Слайд 2
План :
Гутарка пра інтэр’ер беларускай хаты.
Знаёмства з асаблівасцямі
яе жыццёва важнымі цэнтрамі, вакол прадметаў побыту і
працы, уключаных у гэту прастору.
Пастаноўка мастацкай задачы.
Самастойны падбор ілюстрацыйнага матэрыялу для выканання эскіза.
Практычнае выкананне задання.
Падвядзенне вынікаў і выбар эскізаў для калектыўнай працы.
Слайд 3
ЗАДАЧЫ:
Пазнаёміць вучняў з прыладай ўнутранай прасторы сялянскай хаты,
яе сімволікай.
Развіваць творчую і пазнавальную актыўнасць.
Фарміраваць уменне працаваць у
малым калектыве (групе).
Працягваць фармаваць паняцце аб адзінстве карысці і прыгажосці ў інтэр'еры жылля і прадметах народнага побыту.
Выхоўваць любоў да Радзімы і народнай культуры.
Слайд 4
ХАТА
Шмат сіл і ўменні ўкладвалі нашыя продкі ў
будаўніцтва.
Але зруб так і застанецца зрубам, якім бы багатым
арнаментам яго ні ўпрыгожвалі. Жыллём ён стане толькі тады, калі яго сагрэе цяпло вогнішча.
Галоўнай часткай любой сялянскай хаты быў пакой з печчу. Яна- і дала назву ўсёй пабудове – «хата».
Слайд 5
Руская печ дала назву «изба» , якое паходзіла
ад старажытнага «истба», «истопка». Спачатку «избой» называлася ацяпляльную частку
хаты.
Рускія печы былі вельмі распаўсюджаныя.
Слайд 6
Печ з часам набыла масу зручных прыстасаванняў. Напрыклад,
шасток-палічку перад вусцем (адтулінай) печы, на якім гаспадыня магла
трымаць у цяпле прыгатаваную ежу. На шастку ў бок зграбалі распаленыя вуглі для наступнай падпалкі. У бакавой сцяне печы рабілі неглыбокія нішкі-пячуркі, дзе звычайна сушылі мокрыя рукавіцы, лучыну.
У цёплым падпечку ў зімовы час трымалі хатнюю птушку.
Слайд 7
Паданні і звычаі
З печчу звязана нямала цікавых паданняў
і народных звычаяў. Лічылася, што за печчу, жыве дамавік
– захавальнік хатняга агменю. Падчас сватаўства за печчу па традыцыі хавалі нявесту.
У рускіх народных казках печ часта згадваецца і, як правіла, неад'емна звязана з галоўным героем. Давайце ўспомнім гэтыя казкі.
Слайд 12
Бабін кут
Размяшчэнне печы вызначала планіроўку хаты. Яе звычайна
ставілі ў куце справа ці злева ад уваходу. Кут
насупраць вусця печы лічыўся рабочым месцам гаспадыні. Усё тут было прыстасаванае для падрыхтоўкі ежы. Ля печы стаяла качарга, вілачнік, памяло, драўляная лапата. Побач – ступа з таўкачом.
Слайд 13
Побач з печчу абавязкова віселі ручнік і рукамый
- гліняны збан з двума зліўнымі носікамі па баках.
Пад ім стаяла драўляная балея для бруднай вады. На паліцах уздоўж сцяны быў няхітры сялянскі посуд: гаршкі, каўшы, кубкі, міскі, лыжкі. Майстраваў іх з дрэва, як правіла, сам гаспадар дома.
Мелася ў сялянскім жыллі і нямала плеценых рэчаў - кошыкаў, кашоў, корабаў.
Слайд 14
Чырвоны кут
Ганаровае месца ў хаце - «чырвоны кут»
- знаходзіўся па дыяганалі ад печы. Тут на адмысловай
паліцы стаялі абразы, гарэла лампада. Усе сяляне даўней былі вернікамі. Само слова «селянін» адбылося ад «хрысціянін».
Важны госць, які ўваходзіў у хату, каля парога перш за ўсё знаходзіў чырвоны кут, здымаў шапку, тройчы асяняў сябе хросным знакам і нізка кланяўся выявам, а ўжо потым толькі вітаўся з гаспадарамі. У чырвоны кут саджалі самых дарагіх гасцей, а падчас вяселля - маладых.
У звычайныя дні тут, за
абедзенным сталом, сядзеў кіраўнік сям'і.
Слайд 15
Працоўнае месца гаспадара
Кут насупраць печы, злева ці справа
ад дзвярэй, быў рабочым месцам гаспадара хаты.
Тут жа
стаяла лаўка, на якой ён спаў. Пад ёй, у скрыні, захоўваўся інструмент. Тут селянін займаўся вырабамі і дробным рамонтам.
Слайд 16
Мэблі ў хаце было няшмат, ды і разнастайнасцю
яна не адрознівалася - стол, лавы, скрыні, посудный паліцы
- вось, бадай, і ўсё. (Звыклыя для нас шафы, крэслы, ложкі з'явіліся ў вёсцы толькі ў XIX ст.)
Галоўным прадметам мэблі ў хаце лічыўся абедзенны стол. Ён стаяў у чырвоным куце. Кожны дзень у пэўны гадзіну за сталом збіралася абедаць ўся сялянская сям'я.
Слайд 17
Крамы і лаўкі
Уздоўж сцен стаялі шырокія лавы. На
іх і сядзелі, і спалі. А ведаеце, чым яны
адрозніваліся ад крамы?
Крамы намёртва прымацоўваліся да сцен, а лавы можна было свабодна пераносіць з месца на месца
Слайд 18
Куфар
Вопратку сяляне захоўвалі ў скрынях. Чым больш
дастатак у сям'і, то і куфраў ў хаце больш.
Майстравалі іх з дрэва, абівалі для трываласці жалезнымі палосамі. Нярэдка на скрынях рабілі мудрагелістыя ўразныя замкі.
Калі ў сялянскай сям'і расла дзяўчынка, то з маленства ў асобным куфры ёй збіралі пасаг. Разам з гэтым куфрам яна і пераязджала пасля
вяселлем прыйшла ў дом мужа.
Слайд 19
ПРАКТЫЧНАЯ РАБОТА
Выкарыстоўваючы ілюстрацыі да казак і матэрыялы прэзентацыі
прыдумайце сваю кампазіцыю інтэр'еру хаты.
Слайд 20
Работа ў групах
Падвядзенне вынікаў і абарона работ «Хто
ў хатцы жыве?».
Слайд 21
ПРАКТЫЧНАЯ РАБОТА
У загадзя падрыхтаванай для макета скрынцы (магчыма
ў скрынцы прыбраць 2-е сцяны і зрабіць кутнюю кампазіцыю),
выкарыстоўваючы пластылін, стварыць макет ўнутранай абстаноўкі хаты, прадметаў побыту і працы.
Слайд 22
Падвядзенне вынікаў
У канцы занятка кожная група распавядае,
хто жыве ў гэтай хатцы, як яна абсталявана і
што яны дабавілі ў інтэр’ер. У інтэр'ер можна змясціць прынесеныя цацкі, якія будуць выконваць ролю жыхароў.