Презентация на тему : Темір және оның қосылыстары

және химиялық қасиеттері туралы мағлұмат беру

Дамытушылық: Темірдің адам өміріндегі

және қоғамдық даму барысындағы тарихи мәнін ашу.

Тәрбиелік: Оқушыларды еңбексүйгіштікке, тәртіптілікке, эстетикалық көзқарастың дамуына тәрбиелеу.

Көрнекіліктері: Слайдтар (интернеттен алынған материалдар), электронды оқулық (9 сынып химия ),периодтық кесте, реактивтер, қосымша әдебиеттер, химия энциклопедиясы

Сабақтың технологиясы: СКТТ

Сабақтың түрі: кіріктірілген сабақ

Пәнаралық байланыс: әдебиет,физика, биология, астрономия, тарих, медицина

САБАҚТЫҢ МАҚСАТЫ:

алынуы

Физикалық қасиеттері

Химиялық қасиеттері

Қолданылуы

Қорытынды
Темір, оның ПЖ-гі орны, атом құрылысы

Ж О

С П А Р Ы :

келтірелік:

Қара жер адамзатқа болған мекен,
Қазына іші толған әр түрлі

кен.
Ішінде жүз мың түрлі асылы бар,
Солардың ең артығы немене екен?

Шешуі: темір.

Темір.

Темір десек біздің көз алдымызға шойын мен болат келеді «Жер бетінде темір жойылып кетсе, не болады деп елестетсек, көшелерде сұмдық көрініс, темір жол да,поездар да, машиналар да жоқ, көпірлер үйіндіге айналған ,өсімдіктер семіп ,өле бастаған.Адам денесіндегі 3г темір жойылса , тіршілігін тоқтатып , өліп қалар еді.» ,бұл көріністі суреттеген , темірдің маңыздылығын айтқан атақты минералог , академик А.Е.Ферсман.

4 - қатар, 8 - топ, қосымша топша, реттік

нөмірі 26.
26 электрон, 26 протон, салыстырмалы атомдық массасы 56, 30 нейтрон.
4 электрондық қабат, 2)8)14)2), электрондық конфигурациясы
1s2 2s2 2p6 3s2 3p6 3d6 4s2

Темір – VIIIБ топ элементі, d - элемент. Темірдің валенттік электрондары сыртқы
s-e және сырттан санағанда екінші деңгейдегі
d-e болып табылады, сондықтан ол ауыспалы тотығу дәрежелерін көрсетеді.

өзінің тұрақты қосылыстарында +2 және +3 тотығу дәрежелерін көрсетеді:
Fe0

– 2e- Fe+2
Fe0 – 3e- Fe+3
Темірдің тотығу дәрежесі +6 (K2FeO4 – калий ферраты) болатын тұрақтылығы төмен қосылыстары белгілі.

Оның жер қыртысындағы үлесі

5,1%. Көптеген метеориттердің құрамында темір бар, сондықтан оны ертеде “аспан” және “жұлдыз” тасы деп атаған. Жер қыртысында темір көптеген минералдар түзеді. Темірдің маңызды өнеркәсіптік кендері: қызыл теміртас (Fe2O3), магниттік теміртас (Fe3O4), пирит (FeS2). Елімізде темір кендерінің үлкен қоры Рудный темір кені бассейінінде және Орталық Қазақстанда бар. Қазіргі уақытта елімізде бірнеше жүздеген кен орындары мен кен ошақтары белгілі. Көптеген кен орындарында кендердің аз тереңдікте орналасуы оларды арзан ашық әдіспен өндіруге мүмкіндік береді.
Темір кендерінің ең үлкен қоры Уралда .Онда таулар толық темірден құралған.Курск,Кольск жартылай аралында Шығыс және Батыс Сібірде темір кенінің Үлкен қорлары бар.Қазақстанда темір кендері Оралдың шығыс беткейінде, Қостанай өңірінде көптеп кездеседі(Соколов-Cарыбай).
Темір табиғи суларда ең кең тараған элементтердің бірі болып табылады,оның орташа құрамы 0,01 -20 мг/л интервалында тербеліп тұрады.

4-5 грамм темір бар. Оның 65%-і қандағы гемоглобиннің құрамына

кіреді. Гемоглобин қанға қызыл түс береді және тыныс алу процесінде оттекті әр түрлі ұлпаларға тасымалдайды. Қанның құрамында темірдің жетіспеуі қан азаюына әкеліп, адам денсаулығын әлсіретеді.



Байланысқан күйдегі темір көптеген тағамдық өнімдерде: қара нан, картоп, алма, өрік, қарақұмық жармасында, малдың бауырында, сары майда кездеседі. Бұл өнімдерді әркім өзінің тамақтану рационына кіргізіп, қан азаюының алдын алуға тиісті.

көп мөлшері мына өсімдіктер мен тағамдар құрамында:

қарақұмық

күнбағыс

петрушка

бұршақ

жүзім

қалақай

әдіспен:
оксидінен тотықсыздандыру арқылы:
Fe2O3 + 3H2 = 2Fe + 3H2O
соның

ішінде алюминтермиялық әдіспен:
Fe2O3 + 2Al = Al2O3 + 2Fe
көміртек (ІІ) оксидімен тотықсыздан-дыру арқылы:
Fe3O4 + 4CO = 3Fe + 4CO2

3.Өнеркәсіпте алынуы:

өндіру

күміс түстес ақшыл металл, оның тығыздығы – 7,87 г/см3.

Балқу температурасы жоғары – 15390С. Темір иілімді, магниттелетін және оны жоғалтатын қасиеті бар, осыған орай техникада кеңінен қолданылады.

Ақшыл сұр
түсті

Металдық
жылтыры
бар

Магнитке
тартылады

Жылу мен
электр тогын
жақсы өткізеді

Тығыздығы
7,87

Балқу
температурасы
+1539 С

4.Физикалық қасиеттері:

екі тотығу дәрежесін де (+2, +3) көрсетеді, ұшқын шашыратып

жанады:
3Fe + 2O2 = Fe3O4 (FeO * Fe 2O3)

Белсенді бейметалдар темірді тотықтырады:
2Fe + 3Cl2 = 2FeCl3
Fe + S = FeS

әрекеттеседі:
Fe + H2O = FeO + H2
Ылғалды ауада тат

түзеді:
4Fe0 + 6H2O + 3O2 = 4Fe+3(OH)3
Fe0 – 3е- = Fe+3 4
O20 +4е- = 2О -2 3
Концентрлі азот және күкірт қышқылдарында темір енжарланады, өйткені ерімейтін қосылыстардың қорғағыш қабатшасымен қапталады.
Сұйылтылған азот және күкірт қышқылдарымен әрекеттесіп, темір тотықсызданады:
Fe + 4HNO3 (сұй) = Fe(NO3)3 + NO + 2H2O
Fe + H2SO4 (сұй) = FeSO4 + H2
Темір белсенділігі төмен металдарды олардың тұздарынан тотықсыздандырып, ығыстырып шығарады:
Fe + CuCl2 = FeCl2 + Cu

қолданылады. Іс жүзінде темірдің
құймалары – шойын мен болат

көбірек қолданылады.

белгілі,оның тіреусіз қалқып тұруы магниттік қасиетіне негізделген .
Құранда темір

туралы:

(Хадид 57 : 26)
Құранда 26-сүре Әл – Хадид сүресі қазақша–темір сүресі ,ол темірдің периодтық кестедегі орнына сәйкес келеді.Бұл кездейсоқ жайт емес

Ұзындығы – 15,5 см. XIV ғасырдың екінші жартысы.

Ішкі құлыптың

топсысы

Темірден жасалған әр түрлі қару-жарақтар.
Х – ХІІ ғасырлар.

жасалған кілттер

Құрамы: темір, күміс және т.б. Ұзындығы 24 см. ХІ

ғ-да жасалған.

формулалар

аттары

1. Fe3O4 а)темір (III)гидроксиді
2. FeO ә) темір сульфаты
3. FeSO4 б) темір (II)оксиді
4. Fe(OH) 3 в) темір қағы

бар, тығыздығы-------.

3.Темір қосылыстарында ------- тотығу дәрежелерін көрсетеді.

4.Темір

құймалары -------және-----түрінде қолданылады.

Керекті сөздер: күміс,ақ, магниттелетін, 3,87г/см ,+2,+3, шойын, болат.

алады ?

А)H2 , AL Ә)H2, О2
Б)H2 ,S В)C ,O3 Г) H2 Si
Сұйытылған күкірт қышқылымен әрекеттесіп сутегін ығыстыратын металдар.
А)Cu, Fe Ә)Fe, Са
Б)Fe, Hg B)Au, Cu Г)Sn, Cu
Қай қышқылдармен әрекеттескенде темір енжарланады?
А)Н2SO4 (конц) Ә)HCL
Б)H NO3(сұйық) В)H3PO4 Г)H2 SO4(сұйық)

Дұрыс жауабын тап?

орны
Темірдің
тотығу
дәрежесі


Темір
жетіспеуінен
болатын ауру




Шойын
қандай
пеште
алынады?

темірдің
D-қабатында

неше
электрон
бар?

Т !