Слайд 2
Семей ядролық полигонындағы сынақтардың адамдарға, қоршаған ортаға әсері
Тұңғыш
атомдық жарылыстың радиоактивті өнімдері аймақтың барлық елді мекендерін жауып
қалды. Көрші қонған әскери объектіде не болып жатқаны туралы түсінігі жоқ жақындағы ауылдардың тұрғындары радиациялық сәуленің сұмдық дозасын алды. Халыққа сынақ туралы ескертілмеген де еді. Ядролық жарылыстар туралы халыққа 1953 жылдан бастап қана ескертіле бастады. Онда адамдар мен малды радиоактивті заттардың таралу аймағынан уақытша көшіру, оларды қарабайыр қорғаныш объектілеріне, орларға немесе кепелерге жасыру көзделді. Алайда жарылыстан кейін адамдар радиациядан былғанған жерлердегі өз үйлеріне оралып отырды. Жарылыс толқыны көптеген үйлер терезесінің шынысын ұшырып жіберген, кейбір үйлердің қабырғалары қирады. Кейінірек сынақ алдында уақытша көшірілген адамдар полигон жанындағы туған жерлеріне қайтып орала бастағанда, олардың көбісі үйінің орнын сипап қалды, не қақырап кеткен қабырғаларды көрді. Семей ядролық полигонындағы сынақтардың әсері туралы алғашқы шын да жүйелі деректер Қазақ КСР Ғылым академиясы жүргізген кең ауқымды медициналық-экологиялық зерттеулердің нәтижесінде алынды.
Слайд 4
Зерттеулерді, ғылыми экспедицияларды профессор Б. Атшабаров басқарды. Радиацияның
адамға ықпалының механизмі қазіргі кезде едәуір жақсы парықталған. Бұл
орайда ең қауіптісі – иондалатын радиацияның ықпалы гендік кодты дауасыз өзгерістерге соқтыруға мүмкін екендігі. 1949 жылғы алғашқы жер бетіндегі жарылыстан бастап Семей және Павлодар облыстарының радиациялық сәулеленудің ықпалына ұшыраған басқа аумақтардың тұрғындарының арасында сырқат санының ұдайы өсіп келе жатқаны байқалады. Бұлар өкпе мен сүт бездерінің рагы, лимфогемобластоз және басқа да қатерлі ісікті патологиялары. Жалпы алғанда рак ісігі сынақтар басталғалы бері үш есе өсті. Семей полигонына жақын нақ сол аудандарда жетілуіндегі әртүрлі ауытқулар, тәндік және естік кемшіліктер әрқилы сәбилер дүниеге ерекше көп келеді. Мамангдардың айтуынша, соны бәрі нақ қысқа мерзімді және қалдықты радиацияның кесірінен болатын генетикалық мутациямен байланысты. Адамдар ғана емес, жер де азап шегеді. Жылма-жыл радионуклидтердің жинала беруі жердің құнарлығын азайтады. Жерде орасан зор микроэлементтер: темір, мыс, магний және басқа металдар әрттүрлі дәнді дақылдар адам организміне сіңеді.
Слайд 5
Радиациялық əсерлердiң шығу көздерi баршаға мəлiм, қарапайым космостық
сəулелерден бастап, экологиялық катастрофалар болып табылатын ядролық қаруларды сынау,
атом ядролық станциялардағы авариялар, т.с.с. Радиоактивтi элементтердi өндiру мен атом қондырғыларын, двигательдерiн iске қосу жұмыстары кезiнде атмосфераға өте қауiптi радиоактивтi заттар бөлiнуi мүмкiн. Радиоактивтi заттар атмосферада тозаң, не аэрозоль түрiнде болады, олардың азғантай дозасының өзi адамның нерв системасы, жыныс бездерi, асқорыту, тыныс алу органдары, қалқанша без бен гипофиз қызметiне зиянды əсер етедi.
Слайд 6
Қазіргі кезеңнің өзекті мәселелерінің бірі – радияциялық ластану
болып қалып отыр. Радиактивті ластанумен күресу тек алдын алу
сипатында ғана болады. Себебі табиғи ортаның мұндай ластануын нейтралдайтын биологиялық ыдырату әдістері де, басқа да механизмдері де жоқ. Қоректік тізбек бойынша тарала отырып (өсімдіктерден жануарларға) радиоактивті заттар азық-түлік өңімдерімен бірге адам ағзасына түсіп, адам денсаулығына зиянды мөлшерге дейін жиналуы мүмкін.
Слайд 7
Өткіш радиация - ядролық жарылыс кезінде шығатын гамма
сәулелер мен нейтрондар ағыны.
Р-нің зақымдаушы әрекеті адамдардың сәуле ауруын
тудырады, зақымдаушы фактордың мәні гамма сәулелер мен нейтрондар тірі клеткалардың молекулаларын иондап, олардың қалыпты тіршілік қызметін бүзады. Мүның нәтижесінде адамдар сәуле ауруына шалдығады, көп доза алған адамдар мерт болады. үсті жабылған жыралар, блиндаждар, паналау ғимараттары және басқа қорғаныс қүрылыстары сондай-ақ қорғаныс киімдер Р-ның әсерін күрт әлсіретеді.
Слайд 9
Атом электростанциясы қалай жұмыс істейді?
АЭС су жылытатын атом
энергиясын буға айналдыра отырып қолданады.
Бу турбинаны айналдырады.
Слайд 10
6 и 9 августа 1945 г,
26 апреля
1986 г.
Хиросима и Нагасаки,
Чернобыль.
Слайд 11
.
1895 г. – В.Рентген.
1896 г. – А.Беккерель.
1898
г. – М.Кюри и П.Кюри.
Слайд 12
Ионданған сәулелену– зарядталған және бейтарап бөлшектердің, сонымен қатар
электромагнитті толқындардың ағыны.
Зат арқылы өткенде иондандырады (бейтарап атомдар мен
молекулалардың элекртрлік зарядталған бөлшектерге айналуы).
Слайд 15
Сәулеленудің қауіпсіздік деңгейінің сипаттамасы
Сәулелену мөлшері (Р) – иондандыратын
сулелену энергиясының мөлшері, 1 г затты жұтады.
Сәулелену мөлшері (бэр).
1
бэр = 1 Р
Слайд 16
Радиация
Табиғи радиация
Жасанды радиация
Слайд 18
4. Радиациялық қауіпсіздік нормалары