Презентация на тему Сабақ тақырыбы:

қалыптастыру. Архимед заңының физикалық мағынасын ашу;
ә) дамытушылық: оқушыларға Архимед

заңы ұғымын дамыту. Оны техникада, тұрмыста қолдану маңызын білу.
б) тәрбиелік: оқушыларды сауатты азамат болуға, еңбексүйгiштiкке тәрбиелеу:

Кайырбеков.С

есептер жинағы , GLXplorer құрылғысы, Data Studio, Net Class

бағдарламасы, ноутбуктар, электронды динамометр, штатив, динамометр, суы бар ыдыс, Архимед шелегі, жүктер, үлестірме қағаздар, деңгейлік есептер,

Кайырбеков.С

жасалғанын немесе алтын еместігін анықтады?

Проблемалық сұрақ арқылы оқушылардың сабаққа

ынтасын арттыру:

Кайырбеков.С

аралындағы Сиракуз қаласында, туып сонда өмір сүрген. Архимед астроном

Фидийдің баласы деген жорамал бар. Архимед сол замандағы ірі мәдениет орталығы – Мысырды аралап, александриялық ғалымдардан, солардың ішінде Конон мен Эратосфеннен білім алған. Оның математикалық еңбектері өз заманынан озық болған, бұл еңбектері дифференциалдық және интегралдық есептеу ашылғанда (17 ғасыр) дұрыс бағаланған. Архимедтің көптеген математикалық еңбектерінің ішінен қисық сызықтардың ұзындықтарын, әр түрлі фигуралар мен денелердің көлемін және беттердің ауданын есептеу ерекше орын алды.

Кайырбеков.С

анықтау тәсілін тапқан, өз атымен аталған гидростатика заңын (Архимед

заңы) ашқан, жер суаратын механизмдерді, жүк көтеретін рычаг жүйелері мен блоктарды, тас ататын қамал бұзатын соғыс қондырғыларын, т.б. ойлап шығарған. Рычагтың математикалық заңын тапқанда, Архимед “Тіреу нүктесін берсеңдер, Жерді де төңкеріп тастаймын” деп айтқан екен. Архимед шығармаларының көпшілігі сақталмаған, ал оның “Эратосфенге жолдаған” хаты 1906 жылы ғана табылған. 9-11 ғасырларда Архимедтің еңбектері араб тіліне, ал 13 ғасырда олар араб тілінен латын тіліне аударылып, Батыс Еуропа елдеріне тарай бастаған. 1823 жылы Архимедтің “Шар мен цилиндр” және “Дөңгелекті өлшеу және леммалар” атты екі кітабы орыс тіліне аударылған.

Кайырбеков.С

жасап көрейік:

қандай да бір денеге әсер ететін Архимед күшін анықтау

үшін, бұл денені ауада және сұйықта өлшеп, алынған мәндерінің өзгерісін анықтаймыз.
Міне осы Архимед (кері итеруші) күші болып табылады.

www.zhangozy.wordpress.com

немесе Архимед күші деп атайды
Кайырбеков.С

ететін кері итеруші күш, осы дене ығыстырып шығарған сұйықтың

салмағына тең болады.
Бұл заңды Архимед ашқан, сондықтан оның есімімен — Архимед заңы деп аталады.

Кайырбеков.С

әсер ететін салмақ күші mсg-мен теңеседі.
 FА = mс g. (1)
(1) формуласын

басқа түрде жазуға болады. Сұйықтың массасы mс оның тығыздығы ρс мен Vс көлемінің көбейтіндісіне тең екенін ескеріп
 FА = ρcVcg. (2)

Кайырбеков.С

тең болады.
Кайырбеков.С

батырылған кез-келген денеге сұйық (немесе газ) тарапынан кері итеруші

күш әсер етеді, оның шамасы сұйықтың немесе газ тығыздығын еркін түсу үдеуімен, сұйыққа (немесе газға) батып тұрған дене бөлігінің көлемінің көбейтіндісіне тең болады.

www.zhangozy.wordpress.com

қысым болғандықтан Архимед (кері итеруші) күші тек суда емес,

басқа да кез келген сұйықта әсер етеді. Одан басқа бұл күш газдарда да әсер етеді, осы себептен әуе шары, дирижаблі ұшады.

Кайырбеков.С

күш жоғары бағытталған, оны ___________ немесе ___________деп атайды.
Архимед күші

дененің ауадағы және сұйықтағы ______________айырмасына тең.
Архимед күші дененің ығыстырып шығарған ____________________
Архимед заңы мына түрде жазылады: ____________
Архимед заңы арқылы әуеде _______, суда кемелер _______, сүңгуір қайықтар _______ .

Жаңа сабақты қорытындылау.

Кайырбеков.С

күш әсер етеді.
Бұл күш жоғары бағытталған, оны кері итеруші

күш немесе Архимед күші деп атайды.
Архимед күші дененің ауадағы және сұйықтағы салмақтарының айырмасына тең.
Архимед күші дененің ығыстырып шығарған сұйықтың көлеміне тең.
Архимед заңы мына түрде жазылады: FА = ρcVcg.
Архимед заңы арқылы әуеде ұшады, суда кемелер қалқиды, сүңгуір қайықтар жүзеді.

Кайырбеков.С

жүргізіледі)
1. Архимед қай кезде өмір сүрген?
б.з.б. 277-212
б.з.б. 287-212
б.з. 212-287
б.з.

212-287
2. Сұйыққа батырылған денеге қандай күш әсер етеді
төмен басушы
төмен тартушы
кері итеруші
кері тартушы
3. Архимед заңы дұрыс жазылған теңдеу
ҒА=pVg
ҒА=Vg
ҒА=mVg
ҒА=mgh
4. Көлемі 1 м3 денені суға батырсақ қанша кері итеруші күш әсер етеді? Судың тығыздығы -1000кг/м3.
1000Н
100Н
10000Н
10Н
5. Архимед күші қандай физикалық шамаларға тәуелді?
Дененің көлемі мен сұйықтың тығыздығына
Дененің ұзындығы мен еніне
Дененің тығыздығы мен массасына
Ешқандай физикалық шамаға тәуелді емес.

Кайырбеков.С

қағаз)
А-деңгейдегі есептер:
1. Суға көлемі 100см3 болатын дене батырылған. Осы

денеге әсер ететін ығыстырушы күшті анықтаңдар. Судың тығыздығы-1000кг/м3.
2. Керосинге массасы 500г темір кесегі батырылған. Ығыстырушы күшті анықтаңдар. Темірдің тығыздығы -7900кг/м3, ал керосиннің тығыздығы -820кг/м3.

кесегіне 9,8Н архимед күші әсер етеді. Осы ағаштың көлемі

қандай?
4. Қалқып жүрген ағаш білеуше 0,5 л суды ығыстырып шығарады. Білеушенің салмағы қандай?
5. Дененің салмағы 6Н, ал көлемі 400см3 осы дене суға бата ма?
6. Көлемі 7,5 дм3 тастың массасы 18,7кг. Осы тасты судың түбіне толық батырмай ұстап тұратын күшті анықтаңдар?
7. Массасы 270 г темірден жасалған денені суға батырғанда оның салмағы қандай болады?

Кайырбеков.С

ауадағы салмағы 28,2Н, ал судағы салмағы 26,4 Н болса,

тәж таза алтыннан жасалған ба?
9. Массасы 40 кг бала суда тұр. Егер бала денесінің су бетінен жоғары тұрған бөлігінің көлемі 2дм3 болса, баланың бүкіл денесінің көлемі қандай?
10. Салмағы 0,115Н болатын темір кесегі, салмағы 0,012 Н болатын тығынмен қосақтаса жіпке байланып, толығымен суға батырылды. Егер жіптің керілу күші 0,063Н болса, тығынның тығыздығы мен көлемі қандай? Барлық жағдайда ауаның кері итеруші күші есепке алынбайды.
11. Тұтас біртекті дененің тығыздығы ρ1 сұйыққа салғанда салмағы Р1 болады. Ал тығыздығы ρ2 сұйыққа салғанда салмағы Р2 болса, дененің тығыздығы қандай?
12. Іші қуыс темір шардың салмағын әуелі ауада, сонан кейін керосинде динамометрмен өлшеген. Динамометрдің көрсетуі сәйкесінше 2,59Н және 2,16Н болса, шардың ішіндегі қуыстың көлемін қандай?
13. Теңізде мұз қалқып жүр. Мұздың 195м3 көлемі судың бетінде болса, оның жалпы көлемі және суға батып тұрған бөлігінің көлемі қандай? ρмұз=0,9*103кг/м3, ρсу=1,03*103кг/м3.
14. Бұйым темір мен никельден тұрады. Бұйымның ауадағы салмағы 34,2 Н, ал судағы салмағы 30,2Н болса, темір мен никель тұтас бұйымның көлемінің қандай пайызын құрайды? Бұйымның жалпы көлемі қандай?

Кайырбеков.С

қойыңдар да жіптің ұзындығын өлшеңдер. Сонан соң картопты суға

салып, жіптің ұзындығын тағы өлшеңдер. Бақылаған құбылысқа қорытынды жасаңдар.

Кайырбеков.С