Слайд 2
Аллергия
Дәрістің мақсаты:
Аллергия туралы түсінікпен таныстырып, оның пайда
болу себептері мен даму жолдарын талдап үйрету.
Слайд 3
Аллергия – (грек. аllos – басқаша, ergon –
іс, әрекет) бөтен текті заттарға, өз тіндерінің бүліністері-мен көрінетін,
организмнің өзгер-ген, бұрмаланған түрде жауап қай-таруы.
Слайд 4
Аллергия дамуына колайлы жағдайлар:
Әлеуметтік ықпалдар:
Екпелер, емдік қан сарысуларын
енгізу, қоршаған ортаның ластануы, химиялық заттарды және дәрілерді жиі
пайдалану.
Организм ерекшеліктері:
Тұқым қуалаушылыка бейімділік;
Аллергиялық медиаторлардың ыдыра-тылуы бұзылуы;
Биотосқауылдардың өткізгіштігі жоғары болуы;
Слайд 5
Этиологиясы
Аллергия туындататын заттарды аллергендер дейді.
Слайд 6
Толық антиген – бөтен текті ақпараты бар, организмге
енгенде иммундық серпілістер туындататын заттар.
Шала антиген – организмнің
тін нәруыздарымен байланысып, оны бөтен текті антигендерге айналдыратын қарапайым химиялық заттар. Оларды гаптендер дейді.
Слайд 7
Аллергендер:
Экзоаллер-гендер
Эндоаллер-гендер
Слайд 8
Экзоаллергендер:
Өсімдік тектес;
Жануарлар тектес;
Микроорганизмдер;
Тұрмыстық;
Тағамдық;
Химиялық;
Дәрілік;
Өндірістік
Слайд 13
Дәрілер
Стивенс-Джонсон синдромы
Лайелл синдромы
Слайд 14
ӨНДІРІСТІК
МИКРОБТЫҚ
САҢЫРАУҚҰЛАҚТАР
Слайд 15
ЭНДОАЛЛЕРГЕНДЕР
(АУТОАЛЛЕРГЕНДЕР)
ТАБИҒИ (БІРІНШІЛІК)
ЖҮРЕ ПАЙДА БОЛҒАН (САЛДАРЛЫҚ)
Слайд 16
ТАБИҒИ ЭНДОАЛЛЕРГЕНДЕР
МЫЙ ТІНІ
КӨЗ БҰРШАҒЫ
Слайд 17
Қалқаншабездің коллоиды
Атабез тіні
Слайд 18
Жүре пайда болған немесе салдарлық аллергендер
Құрамы өзгерген меншік
тін нәруыздары:
БЕЙИНФЕКЦИЯЛЫҚ
ИНФЕКЦИЯЛЫҚ
Слайд 19
Джелл, Кумбс бойынша аллергиялық серпілістердің жіктелуі
Аллергиялық серпілістердің:
реагиндік
немесе анафилаксиялық
I-түрі;
цитотоксиндік II-түрі;
иммундық кешендік III-түрі;
Жасушалардың қатысуымен өтетін
IV-түрі.
Слайд 20
Алдыңғының соқпағын артқы түзер,
Ғылым деген нәрсе емес күдер
үзер.
Мінін алып, міндіге мінсіз қосып,
Бұрынғыны жаңартып, жастар түзер.
Өңдіге тағы
өң беріп қырған қалай,
Түзетілмей шаң басып тұрған қалай.
Түзеймін деп қиратып күншілдікпен,
Дұрыс істі теріске бұрған қалай?
(Шәкәрім Құдайберді ұлы)
Слайд 21
АЛЛЕРГИЯЛЫҚ СЕРПІЛІСТЕРДІҢ ПАТОГЕНЕЗІ.
Аллергиялық серпілістер үш сатыда дамиды:
●
1 - иммундық серпілістер сатысы;
● 2 - патохимиялық
өзгерістер сатысы;
● 3 - патофизиологиялық бұзылыстар сатысы.
Слайд 22
Иммундық серпілістер сатысында
+
IL-12
IL-1
Тх0
Тх1
Тх2
цитото-ксиндік
Т-жендет
Сезімтал Т-жасуша
БДЖС
В-Лимфоцит
Плазмалық жасуша
Иммундық глобулиндер
(Ig A, M, G, E)
IL-4,5, 6, 9, 10
IL-2
Аллерген
АТЖ
Слайд 23
Иммундық глобулиннің құрылымы
Fab
Fc
Слайд 24
арнайыланған антиденелер мен сезімталдығы көтеріл-ген Т-лимфоциттері өнді-рілуінен сол
антигенге организмнің сезімталдығы көтерілуін сенсибилизация (лат. sensibillis — сезімтал)
дейді.
Слайд 25
Белсенді сенсибилизация
- антиген енгеннен кейін оған
жауап ретінде органи-змнің өзінің иммундық жүйесінің қатысуымен 10-14 тәулік
ішінде дамиды.
Слайд 26
Енжар сенсибилизация
белсенді сенсибилизацияланған жануарлардың қан сарысуын немесе сезімталдығы
көтерілген лимфоцит-терін сау жануарларға енгізгеннен кейін 18-24 сағаттан соң
дамиды.
аллергиялық серпіліс белсенді сенсибилизация кезінде организмнің сезімталдығын көтерген антигенге (аллергенге) ғана байқалады.
Слайд 28
Патохимиялық өзгерістер сатысы
- аллергенмен арнайы антидене немесе
сезімталдығы көтерілген Т-лимфоциттер байланысулары нәтижелерінде аллергияның дәнекерлері (медиаторлары) босап
шығуы
Слайд 29
Патофизиологиялық бұзылыстар сатысында
- нысана-жасушаларға аллергия дәнекерлерінің әсерлерінен:
1. қан
тамырларының кеңеюі (терінің қызаруы, артериалық қан қысы-мының төмендеуі т.с.с.)
байқалады;
2. қан тамырлары қабырғаларының өткізгіштігі көтерілуінен ісіну дамиды;
Слайд 30
3. тегіс ет жасушаларының қатты жиырылып қалуынан бронхоспазм,
ішектердің бұрап ауыруы, іш өту т.с.с. құбылыстар пайда болады;
4.эпителий
жасушаларының шырыш шығару қабілеті көтеріледі;
5. сезімтал жүйке аяқшалары қозды-рылудан ауырусыну, қызу, қышыну сезімдері болады;
Слайд 31
6. тіндерде лейкоциттердің сіңбеленуі-мен көрінетін қабыну дамиды;
7. аллергені
бар нысана-жасушалар-дың ыдырауы (цитолизі) байқалады.
Слайд 32
Аллергиялық серпілістердің реагиндік 1- түрінің патогенезі
1. Иммундық реакциялар
сатысы:
Аллерген
(өсімдік тозаңдары, нәруыздар, дәрілік заттар)
↓
Макрофагтар ИЛ-1
↓
Тх2 (ИЛ-4)
В –
лимфоциттерінің плазмалық жасушаларға айналуы
↓
IgE түзілуі
↓
Слайд 33
IgE Fc – бөлшегімен лаброциттер мен базофилдерге жабысуы
Қайталап
енген аллерген лаброциттердің сыртқы беттеріндегі IgE – нің Fab
бөлшегімен байланысады
Слайд 34
Аллергиялық серпілістің реагиндік түрінің даму нұсқасы
Слайд 35
Мес жасушаларының түйіршіктерін шығаруы
(D.Lawson бойынша)
1 – қалыпты мес жасуша,
2 –
мес жасушаның түйіршіксізденуі
1
2
7
Слайд 36
2. Патохимиялық өзгерістер сатысы:
Лаброциттердің түйіршіктері
сыртына шығарылудан гистамин, гепарин, эозинофилдер мен нейтрофилдердің хемотаксистік факторлары
босап шығуы.
Лаброциттердің мембаранасында фосфо-липаза А2 әсерленуінен фосфолипидтер ыдырап, арахидон қышқылынан лейкотриендер мен простагландиндер өндірілуі
Слайд 37
Аллергиялық реакциялардың 1-түрінде мес жасушалары медиаторларының маңызы
МЕДИАТОРЛАР
ӘСЕРЛЕРІ
лейкотриен
В4, эозинофил-дер мен нейтрофилдердің хе-мотаксистік факторлары, тро-мбоциттерді әсерлендіретін фактор
лейкоциттер
сіңбеленуі
гистамин, тромбоциттерді әсерлендіретін фактор, лейко-триендер C4, D4, E4, компле-мент и кининдер, проста-гландин D2
вазодилатация, тамыр қабырғаларының өткізгіштігі артуы
лейкотриендер C4, D4, E4, гистамин, простагландин-дер
Тегіс салалы еттердің жиырылуы, эпителий жасушаларында шырыш өндірілуі
Слайд 38
3. Патофизиологиялық бүліністер сатысы:
Қан тамырларының кеңеюі, олардың қабырғаларының
өткізгіштігі көте-рілуі, ісіну, бронхоспазм, эпителий жасушаларынан көп шырыш бөлінуі,
ринит, коньюктивит, есекжем дамуы.
Слайд 39
Аллергиялық серпілістердің цитотоксиндік 2-түрінің патогенезі
1. иммундық реакциялар сатысы:
Аллерген
(антигені өзгерген меншік жасушалар, тіректік мембрана бөлшектері)
Макрофагтар (ИЛ-1)
Тх2 (ИЛ-5,6,7,9,13)
Плазмалық жасушаларда JgG өндірілуі
Аутоаллергені бар жасушалардың беттерінде аллергенге JgG жабысуы
Слайд 40
2. патохимиялық өзгерістер сатысы
Комплемент бөлшектерінің әсерле-нуі, лизосомалық ферменттер
мен оттегінің бос радикалдары (О−, ОН●, Н2О2) босап шығуы
3.патофизиологиялық бүліністер сатысы
аутоаллергені бар жасушалардың ыдыратылып кетуі
(аутоиммундық аурулар (гемолиздік анемия, тромбоцитопения, тиреоидит т.б.)
Слайд 41
Аллергиялық реакцияның цитотоксиндік
2-түрінің сурет нұсқасы
I – цитотоксиндік
ыдырау; II – комплемент-тәуелді лизис
1 – жасуша мембранасы аллергендері;
2 –IgG; 3 – комплемент; 4 – Т-киллер; 5 – нысана-жасуша; 6- цито-токсиндік әсер.
I
5
2
4
6
II
1
5
2
3
лизис
11
Слайд 42
Білмегеніңді үйреніп,
Білгенді қылса есті сол.
Білмегенін - білмеген,
Білгенді қылмау
- сол жаман.
Сусағанның сусыны бол,
Су сықылды сұп-суық.
Бірақ ондай болма
салқын,
Ел көңілін қалдырып.
(Шәкәрім Құдайберді ұлы)
Слайд 43
Аллергиялық серпілістердің имму-ндық кешендік 3-түрінің патогенезі
1. иммундық реакциялар
сатысы
Аллерген
(еритін нәруыздар, дәрілер, емдік сарысу-лар)
Макрофагтар, Тх2
Плазмалық
жасушаларда JgG, JgM өндірілуі
Қанда және басқа сұйықтарда аллерген+антидене кешені құрылуы, олар майда тамыр қабырғаларына бекуі
Слайд 44
2. патохимиялық өзгерістер сатысы
Комплемент бөлшектерінің әсерле-нуі;
Лизосомалық ферменттер мен
оттегі-нің бос радикалдары босап шығуы;
Лаброциттерден гистамин, хемотак-систік факторлар, простагландиндер
мен лейкотриендер босап шығуы;
Қан ұю, ұюға қарсы және фибрино-лиздік жүйелердің әсерленуі.
Слайд 45
Иммундық кешендік түрінің даму нұсқасы
Слайд 46
Иммундық кешендік түріндегі аллергиялық реакцияның патогенезі
ЛФ
Аг
Ад
+
АГ+АД кешені
базофил
Эндотелий
гистамин
Тромбоцитті
әсерлендір.
фактор
Н
Тамыр қабырғасы
14
фагоцитоз
Слайд 47
3. Патофизиологиялық бүліністер сатысы
Қан тамырларының ауыр бүліністері және
қарқынды некроздық қабыну дамуы
(сарысулық ауру, аллергиялық васкулит, жүйелі
қызыл жегі, жайылмалы гломерулонефрит, Артюс феномені)
Слайд 48
* Анафилаксиялық сілейме дамуы
Лаброциттер мен базофилдердің түйіршіктерінен
биологиялық белсенді
заттар босап шығуы
Артериола
лар кеңуі
Тамыр қабыр-ғасы өткізгіш
тігі артуы
Шырыш
құрылуы
Бронхиола
жиырылуы
Артериалық қысым
төмендеуі
Өкпе желдетілуі
бұзылуы
Микроциркуляция бұзылуы
ГИПОКСИЯ
Тыныстық және тамыр қимылдатқыш
орталықтардың қызметі бұзылуы
Өлім
21
«антиген – антидене» кешені құрылуы
Слайд 49
Анафилаксиялық сілейме кезіндегі өкпе өзгеруі
Слайд 50
Сарысулық ауру кезіндегі тіндердің бүліну тетіктері
«АНТИГЕН – АНТИДЕНЕ»
КЕШЕНІ
Комплемент әсерленуі
Тромбоциттердің агрега
циясы
Хагеман факторы
әсерленуі
хемотаксистік
факторлар
С3а и С5а компле-
мент түзілуі
Микротромбы
құрылуы
Нейтрофилдердің
агрегациясы
ишемия
Иммундық кешендер
фагоциттелінуі
Гистамин, серотонин
босап шығуы
Лизосомалық фер-
менттер босауы
Майда тамырлар
кеңуі және ісіну
НЕКРОЗ
22
Кининдер
әсерленуі
Слайд 51
Жасушалардың қатысуымен өтетін аллергиялық серпілістердің IV-түрі
1.иммундық серпілістер сатысы:
Аллерген
(иммуногендік қасиеті әлсіз молекулалық массасы төмен тін нәруыздары,
микробтар, химиялық заттар)
Макрофагтар (ИЛ-12)
Тх1 (ИЛ-2)
Сезімтал Т-лимфоциттері және Т-жендет жасушалар өндірілуі
Слайд 52
2. Патохимиялық сатысында:
Сезімталдығы көтерілген Т- жендет жасушалары әртүрлі
цитокиндер өндіреді. Олар:
√ лимфоциттерге әсер ететін;
√ макрофагтарға әсер
ететін;
√ нысана-жасушаларға әсер ететін - болып ажыратылады.
Слайд 54
3. Патофизиологиялық бүліністер сатысында
Тін жасушаларының бүліністері:
√ гамма-интерферон, өспені
жоятын фактор т.б. цитокиндердің;
√ макрофагтардың лизосомалық фер-менттерінің, оттегінің еркін
радикал-дарының және нитроксидтің;
√ Т-жендет жасушаларының әсерлері-нен - болады.
Слайд 56
Гипосенсибилизация
- аллергенге организмнің жоғары сезімталдығын төмендету шаралары.
Специфи
калық
Бейспецифи
калық
Сезімталдықты көтерген арнайы аллергеннің өте аз өлшемдерін тері
ішіне енгізу
Слайд 57
Спецификалық гипосенсибилизация
кезінде аллергиялық IgE-нің орнына IgG өндіріледі. Олар
аллергенмен тез бай-ланысып фагоцитозға ұшырайды. Аллергиялық медиаторлар тез бейтарап-талып
үлгереді.
Слайд 58
Бейспецификалық гипосенсибилизация
Физиотерапиялық, шипажайлық ем-деулер, магнитпен, инемен емдеу арқылы
организмнің реактивтілігін көтеру;
Иммундық тежегіш дәрілер;
Глюкокортикоидтық гормондар;
Цитостатиктер, иондағыш сәулелер,
Плазмоферез жасап
қанды аутоанти-денелерден тазарту.
Слайд 59
Сонымен, аллергияның түрлеріне қарай көптеген түрлі организмнің бүліністері
мен дерттері дамиды.