Презентация на тему Сұлтанмахмұт Торайғыров шығармаларындағы азаматтық үн

зерттеулері.
С.Торайғыров – қазақ тарихында ой санасы ең қырағы, ең

қанатты, ең қазыналы қайраткерлердің бірі.
Темірғали Нұртазин

І кезең. Қазақ әдебиеті тарихындағы азаматтық әуен, ол туралы ғалымдар зерттеулері. “Бүгінгі қазақ өлеңдеріндегі ең қымбат, ең қызықты проблемалардың қатарында өзекті екі желіні атап едік. Олар –поэзиямыздағы халықтық рух пен азаматтық әуен, дауыс” А.Егеубаев “Сыр мен сымбат” А, 1981ж Азаматтық лирика – лирикалық поэзияның әлеуметтік мәселелерді қозғайтын бір саласы. Өмір жөнінде, халықтың тағдыры туралы ой-толғамдар ақынның өз көңіл-күйімен терең ұштасып, өзінің өмірге қатынасын суреттеу арқылы көрінеді. З.Ахметов “Әдебиеттану терминдер сөздігі” А, Ана тілі, 1998 Ақынның көңіл-күйі әрқашан өзі өмір сүрген қоғамдық ортаның хал-жағдайына байланысты, өзін қоршаған шындықтың саяси-әлеуметтік сырымен сабақтас. Ол қуана шалқыса да, жабырқай толғанса да лирикада сол кезеңнің шындығы мен сыры жатады” З.Қабдолов “Сөз өнері” А, 1992ж Ұлы ақын өзі туралы, өзінің жеке мені туралы айтса, жалпы жұрт туралы, бүкіл адам баласы туралы айтқаны. Өйткені оның тұлғасында жалпы адам баласына тән күллі қасиеттердің бәрі бар” Белинский В.Г. Таңдамалы шығармалар. А, 1950ж «Поэзиядағы азаматтық әуен де ең алдымен ақынның азаматтық тұлғасына байланысты. Ақынның азаматтық тұлғасын оның азаматтық үні ғана таныта алады” Қирабаев С. Шығармалар, ІІ том, А, 1992ж --------------

Халықтың жағдайы
Заман сырын ашу
Қоғамдық,
азаматтық
мәселені толғау

болсам, адам болып,
Жүрмеймін бұл жалғанда жаман болып.
Жатқаным көрде тыныш

жақсы емес пе,
Жүргенше өмір сүріп надан болып.
Мен – балаң жарық күннен сәуле қуған,
Алуға күнді барып белін буған.
Жұлдыз болып көрмеймін елдің бетін,
Болмасам толған айдай балқып туған...

Тұрмысы бұл дүниенің күреспен тең,
Тәуекел, күреске түс, бар дағы жең.
Дүниеде барлығыңды кім біледі,
Үйінде ынжықтанып отырсаң сен...

Мұздаған елдің жүрегін
Жылытуға мен кірермін...

Қазаққа ілгерілеу керек болса,мұны аз қалыпта қалдырмай, көбірек, көбірек тұрсын, бәріне таныс жетілген жұрттардың қатарына қосу керек; олармен бірге адам баласының жеңіл күн көруіне, тегіс бақытты болуына жол табу керек, іздесіп ат салысу керек... Бізге керегі қайткенде солардың білімін тез үйреніп, қайткенде сол қатарға тез қосылу қамын қылу керек.
Сұлтанмахмұт Торайғыров

Анау қырда татар тұр,
Басқалармен қатар тұр,
Мынау қырда қазақ тұр
Бастарында азап тұр...

аузыңа түсті мұртың.
Жақсы менен жаманды айырмадың
Бірі қан, бірі май

боп енді екі ұртың
Абай

Найзамен қанша түртсе де,
Жатырсың, қазақ оянбай.
Мұнша қалың ұйқыны
Бердің бізге, ой, алла-ай...

Өткен сағым, келер алдым бір мұнар
Қызылшылсың қыздырғанға тым құмар
Сақтан деген сөзді жан жоқ шын ұғар
Жемге шапқан, қармақ құрса, елім-ай!
М.Дулатұлы

Жуаны қылады зорлық
Момынның көргені қорлық
Теп-тегіс қулық пен зорлық
Ал енді қайтіп ел болдық?
Шәкәрім

Қазағым – елім,
Қайқайып белің,
Сынуға тұр таянып.
Талауда малың,
Қамауда жаның,
Аш көзіңді оянып.
Қанған жоқ па әлі ұйқың,
Ұйықтайтын бар не сиқың!
А.Байтұрсынов

бар-ау
Оята алмай арманда кеткен
Ұрпағы әлі ұйқылы ояу...

Ұ.Есдаулет

Туған үйімнің терезесінен,
Қазақстан даласы көрінеді.
Аспанда ақша бұлт керіледі.
Ақша бұлтқа жолдаған сәлемі деп,
Ошағымның түтіні өрілді

көп жеңем деген...”
“Шығамын тірі болсам, адам болып...”
“Үмітпенен жоқ қуған...”


“Шындықтың

аулын іздеп түстім жолға...” (Модель қорғау)

Шындықтың аулын

іздеп шықтым жолға...
Жеңіс жолы (Тұрмыста үмітім көп жеңем деген)
Сенім, жігер жолы (Жеңуге жігеріме сенем деген)
Адамдықтың жолы (Шығамын тірі болсам адам болып...)
Надандыққа қарсы жол (Жүрмеймін бұл жалғанда надан болып)
Қажусыз, ашусыз жол Менде жоқ қажу деген, ашу деген...
Ойлы, қажырлы жол Ойымда тек сол белден асу деген...
Күрес жолы Тұрмысы бұл дүниенің күреспен тең...