Слайд 2
ЖОСПАР:
Аудит термині
Ерте ғасырлардағы аудит
Аудиттің даму тарихы
Кейбір мемлекеттердегі аудиттің
даму тарихы
Аудиторлық комитеттердің дамуы
Слайд 3
Аудит термині осыдан екі мың жыл бұрын «audio»
деген латын сөзінен шыққан, аудармадағы мағынасы «ол естиді» немесе
«естуші» дегенді білдіреді.
Слайд 4
Америкалық бухгалтерлер ассоциациясы комитеті бухгалтерлік есептің негізгі тұжырымдамасы
бойынша (ААА) аудитке мынадай анықтама берді: «Аудит – бұл
экономикалық іс-әрекеттер мен оқиғалар туралы объективті деректердің бағалауын, оның деңгейінің белгілі бір өлшемге (критерийге) сәйкесітігін алудың және мүдделі пайдаланушылардың нәтижелерін ұсынатын үдеріс».
Слайд 5
Есеп берудегі мәліметтердің дұрыс көрініс табуын жасау және
бақылау біздің дәуірімізге дейінгі IV мың жылдығынан басталады. Сонымен
бірге, Ніл, Тигр және Евфрат өзендерінің жазықтарындағы Таяу Шығыстағы ежелгі өркениетте жоғары дәрежеде ұйымдастырылған мемлекет құрылып, шаруашылық қызмет жүргізілді, үкімет өнім, мүлік, салық жинау, орындалған жұмыс, қазынаны толтыру және кіріс және шығыс есептерімен айналысты. Бақылаудың әр түрі жүзеге асырылды, оның ішінде аудит те бар. Мұндағы мақсат – қателіктерді азайту және шенеуніктер тарапынан алдау әрекеттеріне жол бермеу.
Слайд 6
Ревизиялық қызмет Вавилон, Мысыр, Рим, Қытай және Греция
сияқты антикалық елдерде де болған. Мысалы, ежелгі мысырда (біздің
дәуірімізге дейінгі 3400-2400 жж.) мүлікті түгендеу кезең сайын, ал шаруашылық операцияларын бақылауды үш адам жүзеге асырған. Оның біреуі не нәрсе берілді, соның санын папирусқа белгілеп отырса, екіншісі нақты босатуларды жүзеге асырған, ал үшіншісі ауытқуды анықтау үшін берілген мүліктердің немесе өнімдердің санын нормамен салыстырып отырған.
Слайд 7
Есепті жүргізу бойынша арнайы заңнама алғаш рет Вавилон
мемлекетінде пайда болған. Хаммурапи заңы (біздің дәуірімізге дейінгі 2200-2150
жж.) көпестерге дербес есеп жүргізуді, ал храмға – мемлекеттік есепшілікті жүргізуді әмір етті, ақшаны қолхатсыз беруді жарамсыз деп саналған.
Слайд 8
ХІІ ғасырдаҰлыбританияда екі типті аудит жүргізілген:
1) аудит қалаларда
елдің көзінше, яғни жария түрде – билеп-төстеуші лауазымды тұлғалардың
қатысуымен жүзеге асырылған, қазынашы аудиторлық есеп беруді ауызша, яғни елге естірте оқитын болған;
2) ірі поместьенің қаржылық басқарушының төлем шотын «аудиторлық декларацияға» орай «дебет және кредит» бойынша егжей-тегжейін тексеру, яғни оны поместьенің қожайыны мен басқарушылар кеңесінің алдында ауызша есеп берген.
Слайд 9
XIX ғасырдың екінші жартысында ғана кәсіби аудит тұтас
іскерлік әлем мен кәсіпкерлік қызметтің маңызды құрамдас бөлігі болды.
Бұл темір жолдарын салу мен сақтандыру компанияларының, банктердің, акционерлік қоғамдардың өсуімен байланысты. Ағылшындық темір жол және сақтандыру компаниялары мен басқа да инвесторлар Солтүстік Америкаға аттанғанда, яғни бағыт алғанда олармен бірге аса ірі ағылшын кредиторларының мүддесін қорғау үшін тәуелсіз аудиторлар да барды.
Слайд 10
Осыған байланысты солтүстік америкалық аудиттің шығу тегі «ағылшындық»
болып табылады және XX ғасырға дейін АҚШ-тың тәуелсіз аудиті
ағылшындық үлгімен құрылып келді. Ол балансқа қатысты мәліметтерді егжей-тегжейлі зерттеуді ұйғарды. Роберт Х. Монтгомери американдық аудиттің сол кезеңін «есепшоттық аудит» деп атаған, өйткені аудитордың жұмыс уақытының төрттен үш бөлігі есептеу және бухгалтерлік кітапты жасауға кетті. Аудит рәсімі (процедурасы) жылдам ұлғайған америкалық бизнеске бейімделе бастағанда шектен тыс қаражатты талап ететін есептеу мен көшіруді тексеретін британдық стиль біртіндеп американдық «тестілік аудитке» өзгеріп, ауысады (трансформацияланды).
Слайд 11
Кейбір мемлекеттердегі аудиттің даму жолдарының тарихы
Слайд 13
XX ғасырда бухгалтерлер мен аудиторлардың аса ірі трансұлттық
ұйымдардың құрылуына әкеп соқтырған әлемдік экономика мен бизнестің ғаламдасу
(глобализация) тенденциясы біршама тереңдей түсті. Кәсіби аудиттің дамуы үшін Халықаралық есеп стандарттары бойынша Комитет (LASK – 1973 ж. негізі қаланған), Жоғары бақылау органдарының халықаралық ұйымы (ИНТОСАИ – 1953 ж.), Халықаралық бухгалтерлер федерациясы (IFAK – 1977 ж. құрылған ), БҰҰ-да 1979 жылы құрылған Есеп пен есеп берудің халықаралық стандарттары бойынша үкіметаралық сарапшылардың жұмысшы тобы (ISAR) сияқты халықаралық және аймақтық ұйымдар қызметтің маңызы айрықша.