Презентация на тему Қ.А.Яссауи атындағы халықаралық қазақ-түрік университеті

және гигиеналық маңызы
Судың физикалық және химиялық қасиеттері
Суды залалсыздандыру әдістері

ең кең тараған нысаны болып табылады.Жердің бүкіл су қорының

0,3%-ы ғана тұщы су қорын құрайды.Қазақстанның Батыс бөлігі тұщы су көзінен тапшылық көруде.Әсіресе Ақтауда тұщы су көздері мүлдем жоқ,осыған орай 1963жылы теңіз суын тұщыландыруға арналған дистилляциялық қондырғы орнатылған,ал 1973жылы сол қалада әлемде алғаш рет атомдық тұщыландырғыш салынды.

қолданылатын су эпидемиологиялық және радиоионды жағынан қауіпсіз және химиялық

құрамы жағынан зиянсыз болуы қажет.

(иісі, дәмі, мөлдірлігі, т.б.) және химиялық құрамы адам организмі

үшін қауіпсіз болып табылатын табиғи су. Адам денсаулығы ауыз судың сапасына тікелей тәуелді. Осыған байланысты ауыз суға мемлекеттік санитарлық талаптар қойылады. Олардың негізгілері: иісі мен дәм көрсеткіші 2 балдан аспауы керек; түсі 200-тан төмен, мөлдірлігі 30 см-ден артық; лайлығы 2 мг/л-ден аз, кермектілігі 7 – 100 ммоль болуы керек. Ауыз судың кермектігін анықтайтын кальций, магний тұздары аз болса, адам сүйегінің морттылығы өсіп кетеді. Фтордың ауыз судағы мөлшері 0,7 – 1,5 мг/л-ден төмен болуы – флюороз және кариес, темірдің, кобальт, мыстың жетіспеуі – анемия, бордың аз болуы асқазан, никельдің кем болуы – көз ауруларына шалдықтырады. Ауыз судың температурасы 8 – 150С аралығында, минералдығы 1 г/л-ге дейін болуы тиіс. Ауыз суға сондай-ақ нитраттар мен нитридтердің мөлшері, 1 л судағы ішек таяқшаларының саны (коли-индекс) бойынша т.б. талаптар қойылады. Ағын сулар, көлдер мен бөгендердің ластануына, олардың табиғи гидрологиялық және гидрохимиялық режимдерінің антропогендік өзгеруіне байланысты Қазақстанның көптеген өлкелерінің (Арал өңірі, Батыс, Орталық Қазақстан) тұрғындарын сапалы ауыз сумен қамтамасыз ету мәселесі өткір қойылып отыр.

ылғалдылығында ересек адамның тәуліктік су балансы 2,2-2,8лді құрайды.Адам ағзасы

тәулігіне 1,5-лге жуық суды кіші дәрет арқылы,400-500мл тері қабаты арқылы,350-400мл тыныс алу кезінде,100-150мл нәжіс арқылы шығарады.

құрамымен, эпидемиологиялық және радиациялық қауіпсіздігімен анықталады.
Судың органолептикалық

қасиеті мөлдірлігімен,дәмімен,иісімен сипатталады.

суға жағымсыз дәм береді,асқазан-ішек жолдарының қызметіне теріс әсер етеді,ол

суларды тұрмыста және өндірісте қолдану мүмкін емес.
Ішуге қолданылатын су ашық су көздеріне өндірістік мекемелердің тазартылмаған қалдық сулары жіберілсе судың құрамында химиялық заттардың:сынап,мышьяк,қорғасын,хромның улы концентрациясы пайда болады.

су ретінде қолданылатын судың мөлдірлігі 30 см тереңдікте судың

астына қойылған белгі шрифтпен жазылған жазу көрінетіндей болу керек.

суларынан алынған судың құрамында топырақтан жуылған гуминді заттардың болуы,су

гүлденген кезде және ашық су көздері қалдық сулармен ластану әсерінен болуы мүмкін.Судың түсі нормада 20градустан көп болмауы керек.

органикалық заттардың болуына байланысты,олар суға батпақтың, шөптердің иісіндей иіс

береді.Сонымен қатар судың иісіне және дәміне судың өндірістік қалдықтармен ластануы да әсер етеді.Ал жер асты суларының иісі мен дәміне көп мөлшерде еріген минералды тұздар мен газдар да әсер етеді,мысалы,хлоридтер мен көмірсутектер.Суды зерттеу кезінде иісінің қарқындылығын және сипатын анықтайды.

су химиялық жағынан зиянсыз болу керек және табиғи судың

құрамында кездесетін заттар,суға өңдеу процесінде қосылатын реагенттер,адамдардың іс әрекеттері нәтижесінде суды ластайтын заттардың мөлшері стандарттағы нормативтерге сай болу керек.
Құрғақ қалдық.Судың құрғақ құрамының жиынтығы құрғақ қалдықпен анықталады,ол 1литр суды булағанда қалатын зат.Ол судың минерализация дәрежесін көрсетеді.

түрінде кездеседі.Су ауамен қатынасқа түскенде темір тотығып, темірдің гидроксидіне

айналады.Ол суға қоңыр түс береді.Егер судың құрамында темірдің мөлшері 0,3-0,5мг/лден көп болса судың органолептикалық қасиеті нашарлайды,ал оның мөлшері судың құрамында 1-2мг/л болған кезде,лайлылық пен түсінен басқа судың дәмі де өзгереді.Орталықтандырылған судың құрамында нормада темірдің мөлшері-0,3мг/л, ал жергілікті су көзі суының құрамында 1мг/лден көп болмауы керек.Судың құрамында кальций мен магний тұздарының болуы судың қаттылығына әсер етеді.
Судың қаттылығы 1,75моль/лге дейінгі суды жұмсақ су,1,75-3,5 дейінгі су- орташа жұмсақ су,35-70 аралығындағы суды қатты,ал 7,0-ден жоғары суды өте қатты су деп атайды.
Стандарт талаптарына сай ауыз судың қаттылығы нормада 3,5моль/л немесе 7мг-экв/лден көп болмауы керек.

20-30мг\л дейін кездеседі.Құрамында хлордың мөлшері 350-500мг\л болса,онда суда тұзды

дәм пайда болады.Ол асқазан сөлінің бөлінуіне теріс әсер етеді.Стандартқа сай судың құрамында хлоридтер нормада 350мг\лден аспауы керек.

түрде кездеседі.Судың құрамында сульфат мөлшері мг\л болса,онда суда ащы

тұзды дәм пайда болады.Мұндай суды бұрын қолданып көрмеген адамдарда ол диспепсия туындатуы мүмкін.Стандартқа сай судың құрамында сульфат 500мг\л аспауы керек.

ионы сүйектің және тістің минералдануына қатысады.Судың құрамындағы фтордың мөлшері

нормада 1,2-1,5мг\л болу керек.

судың құрамына жұқпалы ауру қоздырғыштары түссе,су эпидемиологиялық жағынан қауіпті

болады.Су арқылы мынандай жұқпалы аурулар тарайды:
іш сүзегі
тырысқақ
дизентерия

коксаки вирустары

жұқтыруында да маңызды,тіпті қоздырғышы жұқтырылған суда шомылғанның өзінде қауіпті

боп табылады.Туберкулез милобактериялары су нысандарына туберкулез ауруханаларының,санаториялардың ағынды суларынан,сонымен қатар малдарды суару кезінде түседі.

да жұқтыру қаупі бар,ол биофабрикалардың және жүн жуатын орындардың

ағынды суларын залалсыздандырмай су көздеріне жіберген кезде болады.

санитарлық қорғау аймағының нашар ұйымдастырылуы;
Су құбырындағы судың нашар тазартылуы

және залалсыздандырылуы;
Су құбырларының ескіруі себебінен сулың екіншілік бактериалды ластануы;
Ашық су көздерінен алынатын суды өңдеусіз шаруашылық және ауыз су мақсатында пайдалану.

микроорганизмдер болмауы керек.Осы мақсатта судың қауіптілігін оның құрмындағы микробтың

жұқпалы ауру қоздырғыштары бар немесе жоғымен емес,өйткені оларды анықтау қиынырақ,сондықтан жанама көрсеткіщтермен анықтайды.

қамтамасыз ету кезінде екі түрлі су көзі қолданылады:жер асты

сулары және ашық су көздері.
Жер асты сулары.Үшке бөлінеді:
Топырақтық
Грунтты
Пластаралық

түскен кезде пайда болады,ол жердің бетінде орналасады.Жаңбыр жауғанда,қар ерігенде

оның мөлшері көбейеді,өйткені ол жерге сіңіп үлгермейді.
Грунтты сулар жер бетіне ең жақын орналасқан су қабаты.Оның астында су өткізбейтін қабат болады.Грунтты су атмосфералық түсімдермен:қар және жаңбыр суымен қоректенеді.Сонымен қатар қоздырғыштармен оңай ластанады.
Пластаралық сулар екіге бөлінеді:пластаралық қысымсыз су,пластаралық қысымды сунемесе артезианды су.

қамтамасыз етудің екі түрі бар:жергілікті(орталықтандырылмаған),су тарату жүйесі болмайды,суды тікелей

су көзінен (құдықтар,суаттардан) алады.
Су құбыры дегеніміз тұтынушылардысапалы сумен қамтамасыз етуге арналған қондырғылар кешені.

нормаларға дейін жеткізу,су тазарту қондырғылары арқылы жүзеге асырылады.
Мөлдірлену- суды

майда қалқып жүрген заттардан тазалаудың ең негізгі операциясына тұндыру жатады.
Судың коагулияциясы.Коагулияция деп молекулалық тартылыс күшінің әсерінен судағы қалқып жүрген өлшенді бөлшектердің өзара жабысуы нәтижесінде іріленіп тұнуы.

түрде үшке бөлген:
Реагентті(химиялық)
реагентсіз(физикалық)
Аралас

қолданылады.Ол газ тәрізді хлорлы әк,гипохлорид,хлорамин,хлордың қос тотығын қолдану арқылы

іске асады.
Суперхлорлауды эпидемия ошағында қолданады.

оптикалық спектрдің бөлімдеріне жіктеледі.
УКС-су ағысының үстінде сондай-ақ оның ағын

қабаттарында шамдарды орналастыру арқылы жүргізіледі.

және споралы,анаэробты және аэробтыларды өлтіреді.
Термиялық өңдеу.Бұл әдіске қайнату жатады.Біз

біраз минут қайнатқанда микроорганизмдердің вегетативті формалары өледі,ал споралары белсенділігін жоғалтады.

алу үшін төмендегі шараларды іске асырған жөн:

-         ауыз судың сапасына

үнемі санитарлық-эпидемиологиялық қадағалау жүргізу
-         қайнатылған ауыз суын пайдалану;
-         ашық су көзіне шомылғанда сақтық шараларын жасау;
-         кез келген ашық су көздеріне шомылмау;
-         жеке бас гигиенасын сақтау;
-         елді-мекендерді таза ауызмен қамтамасыз ету;
-         мүмкіндігінше елді-мекендерді кәріз жүйесімен қамтамасыз ету;
-         ашық су көздерінің санитарлық қорғау аймақтарын қатаң сақтау;
-         балалар мекемелерінде эпидемияға қарсы шаралардың жүргізілуін қадағалау;
-         зиянды, ластанған іркінді суларды залалсыздандыру;
-         ашық су көздерінің сапасын үнемі қадағалау;
-         тазарту стансаларында тиімді зарарсыздандыру заттарын пайдалану және олардың тиімділігін қадағалап отыру;
-         кезеңді медициналық тексеруден өтіп отыру