
Олн бурхдт нерәдмн.
3) Цә бүтн, кемтрхә биш ааһд кедмн,цальгрулл уга, невчк дунд кех кергтә.Мелмлзүләд кесн цә цальград, асхрад йовхла бас му йор.
4) Цә уухин өмн барун һариннь нерн уга хурһна үзүр норһад, өөдән цацад, йөрәл тәвнә. Дорагшан бас цацдмн.
5) Түрүн бүүрлсн һазртан түрүн болҗ хальмг цәәһән чанх кергтә.
6) Хальмг цәәһәс зулг өргдмн. Хойр- һурвн дусал цә шаңһд авад, үүдәр һарһад, өөдән үүднә деевр тал цацдмн.
7) Дарунь ааһд цә кеһәд, кен ахднь бәрүлҗ өгдг.
8) Хумха хурһарнь ааһд орулҗ цә өгдмн биш. Хумха хурһн энд-тенд юм хушлад йовдгтан бузр гиҗ тоолгдна.
9) Ааһ хойр һарарн чееҗ тус бәрҗ цә өгх кергтә. Цә авчах күн бас хойр һарарнь авдмн.Дарунь йөрәл тәвнә.
Слайд 22
Цәәһин йөрәл.
“Идән чигән элвг-делвг болад,
Эзнь ут наста
болад,
Зурһан зүүлин амулңд багтад,
Маңна тиньгр ханядн-тому уга,
Амулң эдлҗ болтха!”
“Улан цә зандрҗ
,
Уухин дееҗ болҗ.
Уусн маднд аршан болҗ,
Ут нас, бат кишг
Деедс заях болтха!»
Слайд 24
“Цә шингн болвчн-идәни дееҗ,
Цаасн нимгн болвчн-номин көлгн.
Улан цәәһәсн алхцлго
Өмн-өмнкәснь хөөткнь сән болҗ,
Цуһар әмтн
амулң эдлх болый!”
Слайд 25
Тәәлвртә туульс.
Буслҗах уснд орна,
Бийән шаталго һарна,
Халун цә самрна,
Хот
түгәчкәд амрна.
Усн мет шиңгн,
Шикр мет әмтәхн.
Деерәс ирсн дерсн-хурсн,
Дорас ирсн элвг хар,
Өңгинь ясдг өл буурл,
Алтынь ясдг амрг цаһан,
Тавынь хәәдг тарһн шар
Слайд 26
Тәәлвртә туульс.
Буслҗах уснд орна,
Бийән шаталго һарна,
Халун цә самрна,
Хот
түгәчкәд амрна.
Усн мет шиңгн,
Шикр мет әмтәхн.
Деерәс ирсн дерсн-хурсн,
Дорас ирсн элвг хар,
Өңгинь ясдг өл буурл,
Алтынь ясдг амрг цаһан,
Тавынь хәәдг тарһн шар
Слайд 27
Тәәлвртә туульс.
Буслҗах уснд орна,
Бийән шаталго һарна,
Халун цә самрна,
Хот
түгәчкәд амрна.
Усн мет шиңгн,
Шикр мет әмтәхн.
Деерәс ирсн дерсн-хурсн,
Дорас ирсн элвг хар,
Өңгинь ясдг өл буурл,
Алтынь ясдг амрг цаһан,
Тавынь хәәдг тарһн шар
Слайд 28
Тәәлвртә туульс.
Буслҗах уснд орна,
Бийән шаталго һарна,
Халун цә самрна,
Хот
түгәчкәд амрна.
Усн мет шиңгн,
Шикр мет әмтәхн.
Деерәс ирсн дерсн-хурсн,
Дорас ирсн элвг хар,
Өңгинь ясдг өл буурл,
Алтынь ясдг амрг цаһан,
Тавынь хәәдг тарһн шар .
Би хальмг цә чаннав.
Бәәкрснә икинь һалд нернәв.
Хамгин агч ааһс дүүргнәв.
Хәәртә үүрмүдән цадтлнь тоонав.
Өрмәр услсн цә.
Өткрәд каӊкннад алтрна
Өрүни маӊḥариг цәәһәр
Өөдлсн уурнь талрна.
Хәәс дүүргәд чандг
Хәәртә хальмг цә,
Толһан өвдкүр эмндг,
Хәәртә хальмг цә,
Идәни дееҗ болдг
Ик тоомсрта цә,
Тууҗин халхд ордг
Туурсн хальмг цә.
