Слайд 2
БҚ көтеріп түсіру кешені
(КТК) дегеніміз бұрғылау және шегендеу тізбектерін көтеріп-түсіруге және ұстап
тұруға арналған агргаттар мен механизмдердің жиыны, соынмен қатар бірқатар технологиялық операциялардың жасалуы болып табылады.
КТК құрамына көтеру механизмі және жетегі бар тәлді жүйе кіреді. КТО – КТК элементтерінің ұзақтұрақтылығын анықтайтын ең ұзақ созылатын, ауыспалы динамикалық жүктемесі бар циклды операциялар болып табылады. Максиалды жүктеме ретінде ілмекке тіүсетін күшті алады. КТК жабықтары қайталанатын-қысқа уақытта алмасатын режимде жұмыс істейді. БҚ тиімділігі бірқатар көрсеткіштермен бағалана алады, солардың бірі – БҰРҒЫЛАУ ЖЫЛДАМДЫҒЫ, ал келесісі – ӘРТҮРЛІ ОПЕРАЦИЯЛАРДЫ ЖАСАУ ЖЫЛДАМДЫҒЫ.
Слайд 3
Қажалып тозған бұрғы қашауын ауыстыруда бұрғы кұбырларын көтеру
және түсіру жұмыстары қол күшін қажет ететін және көп
қайталанатын операциялардан тұрады. Көтеріп-түсіру операцияларын жүргізу үшін бұрғылау бригадасы, құбырлар тізбегін ұстаушы, асып қоятын, ашып жабатын аспаптармен толық қамтамасыз етілуге тиіс.
Слайд 4
Бұрғы тізбегін ұстаушы және асушы аспаптар
Мұндай аспаптар қатарына
элеваторлар, ұстаушы сыналар, спайдерлер (плашкалы ұстаушы элеваторлар) кіреді, ұстаушы,
асушы, аспаптар өлшемі және жүк көтерімділігі бойынша бөлінеді. Бұл аспаптар диаметрі 60, 73, 89, 114, 127, 140 168 мм бұрғылау құбырлары үшін, жүк көтерімділігі 75, 125 140, 170, 200, 250, 220 т етіліп шығарылады. Диаметрі 194-тен 426 мм-ге дейінгі шегендеу құбырлары үшін, ұстауыш сыналардың салмақ көтерімділігі 150-ден 300 т-ға дейінгі төрт өлшемі (219, 273, 375, 476 мм) қолданылады.
Элеватор бұрғылау (шегеңдеу) құбырларын көтеріп-түсіру және басқа да жұмыстарда, отырғызу және ұстап тұру үшін қолданылады.
Слайд 5
Көтеретін жүк салмағы мен арқан тармағының санына қарай
тәл жүйесі төмендегідей жабдықталады.
Көтеретін жүк салмағы 50-75т. бұрғы қондырғысында
шкивтер саны 2х3 және 3х4 тәл жүйесі, ал 100-300 т. қондырғыларда шкивтер саны 4х5, 5х6, 6х7 тәл жүйелері қолданылады. Бұл жабдықтау жүйесіндегі бірінші цифр тәл блогы шкивінің, ал екінші – кронблок шкивінің санын көрсетеді.
Слайд 6
Көтеріп түсіру кешенінің
құрылымдық сұлбасы
1-ілмек; 2-тәлдік блок; 3-жүктеме арқандар;
4-кронблок; 5-мұнара; 6-шығыр; 7-арқанның қозғалмайтын шетін бекіткіш; А және
Б-арқанның жылжитын және жылжымайтын тіндері.
Слайд 7
Тәл жүйесі
1-көтергіш ілмек; 2-тәл блогы; 3-болат арқан;
4-кронблок; 5-болат арқанның қозғалмайтын шетін бекіткіш.
Слайд 8
Бес шкивті бір өсті кронблок
1-шкивтер өсі; 2-қысыммен майқұйғыш;
3-гайка; 4, 12-
тіректер; 5-өс; 6, 7-кергіш сақиналар; 9-серіппелі сақиналар;
10-шкив; 11-қорап; 13-тұтқыш қазық; 14-тұрқы.
Слайд 9
Тәл блогы
1-сақина; 2-саусақ; 3-кронштейн
4-бүйір беттер;
5-шкивтар; 6-мойн-
тіректер; 7-өс;
8-гайка; 9-сақина;
10-белдік;11-қораб.
Слайд 10
Көтергіш ілмек
1-көпшік; 2-бекіткіш өс;
3-жапқыштың қорабы; 4-бекіткіш; 5, 6-бекіткіш;
7-белтемір; 8-гайка;
9-серіппе; 10-мойнтірек;
11-өс; 12-тұрпы; 13-стакан; 14-оқпан; 15-өс; 16-ілмек
17-қорғаушы имектер.
Слайд 11
Көтеріп түсіру кешенінің кинематикалық схемасы
Слайд 12
Бұрғылау қондырғысының тәл жүйесі
Тәл жүйесі бұрғылау ққондырғысының ең
маңызды бөліктерінің бірі болып табылады. Бұрғылау қондырғысының тәл жүйесі
шығырдың айналмалы қозғалысын тәлді блоктың ілгер-кейінді қозғалсына ауыстыру және канаттағы жүктемені азайту үшін арналған.
Тәлді жүйе – бұрғылау қондырғысының жүк көтергіш бөлігі болып келеді және құрамына кронблок, ілмегі бар тәлді блок, болат тәлді канат, МКМК кіретін полиспастты білдіреді.
БҚ тәлді жүйесі келесі талаптарға сәйкес келуі тиіс:
Пайдалану сенімділігі, өйткені тәлді жүйенің элементтерінің істен шығуы көлемді апаттарға алып келеді;
Қызмет көрсетудің ыңғайлылығы және қауіпсіздігі;
Ұзақтұрақтылығы;
Монтаждау мен демонтаждаудың, қайта жабдықтаудың тез жасалуының мүмкіндігі;
Кейбір элементтердің бірін бірі ауыстыра алуы.
Тәлді блок ілмекпен және бұрғылау тізбегін ұстауға арналған элеватормен жабдықталған.
Слайд 13
Канаттың жұмыс тармақтарының жүріс тармақтарына қатынасы жабдықталудың еселігі
деп аталады.
Ілмектің көтерілу жылдамдығы мына формуламен анықталады:
Vкр =πДсрnдв/60iтсiтр
мұнда:
nдв – шығыр қозғалтқышының айналу жиілігі, айн/мин
Vкр – ілмектің көтерілу жылдамдығы;
iтс – тәлді жүйенің еселігі
iтр – трансмиссияның берілістік саны
Сонда
iтр=
Параллель жабдықтағанда жүруші тармақ кронблоктың бір шеткі шкивтерінің бірінде орналасады, канаттың ауытқу бұрышы өседі.
Слайд 14
Тәлді механизмнің бөлшектері мен түйіндері максималды жұмыс және
өзіндік салмағын қосатын жүктемеге есептеледі.
Егер ілмек жүктемеге есептелсе;
Рмах – ілмектің максималды рұқсат етілген жүккөтергішітігі;
Gшт – штроптың салмағы;
Gэл – элеватордың салмағы;
Ркр= Рмах+ Gшт+ Gэл.
Тәлді блоктың бөлшектерінің салмағына ілмектікі қосылады
Ртб= Ркр + Gкр.
Кронблок бөлшектерінің салмағына тәлді блоктың салмағы қосылады
Ркб=Ртб+Рмах(iтс+ 2)/iтс
мұнда Ртб – тәлді механизмнің қозғалмалы бөліктерінің салмағы.
Тәлді блоктың қозғалмалы бөліктерінің салмағы механизмнің жабдықталуы мен канаттың диаметріне байланысты.
Қозғалмалы бөліктердің салмағын мына формула бойынша табуға болады:
Gтм=(0,03…0,04)Рмах.
Шыдамдылыққа есептеуді эквивалентті жүктеме бойынша келтіреді.
Рэк=кэР,
мұнда кэ - эквиваленттілік коэффициенті (ұзақтұрақтылық);
Р – есептік жүктеме.
Тәлді механизмнің бөлшектері үшін, шкив мойынтіректерінен басқа кэ=0,5.
Слайд 15
Шкивтердің айналу жиілігі ілмектің жылдамдығынан және канаттың тармақ
санынан тәуелді.
ni=60Vкр/πДш
мұнда ni - і шкивінің айналу
жиілігі;
Vкр – ілмектің түсу, көтерілу жылдамдығы, м/с
Дш - шкивтің диаметрі, м.
Тәлді механизмнің мойынтірегі ең жүктелген шкивтің айналу жиілігі және жүктемесі бойынша есептейді.
Мойынтіректің есептік ұзақтұрақтылығы 3000 сағат деп алынады, егер айналым жиілігі 100 айн/мин болса.
Болат сымды канаттар, тәлді канттар деп аталады.
Тәлді арқандар үш түрде жасалады:
Метал өзекпен (мс)
Үш тармақты органикалық өзекпен (ос)
Пластмасты өзекпен (пс)
Слайд 16
Арқанның үзілуге беріктігі
Арқанның үзілуге беріктігі барлық тармақтарының үзілу
күшімен Рс және агрегатты үзілу күшімен Ра сипатталады. Суммалы
үзілу күші мына формула бойынша анықталады.
Рс=f1n1σ1+f2n2σ2+f3n3σ3
мұнда: f1, f2, f3 – арқанның тармақтарының көлденең қимасы;
n1, n2, n3 – әрбір диаметрдегі тармақтардың саны;
σ1, σ2,σ3 – әрбір диаметрдегі металлдың беріктік шегі.
Агрегаттық үзілу күші үзу машиналарында өлшенеді және ол есептіктен шамалы аздау болады. Өруге байланысты арқанның беріктігін жоғалтуы, %
∇=100 (Рс-Ра)/ Рс
Тәлді арқандар үшін ∇≤ 15%.
Тәлді арқандағы тармақтардың беріктік шегі σв – 1600 - 1800 МПа.
Беріктігі бойынша тәлді арқандарды екі маркаға – жоғарғы және бірінші – В1 бөледі.
Слайд 17
Тәл арқанын есептеу.
Арқандағы ең үлкен созылу кернеуі
σр=
Шкивті ораған
кезде Гук заңы бойынша иілу кернеуі пайда болады
σиз
=iE
мұнда i – сымның қатыстық деформациясы, i≅
мұнда δ – арқан диаметрі;
Д – шкивтің желоб түбі бойынша диаметрі.
Арқанның жұмысының спецификасын ескере отырып, К =
коэффициенті енгізіледі, сонда формула мына мәнге ие болады:
σиз =кiE= ,
Жалпы кернеу
σсум=σр+σиз=
Әдетте қабылдайтыны, ал КТО саны көп болғанда
Слайд 18
Шкивтің үлкен диаметрі арқанның үлкен шығынына алып келеді,
сондықтан шкив диаметрін момент пен арқанның үйкеліс күшіне негізделе
алады.
мұнда: G – шкив салмағы;
Ri – шкив инерциясының радиусы;
Pв – арқанның созылуы;
f – майланған арқанның шкивке үйкелу коэффициенті;
Дш – желоб түбі бойынша шкивтің диаметрі.
