Слайд 2
ПЛАН ЛЕКЦЫІ
1. Засяленне тэрыторыі Беларусі. Заняткі старажытных насельнікаў,
іх грамадскія адносіны.
2. Бронзавы век на Беларусі. Рассяленне індаеўрапейцаў.
Балты на тэрыторыі Беларусі.
3. Жалезны век на тэрыторыі Беларусі. Славянскі этап засялення Беларусі.
4. Духоўная культура і мастацтва першабытных людзей.
Слайд 3
Асноўныя рысы і асаблівасці першабытнага ладу
Першабытная эпоха ахоплівае
найбольш значны прамежак часу.
Першабытнае грамадства з’яўляецца агульным этапам
у гісторыі чалавецтва
У гэты час фарміруюцца сучасны чалавек, яго сацыяльныя адносіны, зараджаецца і развіваецца яго культура.
У першабытную эпоху пануе грамадская ўласнасць на сродкі вытворчасці, адсутнічае сацыяльнае расслаенне.
Менавіта ў першабытны час пачалося першапачатковае засяленне людзьмі тэрыторыі Беларусі.
Слайд 4
Сучасныя погляды на паходжанне чалавека
Тэалагічная канцэпцыя
Уфалагічная
канцэпцыя
Эвалюцыйная тэорыя Ч. Дарвіна
Працоўная мадэль паходжання чалавека
К. Маркса, Ф. Энгельса
канцэпцыя з’яўлення чалавека ў выніку мутацыйных працэсаў
Слайд 5
Міграцыя старажытных людзей
Слайд 6
Археалагічная перыядызацыя першабытнага грамадства на тэрыторыі Беларусі
Каменны век
(100 т. г.-3 т.г.да н.э.)
Палеаліт (100 т. г.
да н.э. – 10 т. г.
Мезаліт (9 т. г. да н.э.- 5 т. г. да н.э.
Неаліт (4 т.г. да н.э. – 3 т. г. да н.э.
Бронзавы век(3 т.г.-8 ст. да н.э.
Жалезны век(8 ст.да н.э.-7 ст.н.э.)
Слайд 7
Ледавікі на тэрыторыі Беларусі
Бярэзінскі – 500 – 350
тыс. г. да н.э.
Дняпроўскі – 300 – 110 тыс.
г. да н.э.
Валдайскі – 90 – 14 тыс. г. да н.э.
Апошні леднік часткова закраную паўночна-усходнюю частку Беларусі і
Пасля прыкметнага пацяплення 15 тыс. гадоў назад пачаў адступаць на
Поўнач. Ледніковы перыяд у Беларусі закончыўся у 10 тыс. г. да н.э.
Слайд 8
Засяленне тэрыторыі Беларусі першабытнымі людзьмі
Чалавек з’явіўся на тэрыторыі
Беларусі з’явіўся, як мяркуюць навукоўцы, прыкладна 100 тыс. гг.
таму назад, у сярэднім палеаліце (эпоха мусцье). Пра гэта сведчаць найбольш старажытныя прылады працы, якія былі знойдзены каля вв. Свяцілавічы і Падлужжа на Гомельшчыне, Абідавічы на Магілёўшчыне і якія датуюцца гэтым часам.
Абідавічы
Свяцілавічы
Падлужжа
Ледавік
Слайд 9
Неандэртальцы
Неандэртальцы жылі першабытным
статкам, займаліся паляваннем і
збіральніцтвам, карысталіся
груба
апрацаванымі прыладамі з крэмню:
рубіламі, скрэбламі, маглі штучна здабываць
І
падтрымліваць агонь , карыстацца вопраткай
са шкур пушных звяроў.
Слайд 10
Засяленне тэрыторыі Беларусі першабытнымі людзьмі
Найбольш раннія датаваныя стаянкі
людзей на тэрыторыі Беларусі былі знойдзены археолагамі каля в.
Юравічы Калінкавіцкага р-на (26 тыс. гг. да н.э.) і в. Бердыж Чачэрскага р-на (24 тыс. гг. да н.э.).На змену неандэртальцу ў гэты час ужо прыйшоў чалавек сучаснага тыпу – краманьёнец.
Бердыж
Юравічы
Слайд 11
Стаянкі Юравічы і Бердыж
Юравічы
Бердыж
Жытлы прадстаўлялі сабой
паўземлянкі, основа і каркас
ладзіліся з буйных касцей
маманта, жэрдак, скур звяроў
Слайд 12
Заняткі і быт краманьёнцаў
Прылады працы з стаянак Юравічы
І
Бердыж
Прылады працы краманьёнцаў
Краманьёнцы жылі раннеродавай мацярынскай
абшчынай пераважна на
берагах рэк, карысталіся
каменнымі груба апрацаванымі прыладамі працы
Слайд 13
П а л е а л і т
Асноўныя
прылады працы: рубілы, скрабкі, сякеры, гарпуны з крмня або
косці
Асноўныя заняткі: паляванне, рыбалоўства, збіральніцтва
Раннеродавая абшчына, матрыярхат
Фарміраванне чалавека сучаснага тыпу-краманьёнца
Слайд 14
У эпоху мезаліту закончылася ледавіковая эпоха. Гэта прывяло
да змен у клімаце: адбылося пацяпленне. Замест ледавіка і
стэпаў з’явіліся дрымучыя лясы, зялёныя лугі, вялікая колькасць рэк і азёр. На Беларусі распаўсюдзілася шмат зуброў, тураў, дзікіх коней.
Прыкладна 7-8 тыс. гг. таму назад на тэрыторыі Беларусі ўтварылася першае сталае (аўтахтоннае) насельніцтва. Агульная колькасць яго склала прыкладна 4-6 тыс. чалавек. Працягваў існаваць прысвойваючы тып гаспадаркі. Асноўнымі заняткамі былі паляванне, рыбалоўства, збіральніцтва.
У плямён паўсюдна распаўсюдзіліся лук і стрэлы з крамянёвымі наканечнікамі. Памочнікам чалавека стаў сабака – першая прыручаная жывёла.
Выраб прылад з крэмню
МЕЗАЛІТ – прыкладна 120 стаянак
Слайд 15
Прылады працы ў эпоху мезаліта
Прылады працы ў асноўным
з крэмню і косці,
але больш дасканала апрацаваныя з дапамогай
рэтушы, з’явіліся вырабы з дапамогай мікралітаў
(складаных прылад працы з дапамогай невялікіх вострых асколкаў камня.
Вынайдзены лук і стрэлы, людзі пачалі карыстацца чоўнамі і рыбалоўнымі сеткамі.
Людзі жылі ў ранняродавых мацярынскіх абшчынах
Пачалі выдзяляцца археалагічныя культуры розных рэгіёнаў, якія адрозніваліся галоўным чынам па наканечнікам стрэл і макралітычнай ці мікралітычнай вытворчасці
Слайд 16
Археалагічныя культуры ў эпоху мезаліта
(адрозніваліся галоўным чынам па
наканечнікам стрэл і макралітычнай ці мікралітычнай вытворчасці )
Кундская (пласцінчатыя
наканечнікі)
Днепра-Діснянская (Сожская) –(доўгія пласцінчаыя наканечнікі)
Грэнская (ліставідныя наканечнікі)
Каморніцкая, Свідэрская (хвалістыя і плоскія з другога боку наканечнікі)
Слайд 17
М Е З А Л І Т
Заняткі
– рыбалоўства, паляванне, збіральніцтва
Сацыяльныя адносіны – аб’яднанне родаў ў
плямёны, матрыярхат
Прылады працы – удасканаленыя крамянёвыя, з’яўленне лука і стрэл
Слайд 18
Н Е А Л І Т
Нарвенская група
плямён
Нёманская група плямён
Днепра-данецкая група плямён
Верхнедняпроўская група плямён
Асавец
Камень
Яшчэ большае пацяпленне
адбылося ў эпоху неаліту. Адбыўся значны рост ліставых лясоў. Адбывалася станаўленне сучаснага жывёльнага свету.
Агульная колькасць насельніцтва склала прыкладна 27-36 тыс. чалавек. Неаліт – гэта час “неалітычнай рэвалюцыі”, пачатку ўтварэння значных этнічных супольнасцей.
Этнічную і культурную супольнасць склалі плямёны чатырох археалагічных культур: нёманскай, днепра-данецкай, верхнедняпроўская і нарвенскай.
Вядома каля 600 стаянак гэтага часу. Найбольш даследаваныя: в. Камень (Пінскі р-н), в. Асавец (Бешанковіцкі р-н), п. Краснасельскі (Ваўкавыскі р-н).
Краснасельскі
Слайд 19
“Неалітычная рэвалюцыя”
Пераход да вытворчай гаспадаркі, з’яўленне земляробства
і жывёлагадоўлі
Вытворчасць керамікі, глінянага посуду
Шліфаванне каменных вырабаў
Слайд 20
Археалагічныя культуры неалита
(адрозніваліся па асаблівасцях керамікі)
Нарвенская
Нёманская
Верхнедняпроўская
Днепра-Данецкая
Слайд 21
Краснасельскія шахты па здабычы крэменю
Краснасельскія шахты і
Прылады
працы шахцёраў
Слайд 23
БРОНЗАВЫ ВЕК
Матычнае земляробства і жывёлагадоўля шырокае распаўсюджанне атрымалі
ў часы бронзавага веку. У гэты перыяд разам з
каменнымі прыладамі працы пачалі выкарыстоўваць медныя і бронзавыя прылады.
Асаблівасці бронзавага веку ў Беларусі
пачаўся пазней, чым у краінах, дзе былі
радовішчы медзі і волава
медзь і волава траплялі да нашых продкаў з поўдня (з Прыкарпацця, Каўказа)
адсутнасць сыравіны стрымлівала
распаўсюджванне бронзавых
вырабаў на Беларусі
Слайд 24
Індаеўрапейцы
(версіі паходжання)
Прарадзіма індаеўрапейцаў – паўночная Германія
Канцэпцыя балканскага паходжання
індаеўрапейцаў
Тэорыя В. Іванова і Т. Гамкрэлідзе: прарадзіма індаеўрапейцаў у
Паўночнай Месапатаміі і на паўднёвым Каўказе
Слайд 25
Індаеўрапейцы, іх рассяленне
Пачатак рассялення – 4-3 тысячагоддзе да
нашай эры
Напрамкі рассялення
У бок Афганістана і Індыі
У
Паўночнае Прычарнамор’е
На Балканскі паўвостраў
У еўрапейскім напрамку
Слайд 26
“Вялікае перасяленне народаў
(рубеж 3-2 тысячагоддзяў да н.э.)”
Слайд 27
Археалагічныя культуры бронзавага веку
Слайд 28
Культура шнуравой керамікі
Сярэднедняпроўская культура
Слайд 29
Асноўныя рысы бронзавага века
З’яўленне бацькоўскага роду, развіццё патрыярхальных
сем’яў, сямейнай уласнасці
Ужыванне разам з каменнымі прыладамі вырабаў з
бронзы і медзі
Распаўсюджванне жывёлагадоўлі
Галоўны занятак-земляробства (лядна-агнявое, матычнае)
Слайд 30
ЖАЛЕЗНЫ ВЕК
Жалезны век на тэрыторыі Беларусі пачаўся прыкладна
ў VШ ст. да н. э. Люди навучыліся здабывать
жалезную руду. Яе называли балотнай, таму што знаходили яе па бураму колеру на балоце або ў глебе пад дзёрнам. З руды выплаўлялі ў домницах – печах, пабудаваных з гліны, порыстую масу – крычное жалеза. Паступова развівалася земляробства, яно стала пахатным.
Выкарыстоўвалася рала з жалезным нарогам-наканечнікам.
Родавая абшчына паступова ператвараецца
ў суседска-родавую на чале з выбарным
саветам старэйшын.
Удасканаленне прылад працы прывяло
да з’яўлення лішкаў прадуктаў, развіццю
прыватнай ўласнасці, узнікненню
маёмаснага неравенства. Для абароны
маёмасці сталі будаваць умацаваныя
пасяленні – гарадзішчы (у Беларусі каля 1000) Домніца
Слайд 32
Археалагічныя культуры ў Беларусі ў 1 тысячагоддзі да
н.э – пачатку н.э.
Слайд 33
“Другое вялікае перасяленне народаў” (пачатак і сярэдзіна1 тыс.
н.э.)
П Р Ы Ч Ы Н Ы
націск з
боку качавых ваяўнічых плямён – готаў, гунаў
Развіццё вытворчасці і рост народанасялення
Утварэнні першых раннесярэднявяковых еўрапейскіх дзяржаў з іх агрэсіўнай палітыкай
Распад Рымскай імперыі, якая была пэўным гарантам геапалітычнай стабільнасці ў Еўропе
Слайд 34
Магчымая прарадзіма славян
Цэнтральная Еўропа, прасторы паміж Эльбай,
Одэрам і Віслай
Балканскі паўвостраў
Поўдзень Беларусі і тэрыторыя
Украіны
Слайд 35
З сярэдзіны П тысячагоддзя
да н.э. Славяне выдзяляюцца
З
індаеўрапейскай супольнасці.
К пачатку 1 тысячагоддзя да н.э.
славяне сталі вядомымі
па ліку
І ўплыву на суседнія народы. Аб
Іх паведамлялі рымскія,
Арабскія, візантыйскія аўтары,
Напрыклад, рымскі пісьменнік
Пліній, гісторык Тацыт, географ
Птолемей Клаўдзій.
Антычныя аўтары называлі
Славян “антамі”, “склавінамі”,
“словенамі”, “венедамі” і
Адзначалі вялікую колькасць
Іх плямён
Слайд 36
У эпоху “вялікага перасялення
народаў” славян пачалі цясніць
іншыя народы.
Частка славян засталася ў Еўропе,
яны атрымалі назву “заходнія
славяне”, частка
пачала рухацца
на поўдзень (паўднёвыя славяне),
частка – на ўсход (усходнія славяне)
Славяне
Паўднёвыя
Заходнія
Усходнія
Слайд 37
Паўднёвыя славяне
Балгары
Сербы
Харваты
Баснійцы
Чарнагорцы
Слайд 38
Усходнія славяне мігрыравалі на
тэрыторыю Беларусі на працягу
5-8
стст. н. э. Яны рухаліся з поўдня і з
паўночнага ўсходу.
Звесткі аб рассяленні усходніх славян утрымліваюцца ў летапісу “Аповесць мінулых часоў”, створанай манахам Кіева-Пячэрскага манастыра
Нестарам у другім дзесяцігоддзі
12 стагоддзя.
Першай славянскай археалагічнай культурай на тэрыторыі Беларусі была Пражская (на поўдні рэспублікі).
Культуру штрыхаванай керамікі
І днепра-дзвінскую змяніла
Банцараўская, якая мела элементы і балцкай, і славянскай
культуры.
Слайд 40
Згодна з летапісам “Аповесць мінулых гадоў”,
радзімічы рассяліліся на
Верхніх
прытоках Дняпра і на р. Сож, дрыгавічы – паміж
Прыпяццю і Заходняй Дзвіной, крывічы – па р. Днепр,
Заходняя Дзвіна, Волга, у тым ліку палачане – па
Р. Палоце.
Слайд 41
Этнавызначальная характарыстыка крывічоў:
доўгія курганы,трупаспаленне,
упрыгожанні –
бронзавыя трапецападобныя
падвескі.
Этнавызначальная
Характарыстыка дрыгавічоў:
Круглыя курганы, трупаспаленне, упрыгожанні ў
выглядзе буйных металічных пацерак
(з напаянымі
Шарыкамі.
Этнавызначальная характарыстыка радзімічаў:
паўсферычная форма курганаў, трупаспаленне,
Упрыгожанні – сяміпрамянёвыя скроневыя кольцы
Слайд 42
Духоўная культура старажытных насельнікаў Беларусі
Тотэмізм – вера ў
роднасць асобнага чалавечага калектыва (рода) з нейкім відам жывёл
ці раслін
Анімізм – вера ў існаванне свету, населеннага духамі (душамі)
Фетышызм – вера ў чароўныя якасці ў асобных неадушаўлённых рэчаў
Магія
Слайд 43
Веравызнанні:
Культ продкаў
Пакланенне агню,
сонцу
Вера
ў розных
міфічных істот:
лесавікоў,
русалак і г.д.
Слайд 44
ПАНТЭОН ПАГАНСКІХ БАГОЎ
р
Р О Д С В
А Р О Г
Слайд 54
МАСТАЦТВА ПЕРШАБЫТНАГА ЧАЛАВЕКА
