Что такое findslide.org?

FindSlide.org - это сайт презентаций, докладов, шаблонов в формате PowerPoint.


Для правообладателей

Обратная связь

Email: Нажмите что бы посмотреть 

Яндекс.Метрика

Презентация на тему Гомерендә — халкы язмышы, җырларында — халкы моңнары 

Содержание

Г.Тукайның шәҗәрәсе
Гомерендә — халкы язмышы,  җырларында — халкы моңнары   Г.Тукайның шәҗәрәсе Мөхәммәтгариф БибимәмдүдәБибимәмдүдә    МөхәммәтшакирЗиннәтулла хәзрәт Мөхәммәтвәли ГазизәСәгъди абзый Габдуллаҗан Мөхәммәтгариф улы Тукаев 1886 елның 13 (26) апрелендә, Казан өязе, Мәңгәр Кушлавычта шагыйрь туган йорт. Тау башында салынгандыр безнең авыл. Бер чишмә бар, Габдулланың әтисе Мөхәммәтгариф мулланың кабереКечкенә Тукай 4 айда әтисез кала. Кечкенә Габдулланың әнисе Мәмдүдә Сасна авылы мулласына кияүгә чыга һәм соңрак аны үз янына алдыра. Күз яшең дә кипмичә еглап вафат булган әни!Гаиләсенә җиһанның ник китердең ят Кечкенә Габдулла Зиннәтулла бабасы белән“... фәкыйрь вә шуның өстенә әллә ничә авызлы Кечкенә Габдулланы Өчиледән Казанга алып килеп, Печән базарында асрамага бирәләр. “ ...миңа Алты яшьлек Тукай Кырлай авылына, Сәгъди абзый белән Зөхрә апа гаиләсенә килеп 1895 елда Габдулла Җаекка, Уральск шәһәренә әтисе ягыннан туган Газизә апасы һәм Шәкерт Тукай    Габдулланың иң беренче мөгаллимәсе – Кырлай авылы 1895 – 1898 нче елларда Тукай укыган өч класслы рус мәктәбе бинасы.Уральскидә, Тукайның журналистик эшчәнлеге Камил Мотыйгый белән бергә башлана1905 елның сентябрендә үк аның 1907 елгы фоторәсемдә Уральскидагы дуслары арасында Г. Тукай (күзлектән) Бер тавыш килде колакка, яңгырады бер заман:“Тор, шәкерт! Җиттек Казанга, алдымызда бит XX гасыр башында бу йортта “Болгар” кунакханәсе булган һәм анда шул Казанга килгәч Тукай танышкан һәм дуслашкан татар Казанда Тукай иң тугрылыклы дусты Фатих Әмирханны таба. Ф.Әмирхан аны буржуаз тәнкыйтьтән, .“Әль-ислах” газетасы идарәсе урнашкан бина.1908 елның җәендә Тукай “Әль–ислах”тагы берничә дусты белән Халыкка дәрсе гыйбрәттер театр,  Күңелдә йоклаган дәртне уятыр.Тукай һәм “Сәяр” труппасыГ.Камал 1910 елда Г.Камалның юбилей кичә-сендә Тукай болай ди: “Минем күңе-лемдә Галиәсгар әфәнде 1909 елда Тукай үзенең үткән балалыгы турында “Исемдә калганнар” дигән автобиографик повесть Тукай сабый вакытыннан ук халык җырларын ярата, аларны хәтеренә сеңдерә, “Халык җырлары – безнең бабаларымыз тарафыннан калдырылган иң  кадерле вә иң Тукайның Клячкин хастаханәсендә үткәргән айдан аз гына артыграк вакыты – гомеренең гаҗәпкә Милләткә  Бар уем кичен-көндезен сезнең хакта, милләтем;  Саулыгың – минем Татар халкының бөек шагыйре Габдулла Тукай1913 елның 15 (2) апрелендә кичке 8 1913 елның 17 (4) апрелендә Тукайны җир куенына озаталар1913 елның сүрән, болытлы Тукай дөньяда 27 ел гына яшәсә дә, искиткеч зур әдәби мирас калдырды, 1906—1907 еллар. Бер ел эчендә Тукай 50 ләп шигъри әсәр, поэма Бу ярдәмлек сезгә әзме – күпме бөек Тукаебыз тормышы һәм иҗаты турында
Слайды презентации

Слайд 2 Г.Тукайның шәҗәрәсе

Г.Тукайның шәҗәрәсе

Слайд 3 Мөхәммәтгариф Бибимәмдүдә
Бибимәмдүдә Мөхәммәтшакир
Зиннәтулла хәзрәт
Мөхәммәтвәли

Мөхәммәтгариф БибимәмдүдәБибимәмдүдә  МөхәммәтшакирЗиннәтулла хәзрәт Мөхәммәтвәли ГазизәСәгъди абзый

Газизә
Сәгъди абзый

Зөһрә апа

Галиәсгар Газизә

Болгар кунакханәсе

18901892


Слайд 4 Габдуллаҗан Мөхәммәтгариф улы Тукаев 1886 елның 13 (26)

Габдуллаҗан Мөхәммәтгариф улы Тукаев 1886 елның 13 (26) апрелендә, Казан өязе,

апрелендә, Казан өязе, Мәңгәр волосте, Кушлавыч авылында, мулла гаиләсендә

туа.

Мөхәммәтгариф – Габдулланың атасы.

Мәмдүдә - Габдулланың анасы


Слайд 5 Кушлавычта шагыйрь туган йорт.
Тау башында салынгандыр безнең

Кушлавычта шагыйрь туган йорт. Тау башында салынгандыр безнең авыл. Бер чишмә

авыл.
Бер чишмә бар, якын безнең авылга ул.
Авылыбызның ямен,

суы тәмен беләм,
Шуңар күрә сөям җаным– тәнем белән...

Слайд 6 Габдулланың әтисе Мөхәммәтгариф мулланың кабере
Кечкенә Тукай 4 айда

Габдулланың әтисе Мөхәммәтгариф мулланың кабереКечкенә Тукай 4 айда әтисез кала.

әтисез кала.


Слайд 7 Кечкенә Габдулланың әнисе Мәмдүдә Сасна авылы мулласына кияүгә

Кечкенә Габдулланың әнисе Мәмдүдә Сасна авылы мулласына кияүгә чыга һәм соңрак аны үз янына алдыра.

чыга һәм соңрак аны үз янына алдыра.


Слайд 8 Күз яшең дә кипмичә еглап вафат булган әни!
Гаиләсенә

Күз яшең дә кипмичә еглап вафат булган әни!Гаиләсенә җиһанның ник китердең

җиһанның ник китердең ят кеше!
4 яшьтә әнисез кала.

Ятимлек ачысын бик иртә татый.

Слайд 9 Кечкенә Габдулла Зиннәтулла бабасы белән
“... фәкыйрь вә шуның

Кечкенә Габдулла Зиннәтулла бабасы белән“... фәкыйрь вә шуның өстенә әллә ничә

өстенә әллә ничә авызлы булган гаилә эченә мин ятим

бала булып килеп кергәнмен. Үги әбинең алты күгәрченнәре эчендә мин бер чәүкә булганга, мине еласам юатучы, иркәләним дисәм, сөюче, ашыйсым, эчәсем килсә, кызганучы бер дә булмаган, мине эткәннәр дә төрткәннәр...” “Исемдә калганнар”

Дөм ятим Габдулланы 1890 елда Өчиле авылына бабасы Зиннәтулла йортына кайтарып куялар. Булачак шагыйрьнең шактый караңгы көннәре шунда үтә.


Слайд 10 Кечкенә Габдулланы Өчиледән Казанга алып килеп, Печән базарында

Кечкенә Габдулланы Өчиледән Казанга алып килеп, Печән базарында асрамага бирәләр. “

асрамага бирәләр.
“ ...миңа әти булганы Мөхәм-мәтвәли исемле булып,

әни булганы Газизә исемле иде. Бу атам – анам эш кешеләре булганга монда миңа ач торырга тугры килми иде ...”

Асрарга бала бирәм, кем ала?

Авырып китүләре сәбәпле, баланы ике елдан соң тагын бабасы янына Өчилегә кайтаралар. Озак та тормый аны Кырлай авылына озаталар.


Слайд 11 Алты яшьлек Тукай Кырлай авылына, Сәгъди абзый белән

Алты яшьлек Тукай Кырлай авылына, Сәгъди абзый белән Зөхрә апа гаиләсенә

Зөхрә апа гаиләсенә килеп керә. Кырлайдагы тормышы яшь Тукайның

күңелендә иң җылы истәлекләр калдыра.

Кечкенә Апуш һәм Сәгъди абый

Нәкъ Казан артында бардыр бер авыл - Кырлай диләр;
Җырлаганда көй өчен “тавыклары җырлай” диләр.
Гәрчә анда тумасам да, мин бераз торган идем;
Җирне әз-мәз тырмалап, чәчкән идем, урган идем.


Слайд 12 1895 елда Габдулла Җаекка, Уральск шәһәренә әтисе ягыннан

1895 елда Габдулла Җаекка, Уральск шәһәренә әтисе ягыннан туган Газизә апасы

туган Газизә апасы һәм аның ире Галиәсгар җизнәсе янына

күчеп килә.

Ул яшәгән Почиталин урамы, 66 нчы йорт.


Слайд 13 Шәкерт Тукай

Габдулланың иң беренче

Шәкерт Тукай  Габдулланың иң беренче мөгаллимәсе – Кырлай авылы остабикәсе

мөгаллимәсе – Кырлай авылы остабикәсе Маһруйбикә абыстай. Тукай әлифбаны

аңардан өйрәнә. Аннан соң аны Кырлайдагы мөгәллим Фәтхерахман хәзрәт Гатаулла укыта. Өченче мөгәллиме – Җаектагы Мотыйгулла хәзрәт Төхфәтулла. Тукай “Мотыйгия” мәдрәсәсендә укый. Шигырь иҗат итү серләрен беренче булып өйрәтүче дә - Мотыйгулла хәзрәт.

«Мотыйгия» мәдрәсәсенең мөдәррисе Мотыйгулла Төхфәтуллин


Слайд 14 1895 – 1898 нче елларда Тукай укыган өч

1895 – 1898 нче елларда Тукай укыган өч класслы рус мәктәбе

класслы рус мәктәбе бинасы.
Уральскидә, ул үзенең революцион омтылышларында бик

күп нәрсәне билгеләгән Габделвәли белән дә таныша

Биш ел үткәч, җизнәсе Галиәсгар үлеп китә, һәм Габдулла, мәдрәсәгә күчеп, үз көнен үзе күрә башлый.


Слайд 15 Тукайның журналистик эшчәнлеге Камил Мотыйгый белән бергә башлана
1905

Тукайның журналистик эшчәнлеге Камил Мотыйгый белән бергә башлана1905 елның сентябрендә үк

елның сентябрендә үк аның «Әлгасрелҗәдид» журналының реклама җыентыгында шигырьләре

басыла. Ноябрьдә «Фикер» газетасы чыга башлый. Бераздан «Әлгасрелҗәдид» күренә. Тукай инде монысында фактик редактор. Хыялда сатирик журнал чыгару. 1906 елның июнендә анысы да («Уклар») дөнья күрә. Монда да фактик редактор — Тукай.

И, каләм! Китсен әләм, сән әйлә безне шадыман, Без дә саяңда уладым тугры юла кадиман. ( «И каләм!». «Әльгасрелҗәдит» журналы, 1906, № 2.)


Слайд 16 1907 елгы фоторәсемдә Уральскидагы дуслары арасында Г.

1907 елгы фоторәсемдә Уральскидагы дуслары арасында Г. Тукай (күзлектән)

Тукай (күзлектән)


Слайд 17 Бер тавыш килде колакка, яңгырады бер заман:
“Тор, шәкерт!

Бер тавыш килде колакка, яңгырады бер заман:“Тор, шәкерт! Җиттек Казанга, алдымызда

Җиттек Казанга, алдымызда бит Казан!”
Әйтә иртәнге намазга бик матур,

моңлы азан;
И Казан! дәртле Казан! моңлы Казан! нурлы Казан!
Мондадыр безнең бабайлар түрләре, почмаклары;
Мондадыр дәртле күңелнең хурлары, оҗмахлары.
Монда хикмәт, мәгърифәт һәм монда гыйрфан, монда нур;
Монда минем нечкә билем, җәннәтем һәм монда хур...

Сөеп кайттым сиңа, Казаным! (1907 – 1913)


Слайд 18 XX гасыр башында бу йортта “Болгар” кунакханәсе

XX гасыр башында бу йортта “Болгар” кунакханәсе булган һәм анда

булган һәм анда шул заманның татар интеллегенциясе яшәгән
Кечкенә генә

булса да үз фатиры булма-ганга күрә, Тукай кунакханәләрдә яшәргә мәҗбүр булган. Шушы җайсызлыкларга үч итеп, үҗәтлә-неп иҗат иткән, каләмен үләренә бер тәүлек кала гына читкә куйган.

Слайд 19 Казанга килгәч Тукай танышкан һәм дуслашкан татар

Казанга килгәч Тукай танышкан һәм дуслашкан татар

интеллегенциясе вәкилләре

Тукайның дусты большевик– революционер Хөсәен Ямашев

Дусты шагыйрь Сәгыйть Рәмиев


Слайд 20 Казанда Тукай иң тугрылыклы дусты Фатих Әмирханны таба.

Казанда Тукай иң тугрылыклы дусты Фатих Әмирханны таба. Ф.Әмирхан аны буржуаз

Ф.Әмирхан аны буржуаз тәнкыйтьтән, кадимчеләр һәҗүменнән саклый, акыллы киңәшләре

белән аңа ярдәм күрсәтеп тора.

Шагыйрь үзенең иң яшерен серләрен дә Фатих Әмирхан белән уртаклаша, аның белән киңәшә. Бер хатында: “Ярабби! Ятимлекләр, фәкыйрьлекләр, ачлыклар, авылдан авылга сатылып йөрүләр, рәхимсез татар байларында хезмәт итүләр, татар мәдрәсәсендә черүләр арасында да саклап калган талант очкыны... Бер дә кабынмаслык булып сүнәрмени инде?”, - дип яза.

Сердәш дуслар: Г.Тукай һәм Ф. Әмирхан.(1908 ел)


Слайд 21 .
“Әль-ислах” газетасы идарәсе урнашкан бина.
1908 елның җәендә Тукай

.“Әль-ислах” газетасы идарәсе урнашкан бина.1908 елның җәендә Тукай “Әль–ислах”тагы берничә дусты

“Әль–ислах”тагы берничә дусты белән Ботан бакчасы янында, Кабан күле

буендагы дачада яши. Г.Камалның истәлекләренә караганда, шагыйрьнең иң бәхетле көннәре була ул.

“Әль – ислах” газетасын чыгаручылар. Сулдан уңга: редактор Вафа Бәхтияров, театр тәнкыйтьчесе Кәбир Бәкер, газетаның рухи җитәкчесе һәм актив хезмәткәре Фатих Әмирхан, Ибраһим Әмирхан һәм Габдулла Тукай


Слайд 22 Халыкка дәрсе гыйбрәттер театр, Күңелдә йоклаган дәртне уятыр.
Тукай

Халыкка дәрсе гыйбрәттер театр, Күңелдә йоклаган дәртне уятыр.Тукай һәм “Сәяр” труппасыГ.Камал

һәм “Сәяр” труппасы
Г.Камал татар театрын тудыруда беренче рольне уйный.


Слайд 23 1910 елда Г.Камалның юбилей кичә-сендә Тукай болай ди:

1910 елда Г.Камалның юбилей кичә-сендә Тукай болай ди: “Минем күңе-лемдә Галиәсгар

“Минем күңе-лемдә Галиәсгар әфәнде әсәрләр-ендә моннан әллә ничә еллар

элек, ярты сабый вакытымда ук, мәхәббәт орлыклары чәчелгән иде..”

Күр: ничек, иртә кояш чыкса, җиһанда нур тула, — Һәр күңелләр нурланадыр, чыкса Гыйззәтуллина.
Бу икәүгә тәңре биргән бертигез зур мәртәбә: Берсе уйный күк йөзендә, берсе уйный сәхнәдә.


Слайд 24 1909 елда Тукай үзенең үткән балалыгы турында “Исемдә

1909 елда Тукай үзенең үткән балалыгы турында “Исемдә калганнар” дигән автобиографик

калганнар” дигән автобиографик повесть яза.
Шагыйрь исән вакытта ук басылып

чыккан повестьның беренче битләре.

Слайд 25 Тукай сабый вакытыннан
ук халык җырларын

Тукай сабый вакытыннан ук халык җырларын ярата, аларны хәтеренә сеңдерә,


ярата, аларны хәтеренә
сеңдерә, язып бара.
1910 елда ул

“Шүрәле”
псевдонимы белән
“Халык моңнары”
исемендә татар халык
җырлары
җыентыгын бастыра.
Анда 28 җыр язылган.


Слайд 26
“Халык җырлары – безнең бабаларымыз тарафыннан
калдырылган иң

“Халык җырлары – безнең бабаларымыз тарафыннан калдырылган иң кадерле вә иң

кадерле вә иң бәһәле бер
мирастыр. Болгар шәһәрләре,

Болгар авыллары,
бер дә булмаган төсле, кырылдылар да беттеләр,
эзләре дә калмады. Әмма менә бу кыйммәтле
мирасыбыз дидекемез халык шигырьләрен
туплар да ватмады, уклар да кадамады...
Аларны югалтмаска, иҗтиһад итәргә кирәк”.

“Халык әдәбияты” хезмәтеннән

Слайд 27 Тукайның Клячкин хастаханәсендә үткәргән айдан аз гына артыграк

Тукайның Клячкин хастаханәсендә үткәргән айдан аз гына артыграк вакыты – гомеренең

вакыты – гомеренең гаҗәпкә һәм таңга калдырырлык соңгы сәхифәсе.
Үлем

түшәгендә ятканда да Г. Тукай үзенең чын мәгънәсендә шагыйрь һәм үз халкының патриоты икәнлеген исбат итте. Соңгы минутларда да ул халкы өчен җитәрлек эш башкара алмавына көенә

Слайд 28 Милләткә
Бар уем кичен-көндезен сезнең хакта, милләтем;

Милләткә Бар уем кичен-көндезен сезнең хакта, милләтем; Саулыгың – минем саулык,

Саулыгың – минем саулык, авыруың – минем авыруым.

Син каршымда бар нәрсәдән дә изге һәм хөрмәтле;
Дөнья бирсәләр дә сатмам, милләт, миллиятемне.

Тукай Клячкин шифаханәсендә 1913ел, 14 (1) апрелендә төшерелгән фоторәсем

И мөкаддәс, моңлы сазым,
Уйнадың син ник бик аз...


Слайд 29 Татар халкының бөек шагыйре Габдулла Тукай
1913 елның 15

Татар халкының бөек шагыйре Габдулла Тукай1913 елның 15 (2) апрелендә кичке

(2) апрелендә кичке 8 сәгать 15 минутта күзләрен мәңгегә

йома

Тукайның битеннән алынган маска


Слайд 30 1913 елның 17 (4) апрелендә Тукайны җир куенына

1913 елның 17 (4) апрелендә Тукайны җир куенына озаталар1913 елның сүрән,

озаталар
1913 елның сүрән, болытлы 4 апрель көне. Клячкин больницасы

янына меңләгән кеше шагыйребезне озатырга килгән. Халык агымы, шагыйрьнең соңгы юлын кыскарта барып, һаман алга таба шуыша. Ниһаять, Яңа бистә. Зират. Капкадан кергәч еракта түгел яңа кабер мәңгелек фатирчысын көтеп тора...

Слайд 31 Тукай дөньяда 27 ел гына яшәсә дә, искиткеч

Тукай дөньяда 27 ел гына яшәсә дә, искиткеч зур әдәби мирас

зур әдәби мирас калдырды, халыкка хезмәт итүнең бөек үрнәген

бирде. Шагырьнең шигырь һәм поэмалары, мәкалә һәм хатлары, очерк һәм фельетоннары бүген дә әле безнең замандаш булып яшиләр, халык йөрәгенең “иң нечкә кылларын” тибрәтәләр.

Килер заман, һәр язучының үзен, сүзен вә шәхси тормышын инәсеннән җебенә кадәр тикшереп чыгарлар әле.
Габдулла Тукай. 1913 ел.


Слайд 33 1906—1907 еллар. Бер ел эчендә Тукай 50

1906—1907 еллар. Бер ел эчендә Тукай 50 ләп шигъри әсәр,

ләп шигъри әсәр, поэма (барлыгы меңнән артык шигырь юлы),

50 гә якын мәкалә, фельетон яза.
1907 ел. Тукай тәрҗемә итә.
1909 ел. Тукайның 7 китабы дөньяга чыга.
1914 ел. Тукайның берничә әсәре рус теленә тәрҗемә ителә.
1917 елдан алып бүгенге көнгә кадәр кайбер әсәрләре рус телендә 2 млн.нан артык тираж белән 50 тапкыр басылып чыкты.
1921 ел. Тукайның «Шүрәле»се беренче тапкыр рус телендә басылып чыкты.
1945 ел. М. Җәлил исемендәге Татар дәүләт опера һәм балет театры сәхнәсендә беренче мәртәбә «Шүрәле»не куя.
1958 ел. Г. Тукай исемендәге дәүләт премиясе булдырылуы игълан ителә.
1971 ел. Арча районы Яңа Кырлай авылында Г. Тукайның әдәби-мемориаль музее ачыла.
1979 ел. Ибраһим Нуруллинның «Атаклы кешеләр тормышы» сериясеннән «Габдулла Тукай» китабы басылып чыга. Китап рус телендә дә дөнья күрә.
1984 елда Мәскәүдә Пушкин музеенда Тукайга да урын бирелә.
1985 ел. Октябрь. Париж. Берләшкән Милләтләр Оешмасы (ЮНЕСКО) Г. Тукайны бөтендөнья бөек кешеләр исемлегенә кертелүен игълан итте.
1986 ел. Башкалабыз Казанда Тукай музее ачыла.


  • Имя файла: gomerendә-halky-yazmyshy-җyrlarynda-halky-moңnary .pptx
  • Количество просмотров: 85
  • Количество скачиваний: 0