Слайд 2
Бастауыш (подлежащее), как правило, в повествовательном предложении стоит
перед сказуемым, иногда всередине или в начале распространенного предложения.
Баяндауыш
(сказуемое) в повествова-тельном предложении стоит в конце предложения, например: Лекция басталды. Әлішер цехқа бара жатыр. Қарындаш үстелде жатыр.
Слайд 3
Толықтауыш (дополнение) обычно выражается существительным, место-имением в косвенных
падежах. Оно может быть выражено, кроме существительных и местоимений,
любой частью речи, употребленной в значении существи-тельного в косвенном падеже. Дополнение в предложении стоит перед глаголом – сказуемым, мысалы: Қайрат Аңсағанға хат жазды. Қайрат хатты сиямен жазды. Аңсаған Қайраттан хат алды.
Слайд 4
Анықтауыш - (определение) в казахском языке всегда ставится
перед определяемым словом, мысалы:
Қабырғада әдемі қамшы ілулі
тұр. Әлия үлкен кірпіш үйде тұрады. Менің кіші қарындасым төртінші сыныпта оқиды.
Слайд 5
Пысықтауыш (обстоятельство), как правило, употребляется перед глаголом-сказуемым, например:
Қонақтар алыстан келді. Біз іссапардан кеше келдік.
В целях смыслового
выделения подлежащего, дополнения или обстоятельства эти члены предложения ставятся непосредственно перед глаголом-сказуемым, мысалы: Айсұлу Кенжебекке хат жазды. Кенжебекке хатты Айсұлу жазды. Айсұлу хатты Кенжебекке жазды. Қалам үстелде жатыр. Үстелде қалам жатыр.
Слайд 6
І. Вопросительные слова(местоимения) в предложении, самые важные для
содержания фразы, выделяются в речи и при чтении логическим
ударением. При глалгольном сказуемом они ставятся непосредственно перед ним, мысалы:
Кім кетті? – Жомарт кетті.
Жомарт қашан кетті? – Жомарт кеше кетті.
Жомарт кеше қайдан кетті? – Жомарт кеше қаладан кетті.
Жомарт кеше қаладан немен кетті? – Жомарт кеше қаладан көлікпен кетті.
Жомарт кеше қаладан көлікпен қайда кетті? – Жомарт кеше қаладан көлікпен Астанаға кетті.
Слайд 7
ІІ. Вопросительное слово, употребленное вместо определения, ставится перед
определяемым словом, мысалы:
Сен қай көшеде тұрасың? – Мен
Желтоқсан көшесінде тұрамын.
Желтоқсан көшесінде қандай үйде тұрасың? – Желтоқсан көшесінде тоғыз қабатты үлкен кірпіш үйде тұрамын.
Бұл үйде нешінші пәтерде тұрасың? – Мен жиырма бесінші пәтерде тұрамын.
Слайд 8
ІІІ. Вопросительное слово, являющееся в предложении сказуемым, ставится
в конце предложения, мысалы:
Мына бала кім?
Сіздің топ
қайда?
Оқу құралдары кімде?
IV. Вопросительные частицы ма, ме, ба, бе, па, пе являются частью составного сказуемого, мысалы:
Сен үйден келдің бе?
Мынау біздің куратор ма?
Слайд 9
Тақырыпты бекітетін жаттығулар
Сұрақтардың орнына тұраулы мүшелерді қойыңдар және
орыс тіліне аударыңдар (вместо вопросов вставьте второстепенные члены предложения,
переведите на русский язык).
І. (Қашан?) қойшылар (нені?) жайлауда бағып жүреді. Кенет (қайдан?) қасқыр шыға келді. Ол бір (нені?) ұстап алды. Қойшы (қалай?) айқайлады. Иттер (неге?) жабылды. Қасқыр (қайда?) қашып кетті.
Керекті сөздер: қасқырға, қатты, қойды, тоғайдан, қойларды, жазда, тоғайға.
ІІ. Кеше, ауылдан, менің, қыстыгүні, әкем, нағашым, күз сөздерін пайдалана отырып, сөйлемдер құрыңдар.