Презентация на тему Хаттама № 2011 ж.Кафедра меңгерушісі:Темиргалиев К.А

от 14июня 2007
Қарағанды Мемлекеттік Медицина Университеті
Қазақстан

тарихы және әлеуметтік – саяси пәндер кафедрасы

Д Ә Р І С
Тақырыбы: «Ренессанс пен Реформация мәдениетіндегі философия»
Мамандығы: «5В130200 – Стоматология»
Пән: «Философия»
Курс: 2
Уақыт (ұзақтығы) : 1сағат (50 минут)
Қарағанды – 2011 ж.

пен реформация мєдениетіндегі философиямен таныстыру.
Дєріс жоспары:
 
1. Ренессанстыќ ойлау мен

д‰ниеге ќатынастыњ ерекшеліктері.
А) Ренессанстыќ д‰ниетанымныњ антропоцентризмі. Табиѓат пен адамныњ жањаша т‰сінігі.
Є) Антикалыќ жєне эзотерикалыќ ілімдердіњ ќайта т‰рлеуі жєне олардыњ ќайта µрлеу философиясына єсері.
Б) Ренессанстыќ гуманизм
В) Ренессанстыќ неоплатонизм мен аристотелизм
Г) Ренессанстыќ скептицизм мен эпикурнеизм
 
2. Ќайта µрлеу философиясы жєне жања ренессанстыќ ойлаудыњ ќалыптасуы
А) Д‰ниетанымдыќ сауалдар жєне ќайта µрлеу дєуірі ойшылдарыныњ философиялыќ ізденістері
Є) Философиялыќ ой-жемістердіњ негізгі таќырыптары мен мєселелері
Б)Ренессанс жєне білімніњ секуляризация лануы
В) Ренессанс философиясы жєне оныњ эксперименталдыќ жаратылыстанудыњ мањызы.
 
3. Реформация философиясы
4. Н.Макиавеллидіњ саяси философиясы жєне оныњ «к‰шті мемлекет» моделініњ ќалыптасуындаѓы мањызы.
5. Философия жєне єлеуметтік утопия.
 

Қайта Өрлеу дәуірінің философиясы
Қайта Өрлеу дәуірінің

философиясы қалыптасуының алғышарттары, сипаты, негізгі бағыттары
1. Гуманизм
2. Неоплатонизм
3. Натурфилософия
4. Саяси - әлеуметтік бағыттар
5. Мистицизм

сұлулығы жоғары бағаланған, дін үстемдігі болмаған антикалық рухани қазынаны

қайта өрлету мақсатынан туды.

мен мәдениеті пайда болуының алгышарттары:
1.

еңбек құралдары мен өндірістік қатынастардьң жетілдірілуі;
2. феодализмнің дағдарысы;
3. кәсіпкерлік пен сауданың дамуы;
4. қалалардың күшейіп, Шіркеуге тәуелсіз, сауда - кәсіпкерлік, әскери, мәдени саяси орталықтарға айналуы;
5. зайырлы биліктің кушеюі,
6. Европа мемлекеттерінің іріленуі, орталықтануы:
7. алғашқы парламенттердің пайда болуы;
8. ұлы географиялық жаңалықтар (Колумб, Васко да Гама, Магеллан);
9. бүкіл Европада білім деңгейінің жоғарылауы;
10. шіркеу мен схоластиканың (шіркеу философиясын) дағдарысы, өмірден артта қалуы;
11. ғылыми-техникалық жаңалықтар (отты қарудың, порохтың жасалуы, станоктардың, домна пештердің, микроскоптың, т.б.).
 
 

неоплатондық
3. натурфилософиялық
4.реформациялық
5.саяси
6. утопиялық

ПАНТЕИЗМ ЭЛЕМЕНТТЕРІ

Гилозоизм

Гилозоизм

ПАНТЕИЗМ

Пантеизм

Жаңа заман

арасында кең тарады. Гуманистік бағыттың белгілері:
1. антишіркеулік, антисхоластикалық

бағыттылық;
2. Құдай құдіретін төмендетіп, адамның өзіндік құндылығын дәлелдеуге ұмтылыс;
3. антропоцентризм –адамға, оның күшіне, ұлылығына, мүмкіндіктеріне сенім мен ықылас, назар;
4. өмірге кұлшыныс пен оптимизм.

Гуманизм

астарлы сөзбен баяндалды. Белгілі философ-гуманистер әйгілі жазушы да болды.
Данте

Алигьери (1265-І321) - «Құдіретті комедия» авторы (жақсы аяқталатын әдеби шығармалардың бәрі комедия деп аталатын болғандықтан Данте Алигьери өз шығармасын «Комедия» деп қана атаған болатын).

сөз арасында оның қайшылықтары мен адам ақылына түсініксіз христиандық

ақиқаттарды (догмаларды) әжуалайды;
2. адамды мадақтайды;
3. адам - Құдайдың жаратқаны деген түсіндірмеден алшақтайды;
4. адам бойында құдіретті және табиғи бастамалар өзара үйлестікте болатынын түжырымдайды;
5. адам табиғатының қайырымдылығына, адамның бақытты болашағына сенім білдіреді;
Дантенің келесі шығармалары («Жаңа өмір» , т.б.) да осы мазмұндас.
 

туралы» (лат.тілінде), т.б. Көзқарасы бойынша Дантеге жақын. Сонымен қатар

Петрарка әдебиетке, философияға, мәдениетке бейсхоластикалық идеялар ендірді.

адамға өмір бір-ақ рет беріледі;
3. адам Кұдай

үшін емес, өзі үшін өмір сүруі керек;
4. адам тұлғасы тәндік жағынан да, рухани жағынан да азат болуға тиіс;
5. адамға таңдау еркіндігі және соған сәйкес өз ойьн білдіру құқысы берілген;
6. адам өзіне, өз күшіне сүйеніп бақытқа жете алады және бақытқа жетуге қажетті мүмкіндіктің бәрі оның өз бойында бар;
7. о дүние деген жоқ, ал ажалсыздыққа адамдар жадында қалу арқылы жетуге болады;
8. адам өзін Құдай жолына құрбан етпей, өмірді сүйіп, раһаттануы керек;
9. адамның сыртқы пішімі мен ішкі дүниесі ғажап сұлу

трактатының авторы.

схоластиканың жасандылығын, жалғандығын, ойдан шығарылғандығын
әшкереледі;
3. дүние орталығына адамды

қойды;
4. адам ақылы мен мүмкіндіктеріне сенім білдірді;
5. аскетизмді терістеді;
6. дүниені өзгертудегі батылдықка, белсенді әрекет пен күреске шақырды;
7. ерлер мен әйелдер теңдігін жақтады;
8. жоғарғы игілік - адамның материалдық кажеттіліктері мен моральдық сұраныстарының, қанағаттануынан туатын күй деп санады.

ішкі қайшылықтарын жойып, ары қарай дамытуды көздеген философиядағы идеалистік

бағыт. XV ғасырда, Қайта Өрлеу дәуірінде неоплатонизм ерекше көркейді. Қайта Өрлеу дәуіріндегі неоплатонизмнің көрнекті өкілдері Николай Кузанский мен Пико делла Мирандола болды.

жаңа, Платон іліміне негізделген философиялык жүйені қарсы қойды;
2.

Құдай рөлі азайтыльп , дүниеге дейінгі бастапкы идеялардың мәні үлкейтіліп көрсетілетін дүниенің жана картинасы ұсынылды;
3. адам болмысының, құдіреттілігін мойындады және адамды дербес микрокосмос ретінде карастырды;
4. барлық философиялық бағыттарды қамтып, бәрін біріктіретін жаңа, әлемдік, біртұтас философиялық жүйе жасауға шақырды.

өз заманы үшін жаңалық болған философиялық көзқарастарды ұстанды, болмыс

пен танымға жана түсіндірме берді.

1. Құдай мен оның жараткан дүниесі

арасында айырмашылық жоқ (яғни дүние біртұтас - Құдай, коршаған дүние, Әлем — бәрі бір);
2. «біртұтас» (Құдай) және «шексіз» (Оның жаратқаны) - өзара минимум мен максимум ретіндегі қатынаста (қарам-қарсылықта),
3. осы тұжырымдарды қорытындылай келіп Николай Кузанский «қарама карсылықтардың сәйкестігі» туралы заңды негіздеді:
4.идея және материя бір;
5. барлығын қамтып, реалды тіршілік ететін - актуалды шексіздік;
6. Әлем - шексіз, оның басы да, соңы да, орталығы да жоқ. Жер - Әлемнің орталығы емес;
7. Әлем - аяқталған және абсолютті Кұдай. Құдай - қоршаған дүние арқылы емес, керісінше дүние, табиғат, бар мән атаулы - Құдай аркьлы көрінеді;
8. математикалық тұрғыдан шексіздік қарама-карсылықтарды біріктіреді.
9. Әлемнің, коршаған дүниенің шексіздігі танымның шексіздігіне әкеледі;
10. абсолютті толық' білімге қол жеткізу мүмкін емес, білім көлемін ұлғайту - акиқат білімге емес, ғылымпаздыққа («ученому незнанию») әкеледі.

және философиялық ілімдерді біріктіріп, “900 тезис’’ деп аталатын эклектикалық

шығарма жазды.

дүниеден бөліп, жоғарылатып, (элементарлық, аспандық және періштелік әлемдерден кейінгі)

космостың төртінші дүниесі деп қарастырды;
2. Адамның бостандығын, таңдау еркіндігін мойындады;
3. Барлық философиялық ілімдерді біріктіріп, өзара келісім жолымен “алтын ортаны’’ табуды ұсынды.
 

XVI-XVII) натурфилософиялық идеялар кең таралды.

2.философияны теологиядан ажыратуға талпынды
3.теологиядан азат, ғылыми дүниетаным

қалыптастырды
4.Жер - Әлемнің орталығы болып табылмайтын, Құдай, Табиғат, Космос бірігіп кететін дүниенің жаңа картинасын ұсынды.
5. дүние танылады және Құдіретті тану арқылы емес, сезімдік таным мен акыл арқылы танылады деп сенді.

Везалий
Леонардо да Винчи
Николай Коперник
Джордано Бруно
Галилео Галилей

Везалий дүниенің орталығына адамды қойып, оны материалистік тұрғыдан

түсіндірді.

ежелгі рим дәрігері) заманында (130-200) қалыптасып, мың жылдан аса

үстемдік еткен көзқарасты жоққа шығарды.
Везалий сансыз анатомиялық тәжірибелерге сүйене отырып өзінің атақты «Адам денесінің құрылысы туралы» кітабын жариялады. Және ол сипаттаған адам анатомиясы Гален баяндайтын адам анатомиясымен салыстырғанда әлдеқайда шындыққа жақын.

картинасын ұсынды.

ұсынды:
1. геоцентризмді терістеді: Жер -

Әлемнің орталығы емес;
2. (геоцентризмді гелиоцентризммен алмастырды) Жер үшін Күн - орталык болып табылады, Жер-Күнді айналады;
3. барлық космос денелері өз траекториясы бойынша қозғалады;
4. космос — шексіз;
5. космоста болып жатқан процестерді табиғи тұрғыдан түсіндіруге болады және ол құбылыстардың астарында ешқандай «құдіретті» мән-мағына жоқ.

Дж. Бруно идеялары католик Шіркеуінің догмаларына қайшы келгендіктен 1600

жылы, түрмедегі 8 жылдық қамаудан кейін ғалым отқа өртелді.

емес;
2. Әлем шексіз, оның орталығы жоқ;
3. Әлем

галактикалардан (жұлдыздар шоғырларынан) тұрады;
4. жұлдыздар —күнге ұқсас және әрқайсысының өз планеталық жүйесі бар аспан денелері;
5. Әлемдегі дүниелер саны шексіз;
6. барлық аспан денелері - планеталар, жүлдыздар және олардағы нәрселердің бәрі қозғалысқа ие;
7. Әлемнен басқа Құдай жоқ, Әлем және Құдай - біртұтас.

дұрыстығын іс жүзінде дәлелдеді:
1. телескопты жасады;
2. телескоп

арқылы аспан денелерін бақылап, зерттеді;
3. аспан денелері траектория бойынша қозғалумен қатар өз осімен айналатыньн дәлелдеді;
4. Күндегі қара дақтарды, Айдағы ланшафттарды (таулар мен шөлдерді -«теңіздерді») анықтады;
5. Жерден басқа планеталардың да серіктерін ашты;
6. денелердің жерге құлау динамикасын зерттеді;
7. Әлемдегі дүниелердің көптігін дәлелдеді.
Галилео Галилей ғьлыми зерттеу әдісін тұжырымдады. Әдістің мәні:
1. бақылау;
2. гипотеза жасау;
3. гипотезаның практикада іске асуының есептелінуі;
4. ұсынылған гипотезаның практика жүзінде эксперименталды (тәжірибелік)
тексеруден өтуі.

дұрыстығын іс жүзінде дәлелдеді:

денелерін бақылап, зерттеді;
3. аспан денелері траектория бойынша қозғалумен

қатар өз осімен айналатыньн дәлелдеді;
4. Күндегі қара дақтарды, Айдағы ланшафттарды (таулар мен шөлдерді -«теңіздерді») анықтады;
5. Жерден басқа планеталардың да серіктерін ашты;
6. денелердің жерге құлау динамикасын зерттеді;
7. Әлемдегі дүниелердің көптігін дәлелдеді.
Галилео Галилей ғьлыми зерттеу әдісін тұжырымдады. Әдістің мәні:
1. бақылау;
2. гипотеза жасау;
3. гипотезаның практикада іске асуының есептелінуі;
4. ұсынылған гипотезаның практика жүзінде эксперименталды (тәжірибелік)
тексеруден өтуі.

үшін адамға қызығушылықпен қатар мемлекет, қоғамдық кұрылыс, Шіркеу мен

мемлекеттік институттардың және дінге сенушілердің қатынас мәселесі өткір тұрды. Және осы саладағы көзқарастар Қайта Өрлеу заманының саяси-әлеуметтік философиясында көрініс тапты.

Құдай, Шіркеу және діндарлар арасында әділетті қатынастар орнатуды көздеді.

евангелиелік. Бұл бағыттың көшбасшылары (лидерлері):

М. Лютер
У. Цвингли,
Ж. Кальвин болды.
2. Халықтық Реформация - Т. Мюнцер,
анабаптистер,
дигерлер, т.б. қозғалыстарында көрініс тапты.

Лютер (1483-1546) болды. 1517 жылдың 31 қазанында (октябрь) М.

Лютер Германиядағы Виттенберг шіркеуінің есігіне индульгенцияға қарсы өзі шығарған 95 тезисті апарып қақты. Оның бұл әрекеті католицизмге қарсы идеологиялық күрестің (ал кейбір елдерде қарулы күрестің) бастамасы болды.

Оған сенушілердін қатынасы тікелей жүруі тиіс;
2. Құдай

және діңдарлар арасында католик Шіркеуі сияқты делдалдың кажеті жоқ;
3. діни ырым-жоралғыларды қарапайымдандыру қажет;
4. Шіркеу- демократиялануы, ал діни жоралар - адамдарға түсінікті болуы қажет;
5. Рим Папасы мен католиктік дін басылардың басқа мемлекеттердің саясатына ықпалын азайту қажет;
6. мемлекеттік институттар мен зайырлы биліктің беделі қалпына келтірілуі тиіс;
7. Құдай жолына қызмет ету - тек дін басылардың кәсібі емес, әрбір христианның өмірлік ісі;
8. білім мен мәдениетті католиктік догмалардың шырмауынан босату
9. индульгенцияға тиым салу қажет.

Томас Мюнцер (1490-1525) дамытты. Священник Мюнцер бастапқыда Лютерді жақтағанмен,

1520 жылы, Реформация козғалысы басталғаннан 3 жылдан кейін ұстазынан бөлініп, өз идеяларын ұсынды.

қажет;
2. қоғамды өзгертудегі мақсат - жер бетінде жалпы

әділетке жету, «Құдірет
патшалығын» орнату;
3. теңсіздік, таптық бөлініс сияқты зұлымдықтың негізінде жеке меншік, жеке мүдде жатыр;
4. жеке меншікті жойып, жалпы меншік (өндірісті-ұйымдастырудың жаңа әдісін) орнату қажет;
5. адам өмірі мен әрекеті қоғам мүддесіне сай келгенде ғана Құдай еркіне лайық болады;
6. билік пен меншік қарапайым халыққа - «кәсіпкерлер мен дихандарға» берілуі тиіс.

болды. Дезидерйй Эразм Ротгердамский (1469-1536) - «Солтүстіктегі Қайта Өрлеу»

аталған аймақтың өкілі, философ, құдайтанушы, гуманист.

әжуа мен сын ;
2. бастапқы христиандықты

мадактау (бастапқы «христиандыкгьщ ренессансына», ерте христиандықтың идеялары мен практикасына кайта оралу - христиандықты құтқару, ақиқат сенімге айналдыру жолы деп сенді);
3. адамгершілік қағидаларына, Христік философияны ұстануға, сақтауға шақырды;
4. мемлекет идеалы ретінде қатаңда күшті, бірақ гуманды монархияны жақтады. Осы сұрақтар қарастырылатын ең атақты шығармасы - «Похвала Глупости».
Э.Роттердамский қоршаған дүние құбылыстарьн түсіндіріп, адам тәртібінің дұрыс түрін анықтауға, көрсетуге тырысты.

ұстамдылық;
4. қарапайымдылық
5. білімділік;
6. дұрыс мағыналық.

Жағымсыз (жамандық әкелетін) қасиеттерге:
1. фанатизм;
2. надандық;
3. зорлык;
4. екіжүзділік;
5. интеллектуалдық күрделілік (осы белгісі үшін ол схоластиканы қатты сынады).

Европа елдерінің бәрін камтыған Шіркеуді реформалауға және католицизмге қарсы

бағытталған саяси және қарулы күрестердің идеологиялық негізіне айналды.
Осы күрестің нәтижесінде біршама елдерде католицизм құлап, Европада діни бөлініс іске асты:
1. Солтүстікте және Орталык Европада (Германия, Швейцария, Ұлыбритания, Голландия Дания, Швеция, Норвегияда) протестантизмнің тұрлі бағыттары (лютерандық, кальвинизм, т.б.) орныкты.
2. Оңтүстікте және Шығыс Европада (Испания, Франция, Италия, Хорватия, Польша, Чехия, т.б.) католицизм сақталды.

- Томас Мор(1478-1535) болып табылады. Өзі кәсіпқой саясаткер болғандықтан,

мемлекет мәселелері өте жақын, таныс болатьн: 1504ж.- парламент мүшесі, 1529 жылы ¥лыбританияньң лорд-канцлері (корольдан
кейінгі мемлекетгегі жоғарғы қызмет).
1535 жылы Т.Мор католицизмді жақтап, корольға Рим Папасына тәуелсіз басшы ретінде ант беруден бас тартқаны үшін өлім жазасына кесілді.
Қоғам мен мемлекеттік кұрылысы туралы өз ойларын Т.Мор «Утопия» атты еңбегінде баяндады.

«еш жерде жоқ мекен») — идеалды мемлекет орналасқан аралда:
1.

жеке меншік жоқ;
2. өндірістік еқбекке барлық азаматтар қатысады;
3. еңбек — жалпы еңбек міндеті негізінде іске асады;
4. өндірілген азық (еңбек жемісі) қоғамдық меншікке айналады (қоғамдық қоймаларға өткізіледі), Утопия тұрғьндарына тең бөлініп таратылады;
5. барлық азаматтар еңбекпен айналысатындықтан, Утопияны қамтамасыз етуге қысқа - 6 сағаттық жұмыс күні жеткілікті;
6. ғылымға ерекше қабілет танытқандар еңбек әрекетінен босатылады;
7. нағыз ауыр, қара жұмыстарды құлдар - әскери тұтқындар мен жазаға бұйырылған қьлмыскерлер орьндайды;
8. туысқандық семья емес, еңбек семьясы (еңбек коллективі)- қоғамның алғашқы ұясы деп саналады;
9. барлық қызметтер сайланбалы (тікелей немесе қосалқы);
10. ерлер мен әйеддер тең құқылы (міндеттері де бірдей);
11. тұрғындар Құдайға сенеді, мемлекете діни төзімділік қалыптасқан.

мировой философии в4-х т.М.Мысль 1969-1972
2.Бруно Дж.Обесконечноти Вселенный и мирах.Избранное,Самара

,2000
Ќосымша
1.Абдильдин Ж:М. Сочинения в5 – ти томах.А.,2000-2001
2.Алтай Ж.,Ќасабек А.,М±хамбетєли Ќ. Философия тарихы.Алматы,1999
3.Нысанбаев Є.,Єбжанов Т.Философияныњ ќысќаша тариыхы.Алматы,2004
4.Кішібеков Д. «Философия» Алматы,2004
5.Т±рѓынбаев А.Х.Философия.,Алматы,2004
 
проблемалық сұрақтар
Пікір-таласқа арналған  
1Ренессанс д‰неи танымныњ антроцентризмі дегенді ќалай т‰сінесіз?
2Ќайта µрлеу философиясы мен антикалыќ филосрфия ара ќатынасы ќандйа? 3Жеклік,рекшелік,жалпылыќ.
4Ќайта µрлеу философиясыныњ негізгі таќырыптары мен мєселелері жµнінде не айтасыз?
5Білімніњ секуляризациялануы деген не?
6Н.Макиавеллидіњ ’’к‰шті мемлекет'' моделіне сипаттама баріњіз.