Презентация на тему ОЖЖ рефлекторлық қызметі. Физиологиялық қызметтің қалыптасуы мен реттелуінің негізгі принциптері. № 2 дәріс

тарихы.
3. ОЖЖ зерттеу әдістері.
4. Рефлекс.
5. Рефлекстік доға.

6. Рефлекс түрлері.
7. Жүйке орталықтарының физиологиялық қасиеттері .
8. ОЖЖ тежелу, оның түрлері.
9. Үйлестіру.

және шеткі.

ОЖЖ жатады: бас ми және жұлын. Шеткі жүйесі- түйіндер мен жүйке талшықтары.

ОЖЖ маңызы:
Жеке организмнің сыртқы ортаға бейімделуін.
Организмнің қызметін үйлестіру, біріктіру.
Организмнің бағытталған іс-әрекетін қалыптастыру.
Түскен тітіркендірулерді талдауын, қортуын өткізу
Эфференттік импульстарды қалыптастыру.
Организм жүйелерінің тонусын қамтамасыз ету.
Рефлекстік және өткізгіштік

(электрлік, химиялық).
Радиоизотоптық әдіс.
Модель жасау (физикалық, математикалық, концептуалдық).
ЭЭГ

(электр потенциалын тіркеу).
Стереотаксикалық әдіс.
Шартты рефлекстерді қалыптастыру.
Компьютерлік томография.
Патологиялық-анатомиялық әдіс.

Өткізгіштік.

Рефлекстік қызметтің негізін рефлекстер құрайды.

Рефлекс - дегеніміз

ОЖЖ-нің сыртқы
немесе ішкі тітіркендіргіштерге беретін
күрделі жауабы.

жоғары күшпен тітіркендіруден пайда болады. Рецептивтік өріс - дегеніміз әрбір

рефлекстің рецепторлары орналасқан аймағы.

рецепторлардан жүйке орталығына, онан шеткі ағзаға (эффекторға) жеткізетін жол.

Ол бес бөлімнен тұрады.

компоненттен құралады: - рецептордың жасырын (латенттік) кезеңі; - қозудың афференттік жүйке

талшықтарымен өтетін уақыты; - орталық уақыт – қозудың ОЖЖ-ден афференттік нейроннан эфференттік нейронға өтетін уақыты; - қозудың эфференттік жүйке талшықтарымен өтетін уақыты; - эффектордың латенттік кезеңі.

- шартсыз (туа біткен);
- шартты (жүре біткен).
2.

Рецепторлардың орналасуына (орнына) қарай:
- экстероцептивтік (ауру сезімді, температураны,
жанасу сезімді қабылдайтын);
- интероцептивтік (ішкі ағзаларда, тіндерде, қан
тамырларында);
- проприорецептивтік (сіңірде, буын қабында).

жұлын;
- сопақша ми
(булбарлық);
- ортаңғы

ми
(мезенцефальдық);
- аралық
(диенцефальдық);
- алдыңғы ми
(қыртыстық).

ас қорыту;
- қорғаныс;
-

жыныс және т.б.
5. Жауаптар түрі бойынша:
- моторлық;
- секреторлық (сөл бөлу);
- тамыр қозғалтқыш.
6. Жауаптың созылу уақытына қарай:
- фазалық;
- тонустық.
7. Рефлекстік доғаның орталық бөлімінде қатысатын
нейрондар санына қарай:
- екі;
- үш және көп нейронды.
8. Синапстар санына байланысты:
- моносинапстық;
- полисинапстық;
9. ОЖЖ қатысуымен:
- нағыз (нейрондар қатысады);
- жалған (нейрондар қатыспайды).

бір жерінде топтасқан нейрондар жиынтығын айтады.

бағытта өтеді





Жүйке орталығынан қозу баяу өтеді, яғни әр

синапста 1 – 2 мс кідіреді (0,5 мс медиатордың бөлінуіне, 1,5 мс медиатор диффузиясына).
Тез қажу (медиатор санының азаюы, қуат қорының азаюы, постсинапстық рецепторлардың медиаторға бейімделуі)
Қозудың жинақталуы – (1863 жылы И.М. Сеченов) ОЖЖ табалдырық күштен төмен қозуларды жинақтап, рефлекс жауапты тудырады.

негізделген;
- бір іздік немесе уақыттық.

әртүрлі серпіністер бір жүйке орталық-тарында (нейрондарда) жиналуы. Конвергенцияның келесі

түрлерін ажыратады:
- мультисенсорлық;
- мультибиологиялық;
- сенсорлы-биологиялық;
- аксосенсорлық.

түрлі нейрондармен байланысады да көптеген синапстар құрайды. Сондықтан жүйке

орталықтары бірден бірнеше рефлекстік іс әрекетке қатысады. Адекватты рефлекстік реакция пайда болады.

жабылуы. Жинақы реакциясы жеке тітіркендірген-дегі арифметикалық қосынды реакция жауабынан

төмен болады.
8. Жеңілдеу – жинақы реакциясы жеке тітіркендірген-дегі арифметикалық қосынды реакция жауабынан жоғары болады.
9. Қозудың жиілігі мен күші тітіркендіргіш жиілігі мен күшіне тең болмайды, өзгереді – Трансформация.
10. Әсерден кейінгі жауап. Рецепторды тітіркенуі тоқтағанмен рефлекстік әсерлер жалғасады:
- қысқа мерзімді (ізді деполяризация);
- ұзақ мерзімді (қозу нейрондар арасындағы
тұйық тізбектермен айналып жүреді).

жылдамырақ өтеді (морфобиохимиялық және физиологиялық өзгерістер)

фармакологиялық
заттарға өте сезімтал.
15. Үздіксіз тонуста

болуы.
16. Пластикалық қасиет тән.

қозу және тежелу үрдістері арқылы іске асырылады.

1863 жылы академик М.И. Сеченов «Орталықтағы тежелу» атты тақырыпта тәжірибе жасап, орталық жүйке жүйесінде қозумен қатар тежелу де болатынын дәлелдеді.
Ч. Шеррингтон, Н.Е. Введенский, А.А. Ухтомский, И.П. Павлов тежелу үрдісі мидың барлық бөлімдерінде орын алатынын көрсетті.
Жұлын рефлекстерінің тоқтауы мұнда тежелудің дамығанын көрсетеді.

Тежелу - қозу сияқты белсенді үрдіс.
Орталықтағы тежелу шеткі ағзалардың қызметінің қозуын әлсіретеді, не тоқтатады.

Тежелудің механизмдері:

Орталық жүйке жүйесінде тежелу арнайы тежеуші нейрондар қозған кезде басталады (Экклс, Реншоу, Пуркинье еңбектерінде дәлелденді).

Тежелуші жасушалар мидың әр жерінен табылды.

Тежеуші нейронның аксон ұшынан тежеуші медиатор (гамма-амин май қышқылы – ГАМҚ, не глицин) бөлініп шығады да нәтижесінде айналасындағы мотонейрондарда тежелу үрдісін тудырады.

тежелу үрдістерінің пайда болу механизмдеріне

қарай 4 түрге бөлінеді:

Постсинапстық (синапстан кейін) тежелу – Реншоу жасушасы тәрізді тежеуші
нейрондардың қатысуына байланысты туады (постсинапстық мембрана
гиперполяризацияланады).
2. Пресинапстық (синапсқа дейінгі) – Реншоу жасушасы қатысады (деполяризация
салдарынан мотонейронды қоздыратын жүйке талшығынан медиатор бөлінбей қалады).
3. Пессимальды тежелу - күшті серпіністердің жиі-жиі келіп түсуіне байланысты медиаторлар
көбейеді де – постсинапстық мембранада тұрақты деполяризация пайда болады.
4. Қозудан кейін туатын тежелу - реполяризация кезеңі аяғында туындайтын
гиперполяризацияға байланысты.

интеграциялық бірлескен іс әрекет қызметі. Нәтижесінде адекватты рефлекстер пайда

болады.

жайылуы);
Концентрация
Индукция – қарама-қарсы үрдістің туындауы.
Индукция түрлері:
бір мезгілді;
бір ізді;

оң;
теріс.

Ч. Шеррингтон анықтаған.

үйлесуін қамтамасыз етеді. Мысалы антагонист еттердің арасындағы (бүгілу, жазылу)

жауаптың үйлесуі. Дем алу мен дем шығару кезектесуі.