Презентация на тему Цырен-Дулма Дондогойн Эхэ тухай хоёрдохи поэмэ

эхин – нангин Эхэдэ зорюулhан поэмэнүүдые удхынь ба уран

найруулгынь талаар жэшэхэ, шэнжэлхэ;
Турэлхи хэлэнэйнгээ баялигые, арадайнгаа еhо заншал, урдын түүхые һэргээхэ,
эрдэм мэдэсэеэ үргэдхэхэ.

Сэдэб:Эхэ тухай хоёрдохи поэмэ
Ц. Дондогойн сэдьхэлэй уянга

дуунуудни
Дурдан шэбшэhэн шүлэгүүдни-
Дууhан шамдаа, Буряадни.
Баян тала байгаалидаа,
Бархан уула, Байгалдаа
Баринаб

дуугаа, Буряадни.

Шамдаа, Буряадни

бии. Үхибүүн бага наhаяа Үнгэргөө hэнби тэндэ.

(«Эхэ тухай поэмэһээ»)

гунигааршье бэшэ, Буряад хэлэнэйнгээ
баялиг уудалан,
Буурал эхэдээ

магтаал дуулахам.
(1962-1966)

гээшэнь!- гушан жэл
Түргэн поездын гүйдэлөөр ходороо...
Бэхэмни

гуурһандаа хаташоо үды,
Бэлигээ туршалсахам –
бодоно гүб, унана гүб?
Шам тухай, эжы, дахяад түүрээхэм,
Шадалайнгаа барагдашоогүйдэ түүрээхэм.
Хүйтэн халуунда нилээн хайруулжа,
Хүдэржэһэн шарайеш һанан түүрээхэм,
Хайрагүй байдалай туруунда дайруулжа,
Хатуу болоогүй зүрхыешни түүрээхэм.
(1992 он)

Эхэ тухай хоёрдохи поэмэ

хүншье, аншье
Эхэ

эсэгын ашые харюулжа
үзөөгүй юм.
Эхэ эсэгэеэ мүлжэлгэн –
садаха гүзээгүй юм.
Үри бэенэрэйнь үйлэ
тиимээр зохёогдоо юм”,-
Үхибүүн ябахадам, үбгэд
хүгшэд хэлсэгшэ һэн.

Бултанда үзэгдөөгүй эди шэдеэр Бусажа намдаа
гэнтэ ерээл hааш, Альган дээрээ
ямбалан бөөмэйлжэ,
Ашыеш харюулха
hэм даа, эхэмни!...

оройдо мүнхын аршаан дуһалдаг…
“Хирээгэй дальбараа Молон

тойн хоёр лэ Хилэнсэггүйгөөр эхын ашые
харюулһан юм!” – Хирэгүй сэдьхэлтэ нагасамни
намда харюусаа һэн
Долоошье хубилбал тиимэ –
шэдитэй болохогүйб
Үдэеэ ходолжо, эхынгээ
дэбдихэрые зөөлэлхэ Үдэтэй бэшэб даа
хирээгэй дальбараадал...

сэхэ байгаарай,
Ядалгүй

газарта ядангүй, хүндэһөө бү айгаарай!” –
Эжымни гашайдаһан няд
гэмэхэн хэшээл
Эдир наһандам ото
намтай ябаал.








Ямаршье ажал хэхэдэм,
эли гэгшээр
Ян-тан зүрхэндэм дуулдаха
абяан.
“Эхэ эсэгын буян”
гэһэн үгэмнай
Энэл бэшэ гү – үнэн
сэдьхэлэй һургаал?

хүдөөлөөд үншэрһэн үбгэниие Үргэжэ, муу һайтайнь

носолдожо, һайханаар Хойнонь гараһан тухайдаа эжым хэлэгшэ һэн. Ерэ хүрэжэ, Үреэлтэ Бадма мордоходоо Ерэн үндэр наһым абаарай гэжэ Эсэгыем үреэһэн байгаа, бүхы һайниие хүсэжэ. Эжыдэм юундэ наһаяа үгөөгүй хөөрхы һааб?

Үндэр наһатын үреэл

зутаралтагүй.
Эдлэһэн зөөришье шүүдэр
боложо дэгдэхэл,
Энээхэн бэемнайш һүүдэр
боложо арилха.
Мүнөөнэй зон ....
Мүнгэ

алта, модо шулуу
суглуулан,
Мүнхэ наһатай юумэдэл
яатарааш хобирноб даа?
Хомхой ехэдэбэл, хулгайшье
хүүлэжэ магадгүй.

сүлөөгүй
һалирхадаа,
Элдин дэлхэйдэ юунһээш
һайхан
Эрдэни һайхан баялиг
үгөөш намдаа

–
Эжы, тэрэшни намтайл байха,
Эдлэжэл ябанам энэ наһандаа

соёлоош
ёһоор эдлэхэгүй
Ургаад байнал

бүхэли үетэн,
Ургамал модые
орбонтойнь
Урбуулжа хаяад,
Ууган хүрьһыень
малтажа хаяһаншуу.

Хэлэгүй болобол,
булаггүй далайдал,
Хэтэдээ арадни
өөдэлхэгүй ха юм.
Эхэдээ магтаал
дуулажа, наһандаа
Эхэ хэлэеэ
дуулажа
барахагүйб,
Эхымни үгэһэн
эрдэни...

хандаса харуулһан
табан мүртэй бүтээл.

1-дэхи мүр: болоһон үйлэ

зураглаһан
нэрэ үгэ (1);
2-дохи мүр: нэрэ элирхэйлһэн үгэнүүд (2);
3-дахи мүр: үйлэ үгэнүүд (3);
4-дэхи мүр: ойлгосо, хандасаяа тодорхойлһон богони мэдүүлэл (4 үгэһөө үлүү бэшэ);
5-дахи мүр: нэрэ тодорхойлһон, дүтэ удхатай үгэ – синоним (1)

Хурдан гуурһан