Презентация на тему Латынтіліжәнемедициналық терминология негіздері(клиникалық терминология)

(клиникалық терминология)

дублеттер. Клиникалық терминологияның құрылымы. Лексикалық минимум

(жай және туынды сөздер) Ұсынылған әдебиеттер

Кіріспе

Латын тілін оқыту және медициналық терминологияның негіздерін меңгеруі пәннің логикалық-дидактикалық құрылымына сәйкес жүргізіледі және жүйеленген терминологиялық оқыту принципіне негізделеді.Медициналық терминологияның әрбір үш жүйесі өзіндік грамматикалық, сөз жасамдық және лексикалық ерекшеліктері болғандықтан, оқыту жеке тараулар түрінде жүргізіледі(анатомиялық, клиникалық, фармацевтикалық терминологиялар).Бекіту және бақылау әдістемесіне сәйкес әр бөлімде пәнге байланысты лексикалық және грамматикалық материалдар іріктеліп алынған. Латын тілі пәні бойынша теориялық және клиникалық пәндерімен пәнаралық байланыста болады, яғни интеграциялық принципі сақталады.Латын тілін оқытудың жалпы білім беретін аспектісі жалпы мәдениеттік, тарихи-медициналық деонтологиялық және эстетикалық сипаттағы ежелгі ойшылдардың нақыл сөздері мен афоризмдерін пайдалануды қажет етеді.

қысқаша мазмұны:

Пәннің мазмұны анатомиялық, клиникалық, фармацевтикалық терминологияла-рын оқыту болып табылады. Әрбір медициналық терминологияның жүйесі өзіндік грамматикалық, сөзжасамдық және лексикасы жағынан ерекшеленеді, сондықтан пәнді оқыту жеке бөлім бойынша жүргізіледі.Әр бөлімді бекітуге және бақылауға арналған салалық лексикалық және грамматикалық материалдар таңдалған. «Анатомиялық терминология» бөлімі мынадай негізгі грамматикалық тақырыптарды енгізеді:атау және ілік септіктерінің жекеше және көпше түрлері, зат есімдердің род категориясы,сын есімдердің сипаттамасы,сын есімдердің салыстырмалы шырай категориясы,сын есімдердің зат есімдермен қиысу принципі, анатомиялық терминдердің құрылымы. «Фармацевтикалық терминология және рецептура» бөлімі мынадай тақырыптарды енгізеді: «Фармацевтикалық терминология», «Дәрілік құралдардың номенклатурасы», «Латын тіліндегі химиялық номенклатура», «Рецепттің құрылысы» «Клиникалық терминология» бөлімі патологиялық анатомия терминологиясына негізделеді. Бұл бөлімде аурулардың атаулары, патологиялық қалпы,медициналық пәндердің атаулары, операциялардың түрлері, емдеудің әдістері мен тәсілдері, медициналық техникадағы құрал-жабдықтарының атаулары беріледі. Клиникалық терминологияны меңгеру үшін студенттерге сөзжасамның өнімді үлгілерін және тәсілдерін, сөзжасамдық элементтердің және жиі кездесетін түбірлердің минимумын,клиникалық терминдердің құрылымдық ерекшеліктерін, грек-латын дублеттерінің белгіленуін, жеке терминоэлементтерін меңгеруі керек.

– дәрігерлік құру өнері, науқас адамды күту). Оған әртүрлі

клиникалық мамандықтарының, патологиялық анатомия және патологиялық физиология сияқты ауруды зерттейтін пәндердің терминдері жатады.

күту, емдеу) және хирургиялық терминдер (chеir – қол +

ergіа – жұмыс, әрекет), ауру атаулары, патологиялық процестер мен жағдайлар, ауру белгілері, операция атаулары, зерттеу әдісі мен емдеу жолдары, медициналық құрал-жабдықтар т.б.

тарихын жазу барысында оқулықтар мен анықтамаларда кездесетін мыңдаған атаулар.

қатар олардың латынша баламалары да қолданылады. Мысалы: Жарық (hеrnia). Сынық (fractura). Қатерлі ісік

(carcinoma) т.б.

сөз жасаушы конструкциялардың орны үлкен. Олар түбір және сөз

жасаушы элементтері бар латын-грек терминоэлементтерінен туындаған және клиникалық терминологияда көп кездеседі. Ғылыми және кәсіби жұмыстарға, аурудың алдын алуға (профилактикаға), ауруларды анықтауға (диагностикаға), науқастарды емдеуге байланысты терминдер клиникалық терминологияның үлкен бөлігін құрайды. Бұл бөлімде сөздің құрамы және сөзжасамға байланысты сұрақтар қарастырылады. Зерттеу барысында әрбір сөздің жеке мағынасы емес – олардың жалпы мағынасы маңызды.

Мағыналары ұқсас

сөздерде сөздің бір бөлігі болса да қайталанатын болса, мұндай сөздер мүшеленетін деп аталады. Әртүрлі сөздердің мүшеленуі толық немесе жартылай бола алады. Егер сөздің барлық бөліктері басқа да туынды сөздерде қайталанатын болса, олар толық мүшеленетін деп аталады. Егер сөздің барлық бөліктері қайталанбаса, жартылай мүшеленетін деп айтуға болады. Келесі сөздерді салыстырайық:

Толық мүшеленетін

Жартылай мүшеленетін

сөздерде барлық бөліктері басқа да туынды сөздерде кездеседі.
2)

Жартылай мүшеленетін: pod-agra. Бұл сөзде бірінші бөлігі – pod, басқа да сөздерде қайтаналанады, ал екінші бөлігі – agra, өте сирек жағдайда ғана қайталанады.

терминоэлемент деп аталады (ТЭ) Терминоэлементтер тұрған орнына қарай мынадай

болуы мүмкін:

бастапқы

аралық

соңғы

грек терминоэлемент грек-латын дублеттер деп аталады Дублеттердің қолданылу саласы

анатомиялық,номенклатура, клиникалық терминология. Латын тілі жеке сөз ретінде : vertebra, ae f caput,itis n nasus, i m corpus,oris n articulatio,onis f Грек терминоэлемент ретінде : spondy locephalor hinoso matoarthro

және грек - colpo, клиникалық терминологияда терминоэлемент ретінде екеуі

де қолданылады. Рентгенологиялық терминдерде органдардың латын белгілері қолданылады. Мысалы, рентгенолог мамандар «маммография» деп айтады, бірақ бұл терминде mamma (сүт безі) - латын атауы, masto (сүт безіне жататын) – грек терминоэлементі. Кейбір анатомиялық атаулардың грек эквиваленттері жоқ, сондықтан клиникалық терминология саласында латын атаулары кеңінен қолданылады. Мысалы, латын сөздері –appendix, ventriculus, sinus, duodenum.

төмендегідей болуы мүмкін:

 

А) Жай клиникалық терминдер – бір түбір мен жалғаудан тұрады.
Мысалы: coma,atis n; ulcus,eris n.

Б) Туынды клиникалық терминдер – жұрнақ арқылы зат есімнен сын есімге айналған.
Мысалы: comatosus,a,um; ulcerosus,a,um

В) Күрделі клиникалық терминдер – екі немесе одан да көп түбірден құралған .
Мысалы: dermatologia, cardiodystrophia.

Г) Клиникалық терминдер -сөз тіркестері үш түрлі болуы мүмкін:
1.қиысқан анықтауышы бар термин -pneumonia chronica,
2.қиыспаған анықтауышы бар термин - cancer pulmonis,
3.аралас термин – fractura transversa claviculae.

мағынасы бар: 1. Егер түбірінде дене мүше білдіретін термоэлемент

берілген болса жалпы мағынасы «патологиялық процесс, созылмалы зақымдану» Мысалы: нефроз – бүйректің созылмалы зақымдануы, психоз – психиканың бұзылуы, токсикоз- улануы, артроз –буындардың зақымдануы. 2. Егер түбірінде жасуша немесе ісік білдіретін термоэлемент болса, –osis жұрнағының мағынасы көбею болады. Мысалы: лейкоцитоз – лейкоциттің көбеюі, фиброматоз – талшықты ісіктерінің көбеюі. –osis жұрнағы арқылы құралған зат есімдер ІІІ септеу femininum род түріне жатады. Мыс: arthrosis,is f., leucocytosis,is f

қабынуы, нефрит – nephritis бүйректің қабынуы. -itis жұрнағы арқылы

құралған зат есімдер ІІІ септеу femininum род түріне жатады. Мысалы: nephritis,itidis f. -oma жұрнағы органдар мен тіндердің ісігін білдіреді. Мыс.: остеома – osteoma – сүйектің ісігі. Ісіктердің атаулары ІІІ септеу neutrum род түрінің зат есімдері.

өкпе қабынуы Angina, ae f - баспа,бадамша бездің қабынуы

Panaricium, i n - саусақ тырнағының қабынуы, күбіртке Phlegmone, es f – шелдің іріндеп қабынуы Empyema, atis n – мүше қуысында іріннің жиналуы Furunculus, i m – түкті қаппен тер безінің қабынуы, шиқан