Презентация на тему Өшпес ән мен тозбас жырдың дүлдүлі

дәмді екен шекер балдай
Жүректі сілкіндіріп бір ояттың,
Сарғайып

күншығыстан атқан таңдай
Ж.Жабаев


Қорқыт баба қобызы әдемі әуенімен тербеткен киелі өлке - Сыр
топырағы өзгеден өнер оздырған таланттарға кенде емес. Қазақ даласында
сазгерлік, жыраулық сынды дәстүрлі өнердің ұлттық өрнегі мен бояуы
бұзылмай сақталған өңір де осы Сыр өлкесі. Сол киелі өнердің көшін талай –
талай талантты толқын жалғастырып, желісін үзбей бүгінге жеткізді. Қазірде
үлкенді - кішілі өнер додаларында Сыр бойының мерейін асқақтатып жүрген
таланттарымыз осы өлкеде ежелден қалыптасқан өнердің бұрынғыдан да
биіктей түскенін үнемі дэлелдеп жүр.Сонысымен де Сырдың өркенді
өнерінің өрісті екеніне сендіреді.
Қай заманда да өнер иелері, ақындар, әншілер, жыршылар халықтың ең сыйлы,
ең абзал, ең ардақты азаматтары болған. Олар ел басына күн туғанда күңгірт тартқан
көңілге шуақ орнатып, жылағанын жүбатқан, егілгенді қуантқан. Сондықтан да халық
мүлдай эншілер мен жыршыларды, ақындар мен жазушыларды жанындай жақсы көріп,
керемет қү-рметтеген.Айтыста жеңіп шыққан, ән салса озып шыққан шашасына шаң
жұқпаған жүйрік, Сыр бойының топ жарған саңлағы Нартай Бекежановты да туған халқы
дәл осылай сыйлаған.Сыр бойының дарынды ақыны, бұлбұл үнді әншісі Нартайға деген
ыстық ықылас бұдан былайғы уақытта да ешқашан бәсеңсімек емес.

ауданы
(бұрынғы Атбайлар) Нартай Бекежанов аулында дүниеге келген.

Арқаның атақты ақын-әншісі

Тайжаннан бата алған.

1934 жылы маусым айында Алматыда өткен халық өнерпаздарының өлкелік слетіне қатысты.

1939 жылы Алматыда өткен жас ақындар мен халық ақындарының слетіне қатысты.

1939 жылы Москвада болған ауыл шаруашылық көрмесінің концертінде үздік өнер көрсетті.

1934-54 жылдары Қазақстан жазушыларының сьездеріне делегат болды.

1949 жылы Москвада өткен қазақ әдебиеті мен өнерінің онкүндігін
ашты.

пьесасы
О Сәрсенбаев “Нартуған ” романы
Ш Әбдібаев “Ән еркесі ”

жинақ

А Достияроа “Нарекең –нағыз Нар екен” өмірнама

М Рүстемов “Нартай” повесі

О Бодықов “Бұлбұл” повесі

аспаптар
Нартай ата сырнайы
Нартай атаның мадақтаулары

елдің қалай басқарылып отырғандығын, халқының үлгі тұтар өнегесінің қандай

екендігін білгің келсе, сол халықтың өнеріне, музыкасына құлақ түр» - деген екен.

едім.

Өздерің білер Нартаймын,
Нар да болса қартайдым.
Арнасы бар да, өзі

жоқ,
Бұрынғы ащы айқайдың.
Тұзағы түсті мойныма,
Кәрілік деген сайтанның.
Алпыс жыл тарттым сырнайды,
Сырнайым енді көнерді.
Көнергенше сырнайым,
Күйіме жұртым кенелді.
Шырылдап туған сәбиге,
Жаялық еттім өлеңді.
Дірілдеп тұрған кәріге,
Таяныш еттім өлеңді.
Ыстықта болдым көлеңке,
Боранда болдым ығыңдай.
Еңбекте жүрдім қасыңда,
Жанымды күйттеп тығылмай.
Тобыңды бастар серке едім,
Тойыңды бастар ерке едім.

Нартай: “Көңіл шіркін көк
дөнен”

орындаушылық (әншілік, жыршылық) өнердің үздік шебері Нартай Бекежановтың (1890–1954)

шығармашылығы – ұлттық рухани құндылықтар қатарындағы қазынамыз. Нартайдың өзіне дейінгі қазақ поэзиясындағы ақындық дәстүрге тән белгілерді қолдануы мен шығармашылығындағы қоғамдық-әлеуметтік мазмұнды игерген жаңашылдығы, өзіндік стилі – дәстүрлі жалғастықтың көрінісі. Нартай Бекежанов – қазақтың халық поэзиясының тарихында өзіндік дара шығармашылық ерекшелігімен мәңгілік ақындық екінші өмірін жасап кеткен үлкен тұлға. Оның шығармашылығы – қазақтың халық поэзиясы тарихындағы суырыпсалма, төкпе (импровизаторлық) ақындық, әншілік, жыршылық, композиторлық қасиеттерді толық, тұтастай сіңірген қыры мол сан салалы мұра. Осыған байланысты қазақтың халық поэзиясындағы Ж.Жабаев, Н.Байғанин, К.Әзірбаев, А.Тәжібаева, Н.Баймұратов, Р.Мәзхожаев және жазба поэзиядағы А.Тоқмағамбетов, Ә.Тәжібаев, С.Мәуленов, М.Әлімбаев, т.б. аға буын ақындар Нартайдың ақындық өнері мен азаматтық тұлғасы туралы жақсы пікірлер жазды. Сонымен бірге Қазақстанның барлық атыраптарындағы ақын-жыраулар да Нартайды ұстаз тұтып, оның суырыпсалма, төкпе ақындықты, орындаушылық (әншілік, жыршылық), композиторлықты тұтас меңгерген дәстүрін жалғастырды. Мысалы, қазақ поэзиясының алыбы ұлы Жамбыл: О, Нартай, шешен таңдай, қасқа маңдай, Сөзің тәтті, дәмді екен шекер балдай. Жүректі сілкіндіріп бір ояттың, Сарғайып Күншығыстан атқан таңдай», – деп, Нартай жырларының эстетикалық қуатына баға берген.

сен жастың өлмес жүрегінде. Тулаған тұлпар дауыс күмбірлетіп, Нартай жоқ, әні

бізбен жүр өмірде

алысқан бір болысы ақынға: «Сенің өлеңіңнен басқа дымың жоқ,

сонда да саған жүрт үйіріле түседі, менде бәрі де бар, сонда да меннен жұрт жиырыла түседі, осының мәнісін айтшы»,-дегенде, Нартай бөгелместен былай депті: Жақсы көрсе жүрт мені, Сайрап салған әнім ғой. Әнімнің жайы қашаннан , Ағайынға мәлім ғой. Ән деген әлсіз жүрекке Қуат құяр дәрі ғой. Жек көргізген сені елге Жыланша жайған зәрің ғой.