Слайд 3
Гарәп-фарсы телләреннән кергән сүзләр
Татар әдәби телендә нормалашкан гарәп-фарсы
сүзләрен лексик-семантик яктан берничә төркемгә бүлеп карарга мөмкин:
Кешенең холкы,
эше, эмоцияләре һәм эчке кичерешләре белән бәйләнешле сүзләр: хафа, сер, зиһен, инсаф, хис, хәсрәт һ.б.
Әдәбият, язучылык эше белән бәйләнешле сүзләр: әсәр, әдип, әдәбият, тасвир, иҗат, дастан һ.б.
Уку-укыту, фән, мәгариф эше белән бәйләнешле сүзләр: җәдит, имтихан, әлифба, хәреф, имла, дәфтәр һ.б.
Слайд 4
Иҗтимагый-публицистик эчтәлеккә ия булган сүзләр: сыйныф, фетнә, канун,
мәдәният, милләт, нәфрәт һ.б.
Тормыш-көнкүрешкә караган сүзләр: әсбап, арба, ихата,
пәрдә, пыяла, базар һ.б.
Кеше, аның тормышы һәм сәламәтлеге белән бәйләнешлә сүзләр: зат, инсан, адәм, сабый, каһарман, баһадир һ.б.
Вакыт, пространство, табигать күренешләре, тереклек белән бәйләнешле сүзләр: гасыр, вакыт, дәвер, заман, җисем, галәм һ.б.
Администрация, идарә, хөкем,сугыш эшләре белән бәйләнешле сүзләр: идарә, әмир, патша, шаһ, мөһер, җәза һ.б.
Слайд 5
Аралашуның төрле өлкәләренә караган гомуми абстракт һәм башка
сүзләр: тәбрик, хорафат, сәбәп, шарт, рөхсәт, сәлам һ.б.
Дини сүзләр:
әүлия, суфи, мәчет, сират, гает, госел, мөфти, мулла, намаз һ.б.
Предметларны ачыклап килүче сыйфатлау сүзләре: хуш, зирәк, хәтәр, саф, залим, газиз, кабахәт һ.б.
Сыйфат һәм рәвеш функциясендә йөри торган сүзләр: шат, рәхәт, гафил, горур, начар һ.б.
Алмашлыклар, ярдәмлекләр, грамматик яктан мәгънә бәйләнешенә катнашмаган сүзләр: әлбәттә, әмма, хәтта, ифрат һ.б.
Ярдәмче фигыльләр белән килә торган сүзләр: әһәмият, хасил, дәвам, тәмам һ.б.
Слайд 6
Көнбатыш Европа һәм рус телләренән кергән алынма лексика
Кием-салым
исемнәре: перчатка, галуш, эшләпә һ.б.
Ашау-эчү, савыт-саба әйберләре һәм шуңа
бәйләнешле сүзләр: тәлинкә, эскәтер, прәннек, кофе һ.б.
Йортның аерым өлешләре һәм җиһазлар белән бәйләнешле сүзләр: номер эчендә ике өстәл, бер диван; балкунлап салынган; картина, бер өстәл, бер кровать (Ф.К.)
Көндәлек аралашу барышында кулланыла торган тормыш-көнкүреш сүзләре: Диярләр чүп: саламдыр бу (Г.Ч.); миллион предан; пакет-пакет акча (Ф.Х.).
Слайд 7
Үлчәү, вакыт берәмлекләрен, ай исемнәрен белдергән сүзләр: егерме
пот ашлык; дисәтинә (Ф.Х); Килограмм (Ш.А.).
Профессия һәм хезмәт урыны
белән бәйләнешле сүзләр: почетный граңданин; горничная; бай приказчигы, хозяйка кызы (Ф.Ә.).
Дәүләт, җәмәгать учреждениеләре һәм төрле корылыш белән бәйләнешле сүзләр: Иске заманда фабрикалар булмаган (З.Б.); Сабын заводы, ресторан, буфет (Ф.Ә.).
Музыка өлкәсенә караган сүзләр: граммофонда татар җырлары(Г.Т.); музыка (Р.Ф.); пианино дәресләре (Ф.Ә.)
Слайд 8
Әдәбият-журналистика белән бәйле сүзләр: милли роман (М.А.); Драма
(Г.Ил.); Драмнарны сүзләп утырма (Ф.Х.).
Банк, финанс, почта эшләре белән
бәйләнешле сүзләр: пакет, посылка, счет (К.Н.).
Мәгариф, уку-укыту өлкәсенә караган сүзләр: семинария шәкертләре; инспектор хәзрәтләре үз файдасына күндерде; үзе класска килгәч оныта икән; грамматика яздырып бастыруы (К.Н.).
Матур әдәбият һәм публицистика стилендә кулланыла торган төрле фәннәр белән бәйләнешле сүзләр: барометр, термометр, манометр, фотография, литография (К.Н.)
