Жоспары:
Кіріспе
Негізгі бөлім:
Гастроэзофагальді рефлюкс ауруы
Этиологиясы, клиникалық көріністері,жіктелуі, асқынулары
Диагнозы,емдеу принциптері
Созылмалы гастрит және хеликобактерпилори
Қорытынды
Пайдаланған әдебиеттер
Слайд 3
Гастроэзофагальды рефлюкстік ауру
(ГЭРА; син.: рефлюкс – эзофагит) –
асқазан және/немесе он екі елі ішек құрамының қайта құйылуының
(рефлюкс) нәтижесінде пайда болатын өңештің кілегей қабығының қайталамалы, созылмалы қабынуы.
Гастроэзофагальды рефлюкс сау адамдарда болады, олардың тәулік ішіндегі саны 50 жетеді (күндіз жиірек болады, әдетте тамақ қабылдағаннан кейін, түнде сирегірек болады), олардың жалпы ұзақтығы тәулік ішінде 1 сағаттан аспайды. ГЭРА рефлюкс жиілегенде және асқазан құрамының өңештің төменгі үштен бірі кілегей қабығымен жанасу уақыты ұзарғанда пайда болады.
ГЭРА тұрғындардың 3-4% кездеседі.
Слайд 5
Гастроэзофагальді рефлюкс ауруы (ГЭРА)
Өңештің кең спектрлі бұзылысы мен
оның өңештен тыс көріністері, асқазан құрамының өңешке патологиялық лақтырылысы
(рефлюкс).
ГЭРА – гастроэнтерологиялық дерттерің ең жиісі, популяциядағы жиілігі 2-4 %. Уақытылы, спонтанды асқазан немесе 12 елі ішек құрамының өңешке кейін түсуі өңештің дисталді бөлігінің бұзылысына әкеледі.
Этиологиясы
ГЭРА- көпфакторлы ауру. Ауруға бейімдейтін факторларға: стресс
жағдайлар, нерв-психикалық ауыртпашылықтар, семіру, тамақ ішкен кездегі ыңғайсыз қалып, темекі шегу, алкоголь ішу, хиатус жарығы, кейбір дәрілерді тиімсіз қабчлдау( Са антагонистері, антихолинергиялық дәрілер, бета-блокаторлар т.б)
ГЭРА-ның негізгі себебі – асқорыту жолының жоғарғы бөлігінің моторлық қабілетінің бұзылысы, осыдан төменгі өңеш қысқышы маңында қысым төмендеп, асқазанда жоғарылайды.
Этиологиясы
ТӨҚ қабілетінің бұзылысы;
Өңеш клиренсінің төмендеуі;
Рефлюканттың жарақаттау қабілеті;
Өңеш шырышының
қорғау қабілетінің төмендеуі;
Асқазанның босауының кешеуілдеуі;
Іш қуысы қысымының жоғарылауы т.б.
Слайд 10
Клиникалық көріністері (өңештік)
Лоқсулар
Кекіру
Қыжыл
Одинофагия
Кеуде артының ауруы.
Слайд 11
Өңештен тыс көріністері
Апноэ
Ларингоспазм
Бронхоспазм
Пневмония
Фарингит
Отит
Ларингит
Слайд 12
ГЭРА клиникасы және диагностикасы
Клиникасы.
ГЭРА ең жиі симптомдары –
қыжыл, ауыру, регургитация, сілекей ағу, дисфагия, ықылық ату және
құсу, өңештен тыс симптомдар.
Клиникасы
Ауру сезімі. Төстің төменгі бөлігінде тамақ ішкен соң бірден
«қыру, күйік» сезімінің болуы. Ауру сезімі өте күшті болса, бала тамақ ішуден бас тартады.
Қыжыл (ретростернальдық және мойындық қыжыл). Әдетте ашқарынға, тамақ ішкен соң, ауыр физикалық жүктемеден соң байқалады. Сәбилер бұл сезімді жеткізе алмайды.
Басқа диспепсиялық бұзылыстар- жүрек айнуы, дыбысты кекірік, құсу, ықылық ату, дисфагия.
ГЭРА-мен ауыратын балалардың 40-80%-да бронх демікпесінің симптомдары білінеді.
Слайд 14
Қыжыл
Тіс эмальінің зақымдануы
Жұтыну кезіндегі ауырсыну сезімі
Көп жағдайда клиникалық
көрінісіне қарап гастроэзофагальді рефлюкс синдромын анықтау қиын болып табылады.
Өңештегі
pH-4 төмен болса, клиникслық белгілер айқын көрінбейді.
Слайд 17
Классификациясы
А
дәрежесі- қатпар маңындағы эрозиялы жарақат аумағы
қатпар маңындағы ошақ көлемі> 5мм.
С дәрежесі- екі қатпар арасындағы біріккен эрозиялар, бірақ тесік кардия шеңберінің 75%-нан кем емес.
Д дәрежесі- кардия шеңберінің төңірегіндегі эрозиялар>75%.
Слайд 18
3-ші және 4-ші дәрежелі ГЭРА кезіндегі өңеш қабырғасындағы
өзгерістер
Слайд 19
Симптомдар күрделі болмаса, диагностика үшін дәрігердің қарауы ғана
қажет.
Диагнозды растау үшін қосымша тексеру түрлері қажет болуы мүмкін:
ФИБРОГАСТРОДУОДЕНОСКОПИЯ
(ФГДС) – өңештегі зақымдануды анықтау үшін қолданылады. Бұл кезде ұшында камера бар икемді түтік өңеш арқылы асқазанға және аш ішеккке өтеді.
Асқазан-ішек жолдарының РЕНТГЕНІ БАРИЙЛІК ҚОСПАНЫ ішкеннен кейін, бұл суретте сфинктердің әлсіздігін және өңештің тарылуын анықтауға мүмкіндік береді.
Өңештің рН (ортаның қышқылдық көрсеткішін) деңгейіне мониторинг (қадағалау) диагнозды растау және емдеудің тиімділігін бағалау үшін жүргізіледі. Бұл кезде мұрын арқылы ұшында датчик бар зонд өңешке енгізіледі, ph деңгейін өлшейді. Сау адамның ph деңгейі сілтілік ортаға жатады, ал ГЭРА кезінде –асқазанның ішіндегісі түскеннен кейін орта қышқыл болады.
ЭЗОФАГОМАНОМЕТРИЯ (өңештегі қысымды өлшеу) сфинктердің жиырылу қабілетін бағалауға мүмкіндік береді. Өңештің саңылауына ұшында датчигі бар катетер енгізіледі, ол өңештегі қысымды өлшейді. ГЭРА кезінде өңештегі қысымның деңгейі қалыпты жағдайдан төмен болады.
Диагнозы
Анамнезінде асқорыту жолының жоғарғы бөлігінің дерті: созылмалы
гастрит, гастродуоденит, асқазан мен 12-елі ішектің ойық жара ауруы;
рН-метрия тексерісінде өңеш құрамының қышқылдануы 4,0 немесе одан төмен;
Бернштейн тесті оң(+);
Өңеш құрамының рН-на тәулік бойы мониторинг жүргізгенде: тәулік бойында рефлюкс эпизодтарының жалпы саны 50-ден аса немесе өңеш ортасының рН шамасының 4,0-тен кем болмауы 1сағ аса;
Эзофагоскопияда- өңеш шырышының қабыну белгілері, кардиалды қысқыш жетіспеушілігі, асқазан құрамының өңешке лақтырылысы.
Асқынулары
Өңеш шырышының ауыр бұзылысында:
Пептикалық жара- өңештің іш бөлігінде
орналасып, кеуде артындағы ауру сезімімен, одинофагиямен байқалады, кейде қан аралас құсу немесе жасырын қан кетулер болып, ТТА дамуы мүмкін.
Өңеш стриктурасы (стеноз) ауруға тұрақты симптомдар береді: дисфагия, регургитация, кахексия.
Баррет өңеші ГЭРА-мен науқас балалардың 7-13%-да кездеседі.
Слайд 23
Өңеш құрамының рН-на тәулік бойғы мониторинг
Слайд 24
Ажырату диагнозы
Ажырату
диагнозын өкпе ахалазиясымен жүргізеді. Оның:
Клиникасы бірдей
Ағымы үдемелі
Рентгенде қысылу ошағы
диафрагмадан төмен орналасады
Асқазанда ауа болмайды
Тұрақты қысылу ошағы және супрастеноздық өңеш стенозы анықталады.
Емі
Емдік тамақтану және күн тәртібін
ұйымдастыру.
ГЭРА-мен науқас жиі (күніне5-6 рет), аз мөлшерде тамақтануы тиіс.
Клапанның тонусын төмендететін тағамдар: мал майы, кофе, шоколад, цитрустар, томат және оның шырыны берілмеуі керек.
Рефлюксте аз-аздан тамақтанып, соңынан серуендеуі жөн. Тамақтан соң иіліп, бүгілмей, 2-2,5сағ дейін, әсіресе кешкісін жатпау керек. Кешкі тамақты ұйықтардан 3 сағат бұрын ішкен дұрыс, ұйқы алдында жарты стакан айран пайдалы.
Емшектегі балаға даяр қоспалар беріледі: «Фрисовом», «нутрилон», «Сэмпер», әсері 10-14 күннен соң байқалады.
Дәрілік емі
ГЭРА-емінде дәрілердің 3 тобы қолданылады:
Асқазан секрециясын төмендететін
дәрілер (антацидтер, альгинаттар, гистаминнің Н2-рецепторларын тежегіштер).
Асқазан жолдарының моторлы-эвакуаторлық қабілетін қалпына келтіретін дәрілер немесе прокинетиктер.
Өңеш шырышының протекторлары.
Дәрілік ем
Антацидтер кешенді дәрілер түрінде шығарылады,негізін алюминий, магний
гидрототығы құрайды (алмагель, фосфалюгель, маалокс т.б). Дәрі тамақтан соң 1,5-2 сағ соң беріледі.
ГЭРА-ның ІІ-ІІІ дәрежесінде гистаминнің Н2 рецепторларының блокаторлары (ранитидин, фамотидин) қолданылады. Әдетте кешкі астан соң 1 рет беріледі.
Прокинетиктер (мотилиум, метоклопрамид)- 0,25 мг/кг есебінен күніне 3-4 рет, ересек балаларға 2-4 ретке тәуліктік мөлшері 15-40 мг.
Протекторлардан ең тиімдісі- сукральфат. Таблетканы ұсақтап, жылы сумен араластырып, күніне 3 рет ас алдында, ең соңғы мөлшерін түнде береді. Курсы 4-6 апта.
Слайд 28
Хирургиялық ем көрсеткіштері
Консервативті емнің әсері болмаса
немесе ГЭРА асқынуы болса, хирургиялық ем жүргізіледі:
ГЭРА-ның айқын белгілері
және өңештің ауыр эрозивті- жаралы бұзылысының 12 ай бойы дәрілік емге бой бермеуі.
ГЭРА асқынулары: Баррет өңеші, қан кетулер, стриктуралар.
ГЭРА-ның диафрагманың өңештік тесігінің жарығымен қабаттасуы.
Слайд 29
Созылмалы гастрит – асқазан кілегей қабығының жасушалық инфильтрациясымен,
регенерациясының бұзылысымен үнемі мендеуінен бездік эпителийдің атрофиясына, кілегей қабықтың
ішектік метаплазиясына алып келетін асқазанның секрециялық моторикалық инкрециялық функцияларының жетіспеушілігінен туғызатын, асқазан кілегей қабығының созылмалы қабыну ауруы.
Слайд 30
Экзогендік себептер: алиментарлық, психоэмоционалдық, экологиялық, дәрі-дәрмектер, тағамдық аллергия,
лямблиоз. Дегенмен бұлар себептен гөpi арандатушы факторларға жақын. Сенімділері:
1)
дәрі-дәрмектер, әcipece ГКС, СҚҚД ұзақ қабылдағанда;
2) тағамдық аллергия (сирек кездесетін эозинофилдік гастрит);
3) паразитарлық инвазиялар, әcipece лямблиоз (созылмалы дуоденит ceбeбi). Эндогендік СГ басқа аурулар бойында дамиды: қант диабетінің I-типі, аутоиммунды тиреоидит, СБЖ т.б. яғни аутоиммундық үдеріс салдары, ceбeбi бұл жағдайларға асқазан клеткаларына қарсы аутоденелер анықталуы тән және аутосомды-доминантты жолмен беріледі деп топшыланады.
Слайд 31
Тағамдық алленгендер, гигиеналық тәртіп бұзылғаннан болады.
Слайд 33
Этиологиялық факторға байланысты.
Hp-mipкec гастродуоденитте жұғу отбасында немесе фекальді-оралды
жолмен, кейде таза емес эндоскоп, зонд арқылы. Hp троптығына
байланысты басында антральды бөлігін жайлап, кейін асқазанның денесіне, сосын 12 елі ішекке жайғасуы мүмкін.
Слайд 34
Белсенді көбейіп, эпителийге тұрақтап, вируленттік факторлар түзеді муциназа,
фосфолипаза А, уреаза, токсиндер - Vac A, Cag А,
В, С. Мұнда ең мәндісі - уреаза, ол мочевинаны гидролиздеп, С02 және аммиак эпителийді жарақаттап, микроб өcyiнe ыңғайлы орта түзеді; рН жоғарылайды, мембраналық ферменттер белсенділігі бұзылып, J -клеткалар гастринді көп түзіп, секреция күшейеді.
Слайд 35
Патоморфологиясы
1 Қабыну – (лимфоцит, плазмоциттермен инфильтрация –
жергілікті иммундық жүйенің реакциясы») өршу кезінде бұған нейтрофилдер мен
эзонофилдер қосылады
2 Атрофия – әсіресе А гастритте,бірақ ұзақ ағымда Hp-тіркес гастритте де антральды бөлігінде атрофия байқалады
3 Эпителий регенерациясының бұзылуы- дегенерациясы гастриттің типіне қарамай,процестің тереңге өтуі,тіпті ісік шығу алдындығы жағдайлар
Слайд 36
Клиникалық көріністері
Бұл диагноз эндоскопиялық зерттеу арқылы дәлелденеді. Сырқат
белгi бермей ұзақ уақыт жүруi мумкін. Диспепсиялық синдром мен
эпигастрий аймағының ауыру сезiмi морфологиялық өзгерicтерге сәйкес келуi сирек кездеседi. Кей жағдайларда ауру клиникалық белгілерінсіз-ақ пайда болады. Ол эндоскопия кезінде анықталады. Қышқыл түзгiш функциясы қалыпты немесе көтеріңкі созылмалы гастрит симптомдар, оның ішінде аш қарынға бiлiнетiн, түнде кешiрек байқалатын ауыру сезімі, қышқылмен кекіру, іштің қату белгiлерi анықталады.
Қышқыл түзгiш функциясы төмен, яғни секреторлық функциясы жеткiлiксiз созылмалы гастрит көбiне жасы ұлғайған адамдарда болады, эпигастрий тұсында сыздаған ауыру сезiмi, тәбеттің темендеуi, ауамен кекipy, iштiң желденуi, iштiң өту белгiлерi байқалады. Ұзақ уақытқа созылған ахилия бiрте-бiрте дене салмағының темендеуiне әкеледі, гиповитаминоз симптомдары (тырнақтың сынуы, еріннің жарылуы, т.б.) пайда болып В12 тапшылық анемия дамиды.
Слайд 37
Созылмалы гастриті бар адамдарды объективтi қарау кезiнде көп
өзгерic болмайды, кейбiр жағдайларда пальпация кезiнде асқазан ауруы бар
екендiгi анықталады.
Созылмалы гастриттің диагностикасында асқазанның қышқыл және пепсин түзгiш кызметі зерттеледі. Оны асқазанды фракциялық немесе асқазанiшiлiк рН-метрия әдістерімен зерттей отырып анықтайды. Рентгенологиялық зерттеу асқазанның моторикасының бұзылуын анықтауға кемектеседi. Ол асқазанның кiлегей қабаты бетiнiң пiшiнiн сипаттайды. Дегенмен созылмалы гастриттің диагностикасында негізгі зерттеу әдісі эндоскопия болып табылады. Созылмалы гастрит панкреатит, колит, энтерит, холецистит ауруларымен жиi серiктес, сондықтан осы жағдайды ескере отырып, науқасты жан-жақты тексерген жөн.
Созылмалы гастрит ұзақ уақыт бойы жай дамуымен, көптеген жылдар ішінде үдеу және ремиссия кезендерінің алмасуымен, пайда болған өзгерiстердiң бiртiндеп ұлғаюымен сипатталады. Фундальды бөлiмiнiң атрофиясы аутоиммундық өзгерiстерге, эпителиiнiң дистрофиясына жетелейдi, онын өзi обырдың дамуына әкелетін бiрден-бiр себеп болып табылады. Аурудың жеңiл түрлерiнде ем қолданылмайды. Созылмалы гастриттің үдеу кезеңінде емдемдік тағамдану, симптоматикалық терапия, санаторлы-курорттық ем түрлерi тағайындалады
