Презентация на тему Тақырып 6. Ақша сұранысы және ұсынысы

күміс атқарған.
Монометаллизм жағдайында ақша қызметін тек бір монета –

алтын орындаған.

1929-1933 жж. әлемдік экономикалық дағдарыстың орын алуы монометаллизм кезеңінің аяқталу дәуірімен
байланысты болды.

құны көрінеді.
Айналыс құралы – тауарларды алып-сату үрдісіне қатысады.
Төлем

құралы – тауарларды несиеге сату, сатып алуда, салықтарды төлеуде, жалақы төлемінде және т.б. қызметтерде қолданылады.
Қор жинау құралы- ақша түрлі тауарларды сату-сатып алудан қалған бөлігі жинақталады. Ол әртүрлі тауар түрінде көрінеді.
Ақшаның қолма-қол түрінде жинақталуы тезаврация деп аталады. Ақшаның мұндай түрде сақталуы оның құнын төмендетеді.
Әлемдік ақшалар – халықаралық экономикалық қатынастарда халықаралық төлем құралы қызметін атқарады.

ақша, яғни айналымдағы банкноттар және ұсақ тиындар;
банктік айналымдағы

ақша түрі, яғни банктегі шоттарға жазылған сома.
чектік және несиелік карточкалар.

Экономистер ақшаның орнына «ақша массасы»
терминін қолданады, оның өлшемі ретінде
ақша агрегаттары қолданылады:
М1, М2, М3,L

ақша құралдары жиынтығы.
Ақша массасы ақша агрегаттарынан тұрады. Оларға:

М1- айналыстағы қолма- қол ақша (банкноттар, тиындар) және банктік ағымдағы шоттардағы қаражат (депозиттер).
М2= М1 + мерзімді 4-жылға дейінгі коммерциялық банктердегі мерзімді және жинақ салымдары.
М3= М2 + арнаулы несие мекемелеріндегі жинақ салымдары.
L= М3 + ірі коммерциялық депозиттік сертификаттар.

нақты пайыз (r) мөлшерлемесі өссе, онда ақшаның тұтыну

құнының көтерілуін көрсетеді. r = i – π π –инфляция қарқыны

Нақты пайыз (r) мөлшерлемесі атаулы пайыз мөлшерлемесі мен инфляция қарқынының айырмасына тең.
Осы формула инфляция қарқынының төменгі қарқынында ғана қолданылады.

қарқыны әсер етеді.
M- айналымдағы ақша көлемі;

V- ақша айналымының жылдамығы;
P- баға деңгейі;
Q- өнім шығару көлемі.

Ақшаның сандық заңына сәйкес ақша массасының 1 % өсуі инфляция қарқынын 1 % жоғарылатады.

мөлшерлемесін
1 % жоғарылатады.
Осындай атаулы пайыз мөлшерлемесі
мен

инфляция қарқынының
өзара байланысын
Фишер әсері деп атайды.

(Q t)
Кейнстік (%).
Классиктер ақша сұранысын
Фишер теңдеуі

арқылы түсіндіреді:

MV=PQ

пайыз мөлшерлемесімен байланыстырады.

Инфляция факторын жою үшін нақты ақшаға сұраныс

көрсеткішін
пайдаланады (М/Р) d,
ал сұраныс функциясында атаулы пайыз мөлшерлемесі (r) пайдаланылады.

(M/P)d=f(Q,r)

екі түрлі қызметінен туындайды. :
Айналыс

2. Жинақтау құралдарынан

Айналыс құралы ретінде ақша - сатып алу
және сатумен байланысты, яғни трансакционды сұраныстың* орын алуы.
Жинақтау құралы ретінде ақша түрлі қаржылық активтерді сатып алумен (акция, облигация) байланысты.

банктердің (т.б. қаржылық мекемелерде) ағымдағы есептік шоттарында сақталуы.
Мұндай

шаралар жоспарланған немесе жоспарланбаған операцияларды жүзеге асыру үшін қажет.

Ақшаға сұраныс жалпы қоғамның табысымен анықталады және ЖҰӨ-ң атаулы көрсеткішіне тура пропорционалды.

алу) ақшаға сұраныс болса, онда сұраныс көлемі пайыз мөлшерінің

деңгейіне кері пропорционалды болады.

%
Пайыз мөлшері
Dm







10




5



100 200
ақшаға сұраныс

заңға сәйкес Фишер теңдеуінің негізі жылдамдықпен байланыстырылады.
MV=PQ,
V= PQ/M

,
M = PQ / V,
Айналыстағы ақша массасы - номиналды табыстың жылдамдыққа қатынасына тең.

онда:
Dm = PQ / V
арқылы ақшаға сұраныс

шығады.

Осыдан ақшаға сұраныс көлемі келесі факторларға байланысты болады:
Абсолютті баға деңгейіне, яғни баға өскен сайын, ақшаға сұраныс та көтеріледі;
Нақты өндіріс деңгейіне байланысты, яғни өндіріс өскен сайын халықтың табысы да жоғарылайды. Нәтижесінде (М/Р) сұраныс көтеріледі.
Ақшаның жылдамдығына байланысты, яғни жылдамдыққа әсер ететін барлық факторлар ақша сұранысына да әсер етеді.

ақшаларын сақтауы немесе банктерге салуы ақшаның өтімділік қасиетімен байланыстырады.

М1 түріндегі ақшаның өтімділігі абсолютті жоғары актив ретінде қарастырады.
Дж.М.Кейнстің ақшаға сұраныс теориясын ақшаның өтімділік теориясымен зерттейді.

себеп әсер етеді.
Оларды ақшаның сандық теориясымен байланыстырады.

себебі бойынша адамдар мен фирмалар ақшаны төлем құралы ретінде

қажет етеді.
Сақтық себебі бойынша. Ол адамдарда көзделмеген төлемдерге кез болғанда пайда болады. Бұл үшін оларда белгілі бір ақша қоры болуы керек.
Тиімсіздік себебі бойынша. Ақша қорының табыс әкелмеуімен байланысты.

субъектілердің қолма-қол ақша қаражаттарының көлемін банк пайыздары мен банкке

бару шығындарын қарастырады.
Ақшаға сұраныс үлгісін АҚШ экономистері
У. Баумоль және Дж. То­бин зерттеген.

S


E


D

ақша массасы және Ұлттық банктің ұсынатын ақша көлемі
тепе-теңдікті

қалыптасырып отыр.

жүйесінен тыс қолма-қол ақша (С);
2. Экономикалық агенттер қажет кезде

мәміле жасау үшін қолданатын депозиттер (D):

МS = C + D

төлем құралдарының эмиссиялық үрдісі.

Қосымша

ақша ұсынысының жалпы түрі
жаңа депозит пайда болуының
нәтижесінде туындайды.

т = 1 = Депозит D
rr Резерв R
R-резервінің нормасы
D – алғашқы салым
1 - банк мультипликаторы немесе
rr депозиттік мультипликатор.

резервтері және банктен тыс жүрген қолма-қол ақшалар.
МВ =

C+R

C – қолма-қол ақша
R – резервтер.

m = МS / MB МS =

m MB

Ақша мультипликаторын қолма-қол ақша депозиттерінің (сr) депозит коэффициенттеріне және резерв депозитіне (rr) қатынасымен анықталады.

m = МS / MB = C+D / C+R

салынған салымдармен салыстырғандағы өсуімін көрсететін коэффициент.

ақша ұсынысының қалай өзгеретіндігін көрсетеді.
Ақша мультипликаторы мөлшері міндетті

резервтеу нормасына және қолма-қол ақша үлесінің салмағына байланысты.

реттеу
Міндетті резервтер мөлшерінің өзгерісі – комм. банктердің Ұлттық

банкке ақшаның бір бөлігін сақтауы (нормасы 10,5 %). Міндетті резервтердің өсуі ақша ұсынысын көбейтуге әкеледі.

қаржыландыру мөлшері- коммерциялық банктер үшін Ұлттық банктің беретін пайыз

мөлшерінің өзгерісі.
4. Ашық нарықтағы операциялар – екінші реттегі нарықта бағалы қағаздарды сату мен сатып алу. Негізгі мәні ақша эмиссиясын тоқтату.
Қ/қағаздарды сатып алу арқылы комм. банктердің резервтері өседі.
Нәтижесінде ақша пайызы өседі де,
несие беру жоғарылайды.

мультипликаторы төмендейді де ақша массасы қысқарады.